Μεταπολίτευση, ένοχη ή αθώα για την έλευση των μνημονίων; Ούτε το ένα, ούτε το άλλο απαντούν 26 μελετητές στον τόμο με τίτλο «Μεταπολίτευση, η Ελλάδα στο μεταίχμιο δύο αιώνων» που επιμελήθηκαν ο Μάνος Αυγερίδης, η Έφη Γαζή και ο Κωστής Κορνέτης και κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Θεμέλιο. Στην εισαγωγή της έκδοσης που αριθμεί 446 σελίδες τονίζεται ότι καθώς πέρασαν περισσότερα από σαράντα χρόνια μετά την κατάρρευση της χούντας και τη μετάβαση στη δημοκρατία, είναι αρκετός καιρός για να υπάρξει μια θεωρητική προσέγγιση αυτού του μεγάλου ορόσημου της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Τα κείμενα αποτελούν επεξεργασμένες εισηγήσεις του διεπιστημονικού συνεδρίου με τη συνδρομή του Ιδρύματος Friedrich Ebert που πραγματοποιήθηκε το Δεκέμβριο του 2012.
Χαρακτηριστικοί τίτλοι: Λωτοφάγοι και Ηρόστρατοι, μνήμες του ’40 στον πολιτικό λόγο των κομμάτων κατά τη δεκαετία του ’80 (Μάγδα Φυτιλή). Η μεταπολίτευση στους δρόμους, μνήμη, ιδεολογία και πολιτική με αφορμή τη μετεξέλιξη της ονομασίας των δρόμων (Βασίλης Δαλκαβούκης). Οι δημοσιονομικές βάσεις της πολιτικής νομιμοποίησης και η κρίση του κράτους της μεταπολίτευσης (Λουδοβίκος Κωτσονόπουλος). Σκέψεις για την εξέλιξη των θεσμών προστασίας των δικαιωμάτων από τη μεταπολίτευση στην εποχή των μνημονίων (Δημήτρης Χριστόπουλος). Συνέχειες και ασυνέχειες της συλλογικής δράσης κατά τη μετάβαση από την καχεκτική δημοκρατία στη μεταπολίτευση (Νίκος Σερντεγάκης). Διαιρετικές τομές και πολιτική οργάνωση, η περίπτωση του ΠΑΣΟΚ στους νομούς Φλώρινας και Ηρακλείου (Δώρα Κοτσακά-Καλαϊτζιδάκη). Νεανική πολιτικοποίηση και πολιτισμός στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης (Νικόλαος Παπαδογιάννης). Η γενιά του Πολυτεχνείου στο καλειδοσκόπιο (Κατερίνα Λαμπρινού). Η απολίτικη αντίδραση, καινοφανείς συλλογικότητες και νέες εννοιολογήσεις της πολιτικής δράσης στην Αθήνα της δεκαετίας του ’80 (Παναγιώτης Ζεστανάκης). Ο αντιαμερικανισμός και το εθνικό αφήγημα της μεταπολίτευσης (Τζένη Λιαλιούτη). Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, 1974-1985 η Ευρώπη ως πολιτική και ως ταυτότητα (Κωνσταντίνα Μπότσιου). Η αμήχανη ανάδυση του underground και το αίτημα της διπλής πρωτοπορίας στο λογοτεχνικό πεδίο (Μαρία Νικολοπούλου). Ουίσκι σε αφθονία, μεταπολίτευση , διεθνής καπιταλισμός και εθνογραφικές πτυχές (Τρύφων Μπαμπίλης).
Κοινό σχεδόν χαρακτηριστικό των αρθρογράφων, που προέρχονται από τον πανεπιστημιακό χώρο, είναι η διερεύνηση του στερεότυπου που εμφανίστηκε -άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα- μετά την έκρηξη της οικονομικής κρίσης η οποία παρέσυρε κατακτήσεις που έφεραν το πρόσημο της μεταπολίτευσης ότι… «η γενιά του Πολυτεχνείου μας οδήγησε στη χρεοκοπία». Μελετώντας τα συμπυκνωμένα αυτά πονήματα εύκολα διερωτάται κανείς πως είναι δυνατόν όλα τα στραβά και ανάποδα του ελληνικού συστήματος -δηλαδή οι παλαιοκομματικές σχέσεις, η δύναμη των συντεχνιών, η εξτρεμιστική βία, η δημοσιονομική ανευθυνότητα, η διαφθορά και ο λαϊκισμός- να οφείλονται σε αυτή την μεταιχμιακή περίοδο και να μηδενίζονται τα μεγάλα επιτεύγματα, όπως είναι η εμπέδωση των δικαιωμάτων, το όραμα για κοινωνική δικαιοσύνη και ο στόχος για την εθνική ανεξαρτησία.
Παρότι πολλοί ερευνητές δεν αποφεύγουν την στριφνή γλώσσα -την…«αριστερή καθαρεύουσα»- η οπτική τους είναι ευρύτερη, αντιμετωπίζοντας μέσα στις συνθήκες της σημερινής φόρτισης την μεταπολίτευση χωρίς δαιμονοποίηση αλλά και χωρίς εξιδανίκευση.
Ο Γεράσιμος Μοσχονάς στο τέλος του τόμου καταθέτει την παρέμβασή του με τίτλο «Η επικαιρότητα και η ήττα των αξιών της μεταπολίτευσης» καταλήγοντας: «Το να αποδίδεται στις αξίες της μεταπολίτευσης η σημερινή κατάντια της Ελλάδας νομίζω ότι είναι πολύ μεγάλο λάθος. Συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Η ανάδειξη κομμάτων και πολιτικών που δεν χαρακτηρίζονταν από μια συνεκτική ιδεολογία βρίσκεται στο θεμέλιο του οικονομικού δράματος. Δεν είναι οι αξίες της μεταπολίτευσης που μας οδήγησαν στην χρεοκοπία αλλά η ήττα των αξιών αυτών είναι εκείνη που μας έφερε στην άβυσσο».
Ένα βιβλίο που μελετά δίχως δογματισμούς την μετάβαση από το αμπέχονο στη γραβάτα σε περίοδο ιδεολογικής μέθης… ‘Αλλωστε, από τα πιο ενδιαφέροντα κείμενα του τόμου είναι η σύνδεση της επίμαχης ιδεολογικής εποχής με το ποτό- φετίχ που δεν είναι άλλο από το ουίσκι. Το οποίο ο Τρύφων Μπάμπαλης χαρακτηρίζει ως έκφραση της νεωτερικότητας με την σταδιακή επικράτηση ενός λάϊφ σταϊλ που έφερε την Ελλάδα να κατακτά στη δεκαετία του 90 το παγκόσμιο ρεκόρ κατανάλωσης βάζοντας στην άκρη το παραδοσιακό ούζο!
