■ Μια εικαστική έκθεση της Αλίκης Χιωτάκη σε επιμέλεια της Μυρτώς Κοντομιτάκη
Πώς μπορεί το παρελθόν να λειτουργήσει απελευθερωτικά και δημιουργικά στο σήμερα; Πώς η μνήμη και το προσωπικό βίωμα μετουσιώνονται σε τέχνη; Πώς μια ισχυρή προσωπικότητα μιας άλλης εποχής μετατρέπεται σε πηγή έμπνευσης και πως ένας εμβληματικός χώρος απαντά σε σύγχρονες ανάγκες χωρίς να χάσει την ταυτότητά του; Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα φαίνεται να δίνει, μεταξύ άλλων, η έκθεση με τίτλο “Οι λοβοί της μνήμης” της εικαστικού Αλίκης Χιωτάκη και επιμέλεια της μουσειολόγου Μυρτώς Κοντομιτάκη, η οποία εγκαινιάζεται, αύριο Κυριακή 1 Οκτωβρίου, από 15:00 έως 21:00, στο ιστορικό κτήριο ΗΠ12 (στην οδό Ηρώων Πολυτεχνείου 12).
Πρόκειται για ένα κτήριο που αποτέλεσε την οικεία και το ιατρείο του γνωστού γιατρού, κοινωνικού αγωνιστή, λογοτέχνη και ποιητή Κώστα Χιωτάκη, παππού της Αλίκης.
Ένα κτήριο που η εγγονή του μαζί με την εφηβική της φίλη Μυρτώ Κοντομιτάκη, μετέτρεψαν σε έναν σύγχρονο χώρο τέχνης κι ο οποίος εγκαινιάζει τις δράσεις του με μια έκθεση που έρχεται αναδείξει την ξεχωριστή ιστορική ταυτότητα του κτηρίου, ανθρώπων που σφράγισαν με την παρουσία τους τη διαδρομή του μέσα στον χρόνο αλλά και καλλιτεχνικές αγωνίες που έχουν στον πυρήνα τους την έννοια της μνήμης.
«Με τα εγκαίνια αυτά ουσιαστικά ανοίγει ο χώρος στους Χανιώτες και τις Χανιώτισσες», σημειώνει η Αλίκη Χιωτάκη υπογραμμίζοντας ότι ο συγκεκριμένος χώρος είναι ταυτισμένος με την πολιτική, συγγραφική και επιστημονική δράση του Κώστα Χιωτάκη. «Ήταν ένας άνθρωπος ιδεαλιστής, αριστερός, που ήταν μπροστά από την εποχή του και τις συντηρητικές αντιλήψεις που επικρατούσαν τότε», συμπληρώνει.
Στο πλαίσιο της έκθεσης παλιά αντικείμενα, έπιπλα, βιβλία, ιατρικός εξοπλισμός του Κώστα Χιωτάκη συνομιλούν με τα έργα της Χανιώτισσας εικαστικού, σε έναν διάλογο που η μνήμη πρωταγωνιστεί.
«Ως καλλιτέχνιδα δουλεύω πολύ με το στοιχείο της μνήμης αλλά και το αίσθημα της ασφάλειας που δίνει ένας εσωτερικός χώρος και τα περισσότερα έργα μου – φιλμ έχουν γυριστεί εδώ», αναφέρει.
Συγχρόνως, όπως υπογραμμίζει η Αλίκη, η συγκεκριμένη έκθεση και η νέα διάσταση που δίνεται στον χώρο αντλεί περιεχόμενο και έμπνευση από την πολύχρονη γνωριμία και φιλία που τη δένει με τη Μυρτώ, καθώς μοιράζονται πολλά κοινά βιώματα στο σπίτι HP12 από την εποχή ακόμα που ήταν έφηβες. «Η Μυρτώ υπήρξε από παλιά κι είναι ακόμα μέρος της ιστορίας του σπιτιού. Κι αυτή η φιλία και συντροφικότητα που μας έδεσε με τον χρόνο λειτουργεί πολύ θετικά για τη συνεργασία μας», τονίζει η Αλίκη.
ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΩΣ ΕΜΠΝΕΥΣΗ
Καμιά φορά το παρελθόν και η ύπαρξη μιας έντονης προσωπικότητας στο οικογενειακό περιβάλλον, μπορεί να μετατραπούν σε “βάρος” για τους απογόνους, αν αυτά αντιμετωπιστούν ως μια ηθική υποχρέωση γι’ αυτούς να φανούν αντάξιοι της κληρονομιάς που παρέλαβαν. Ρωτάω την Αλίκη πως αντιμετωπίζει το δικό της οικογενειακό παρελθόν: «Για πολλά χρόνια αισθανόμουν ότι ο κοινωνικός περίγυρος μού το περνούσε αυτό σαν κάτι που είναι βάρος. Όμως δεν είναι βάρος. Το βάρος έχει να κάνει με μια ανασφάλεια και μια ενοχή. Αν μπορέσεις να σταθείς στα πόδια σου και να βρεις τον δικό σου εαυτό, τότε αυτό μετατρέπεται σε έμπνευση».
Αντίστοιχα το να ανακαλύπτει κανείς -ξανά- λαμπερές προσωπικότητες του παρελθόντος, σε μια εποχή που η ρευστότητα, η απογοήτευση και η ανασφάλεια κυριαρχούν, μοιάζει στις μέρες μας ζωτικό: «Τον παππού μου, τον Κώστα Χιωτάκη, τον χαρακτήριζε έντονα το πολιτικό στοιχείο. Το πολιτικό στοιχείο ως ένα στοιχείο που έχει να κάνει με τα κοινά, με την πόλη, τον άνθρωπο», σημειώνει και τονίζει ότι αυτό το στοιχείο ακουμπά σε μια διαχρονική ανάγκη.
ΠΑΝΤΡΕΥΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΘΕΣ ΜΕ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ
Στο κτήριο ΗΠ12 σήμερα η σύγχρονη τέχνη “παντρεύεται” με μια αύρα περασμένων δεκαετιών, κόντρα στην τάση που θέλει το αρχιτεκτονικό παρελθόν της πόλης να θυσιάζεται στον βωμό του real estate. «Επιλέξανε, ως μια πολιτική χειρονομία, να διατηρήσουμε όσο το δυνατόν πράγματα που υπήρχαν από παλιά στον χώρο αλλά και τα αρχιτεκτονικά στοιχεία του κτηρίου, προχωρώντας στις μικρότερες δυνατές παρεμβάσεις. Θέλουμε ο χώρος να είναι σύγχρονος αλλά διατηρώντας το ιστορικό κομμάτι της ταυτότητάς του», σχολιάζει η Αλίκη και τονίζει ότι το ίδιο το πλούσιο αρχειακό υλικό που βρίσκεται στον χώρο, «ένας θησαυρός ιατρικός, λογοτεχνικός, εικαστικός, πολιτικός με υπερτοπικό χαρακτήρα», με ένα τρόπο έδειξε τον δρόμο για την αντιμετώπιση του κτηρίου και του εσωτερικού του χώρου.
Αποκαλύπτοντας την ψυχή ενός κτηρίου
Η μουσειολόγος και επιμελήτρια της έκθεσης Μυρτώ Κοντομιτάκη στο σημείωμα της έκθεσης αναφέρει, μεταξύ άλλων, για τα έργα της Αλίκης Χιωτάκη: «Με σχεδόν “δαντελωτή” χρήση του μαύρου μελανιού, η εικαστικός Αλίκη Χιωτάκη μας αποκαλύπτει την ψυχή (ψυχάρα, όπως και το έντομο-σήμα κατατεθέν της έκθεσης) του κτηρίου, η οποία πεταρίζει και προσγειώνεται σε ανείπωτα σημεία του σπιτιού, μέσα και έξω από κορνίζες. Αυστηρά επιλεγμένα έπιπλα και αντικείμενα μια άλλης εποχής, αισθητικής ικανοποίησης ή αμιγώς ιατρικής χρήσης, αποτελούν μέρος μιας συνεχούς συνομιλίας με τα εικαστικά έργα. Πάρα πολλά τα γυναικεία πρόσωπα, μέρος του έργου σε εξέλιξη με τίτλο “100 Female Souls*, όπου η Αλίκη μας τοποθετεί απευθείας ενώπιον του βλέμματός τους: γυναικεία πρόσωπα-κεφάλια, μόνα τους, όλα έχουν κάτι να μας πουν. Σώματα γυμνά, μόνα τους και αυτά, περισσότερο ως ενέργειες και λιγότερο ως απεικόνιση, πάλλονται στα λευκά τους χαρτιά, παρά τη δισδιάστατη σχεδιαστική φύση τους. Για τη σειρά με τα άκρα (χέρια και πόδια), η ίδια η εικαστικός εξηγεί ότι πρόκειται για “… μια χορογραφική τοποθέτηση όλων των παρακάτω: …όταν ο λόγος είναι δύσκολος τότε τα χέρια γίνονται μέσο επικοινωνίας. Κουβαλάνε, αγκαλιάζουν, ανταλλάσσουν, γίνονται σύμβολα, γίνονται ερωτικό μέσο. Ορίζουν το χώρο μας. Τα πόδια είναι το μέσο μετάβασης από το ένα σημείο του χώρου σε άλλο. Είναι ταμπού, είναι ερωτικά, μπορεί να προκαλέσουν απέχθεια αλλά και θελκτικότητα. Για κάποιους είναι επίσης τρόπος να είναι λειτουργικοί στην καθημερινότητα, όταν τα χέρια λείπουν.” Φωτογραφίες από την όμορφη εφηβική και τη φοιτητική περίοδο κοριτσιών και αγοριών, μας “στήνουν” και αυτές απέναντί τους. Απρόσμενα εγκατεστημένα παλιά τεκμήρια μιας νοικοκυρεμένης αστικής καθημερινότητας, όπου γεννήθηκαν μεγάλες ιδέες, έργα τέχνης, γιατριές και σπουδαίες προσωπικότητες. Το σπίτι ολόκληρο αποτελεί “λαμπερή” κορνίζα, για μια εγκατάσταση-δήλωση, σε μορφή εικαστικής έκθεσης, χωρίς φτιασιδώματα και εικαστικές φλυαρίες. Οι λοβοί της μνήμης. Οι δικοί μας λοβοί. Της δικής μας μνήμης».
