Επισκεφτήκαμε και πάλι τούτες τις μέρες το φιλόξενο σπίτι του 93/χρονου κ. Γιώργου Καρεφυλάκη και καταγράψαμε πολύτιμες και μοναδικές μαρτυρίες, που δυστυχώς αφορούν, μια άγνωστη “εν πολλοίς” εκτέλεση Περβολιανών που έγινε το καλοκαίρι του 1944 στην Αγιά.
Ο λόγος στον κ. Καρεφυλάκη…
– Κύριε δάσκαλε, καιρό τώρα θέλω να αναφερθώ σε μια εκτέλεση που έγινε στην Αγιά, αλλά διστάζω μην παρεξηγηθώ σε κάτι, μέσα στις μαρτυρίες μου. Όμως επειδή η οικογένεια Βαρδάκη, από τη οποία εκτελέστηκαν πατέρας και γιος, ήταν μια αξιοσέβαστη οικογένεια του χωριού μας και έχαιρε τιμής και εκτίμησης από όλους τους χωριανούς, θα το αποτολμήσω.
Η οικογένεια του Γεωργίου Βαρδάκη κατάγονταν από τον Μπρόνιερο Αποκορώνου και είχαν έρθει στα Περβόλια, άγνωστο σε μένα πότε και για ποιο λόγο.
Ο Βαρδογιώργης κατάγονταν από πολύτεκνη οικογένεια και δημιούργησε και αυτός πολύτεκνη οικογένεια. Παιδιά του ήταν : η Κατίνα, ο Σπύρος, η Μαριάνθη. η Αλεξάνδρα, η Ευρυδίκη, η Ηλέκτρα και ο Γιάννης.
Ο Βαρδογιώργης είχε αρκετή περιουσία, είχε και ελαιοτριβείο και μάλιστα έφερε ξεχωριστή γραμμή ηλεκτρικού ρεύματος από τα Χανιά ,πριν τον πόλεμο και το εκσυγχρόνισε. .
Ήταν πανέξυπνος επιχειρηματίας , ό,τι έβαζε στο μυαλό του το πετύχαινε, μα ήταν και αγαπητός στο χωριό και γι’ αυτό εκλεγόταν, επί σειρά ετών Δημοτικός Σύμβουλος Χανίων ( Τα Περβόλια και τότε υπάγονταν στο Δήμο Χανίων )
Μετά τον Μάη του 41 και την κατάκτηση της Κρήτης από τους Γερμανούς,άρχισαν δειλά δειλά να οργανώνονται αντιστασιακές ομάδες Κρητικών και να κάνουν σαμποτάζ στις κατοχικές δυνάμεις, ταυτόχρονα δε παρείχαν κάθε βοήθεια στους εναπομείναντες στρατιώτες της Βρετανικής Κοινοπολιτείας που είχαν εγκλωβιστεί στην Κρήτη.
Θυμάμαι κι εγώ, μικρό παλικαράκι,που με έπαιρνε μια γειτόνισσα η κ. Αμαλία το γένος Χοντράκη,για παρέα, μα και για να αποφύγει τα σχόλια μερικών μερικών και πηγαίναμε με χίλιες δυο προφυλάξεις ψηλά στον Κάστελο, που σε μια απόκρυφη σπηλιά κρύβονταν δυο Εγγλέζοι. Υπόψη ότι τα τρόφιμα που κρατούσαμε, μας τα έδιναν έμπιστες οικογένειες για να μην διαδοθεί το μυστικό. Στο γυρισμό κρατούσαμε από ένα δεματάκι ξύλα, ως δικαιολογία για το ανέβασμα στο βουνό και που μας τα είχαν ετοιμάσει οι Εγγλέζοι.
Ανάμεσα σ’ αυτούς που βοηθούσαν μυστικά τους Κρητικούς, που είχαν ανέβει στο βουνό, ήταν και ο Βαρδογιώργης.
Φαίνεται πως αυτό το είχαν υποψιαστεί οι Γερμανοί, στο χωριό έμεναν μόνιμα πολλοί και είχαν αποκτήσει μια κάποια γνωριμία και σχέση με τους χωριανούς, εξάλλου είχαν επιτάξει και τα σπίτια τους και έμεναν περίπου στον ίδιο χώρο
Ένας Γερμανός , λοιπόν, που του έκανε τον φίλο, δήθεν για τα αντιχιτλερικά – αντιναζιστικά του αισθήματα, τον πλησίασε πιο πολύ και του έδωσε μια δυο φορές τρόφιμα για τους αντάρτες.
Δυστυχώς, ο πανέξυπνος Βαρδογιώργης, έπεσε στην παγίδα του << σπουδαγμένου κατασκόπου >> των Γερμανών και τον αποδέχτηκε ως φίλο. Μάλιστα τον κάλεσε σε τραπέζι στο σπίτι του. Στο τραπέζι παρακάθισαν και άλλοι φίλοι του Βαρδογιώργη οι :
1 Βαμβακάρης Ηλίας, Περβολιανός Μικρασιάτης πρόσφυγας, σπουδαγμένος που ήξερε και τα Γερμανικά.
2 Κοκκινομαγουλάς Δημήτριος, Μικρασιάτης πρόσφυγας από τον Λυγιδέ αρραβωνιασμένος με Περβολιανή.
3 Φουντουλάκης Κωνσταντίνος, γαμπρός Περβολιανός.
4 Γαλανίδης Γεώργιος ,Περβολιανός Μικρασιάτης πρόσφυγας.
5 Σαλμανής Βασίλειος, Περβολιανός Μικρασιάτης πρόσφυγας, εργάτης του Βαρδάκη που τον κράτησε στο τραπέζι και
6 Βαρδάκης Σπύρος ,ο μεγάλος γιος του Βαρδάκη ετών 27.
Έτσι σαν συγκέντρωσε ο Γερμανός “σπουδαγμένος κατάσκοπος”, όσες πληροφορίες του χρειάζονταν, δίνει αναφορά στην Γκεστάπο και ένα πρωί περικυκλώνουν το χωριό.
Έπιασαν αρκετούς, ανυποψίαστους Περβολιανούς και τους οδηγούσαν στη συνοικία Πορί που ήταν και ο ανώτερος διοικητής των Περιβολίων για να κάνουν την διαλογή.
Οι γυναίκες, τώρα,των συλληφθέντων τους ακολουθούσαν από κοντά και στο Εικονοστάσι , στην μικρή πλατεία, στους σημερινούς Πέντε δρόμους, άρχισαν να φωνάζουν στους Γερμανούς, να τους πετούν πέτρες ακόμα και να τους φτύνουν.
Τότε, ο Γερμανός τοπικός διοικητής για να αποφύγει τα χειρότερα, ειδοποίησε στα Χανιά, ήρθαν αυτοκίνητα τους έβαλαν μέσα και τους πήγαν στην Αγιά.
– Άκου, τώρα κύριε δάσκαλε, τα βάσανά τους στην Αγιά ,όπως μου τα είχε διηγηθεί πολλές φορές, ο Δημήτρης ο Κωστάκης, γαμπρός Περβολιανός, από το Ηράκλειο, που είχε αγοράσει, πριν από λίγο καιρό, τη βίλα του Γερμανού Προξένου Κρούγερ..
«Μας βάλανε σε ένα μεγάλο θάλαμο κατάχαμα, πλάτη με πλάτη δυο δυο. Το συσσίτιο μας ήταν χαλασμένα ρεβύθια ή φασόλια με πολύ ζουμί σε ένα ντενεκεδένιο δοχείο. Μετά το φαγητό, μας πηγαίνανε στη βρύση να πάρουμε νερό στο ίδιο ντενεκεδάκι, όποιος τολμούσε να το ξεπλύνει τον χτυπούσε με ένα στελιάρι στη πλάτη, ένας άγριος Γερμανός, “σκυλάκι” τον ονομάζαμε.
Την ανάγκη μας, την κάναμε σ’ ένα κομμένο βαρέλι που για “πόρτα” είχε ένα ξεσκισμένο τσουβάλι. Μετά πάλι κατάχαμα δυο δυο πλάτη με πλάτη».
Τους συλληφθέντες θα τους κράτησαν πάνω από μήνα, τους απέλυσαν τμηματικά σε τρεις δόσεις.
Πριν την τελευταία δόση, ένα πρωινό, άγρια χαράματα μπαίνουν οι Γερμανοί και φωνάζουν τα ονόματα : Βαρδάκης Γεώργιος, Βαρδάκης Σπύρος, Βαμβακάρης Ηλίας, Κοκκινομαγουλάς Δημήτριος, Φουντουλάκης Κωνσταντίνος, Σαλμανής Βασίλειος.
Παίρνουν ,λοιπόν, τους 6 συγκεκριμένους Περβολιανούς και οι υπόλοιποι νομίζοντας, πως και αυτούς θα τους ελευθέρωναν, όπως είχαν κάνει και τις δυο προηγούμενες φορές και γνωρίζοντας την καλοσύνη και τις έως πιο πριν δυνατότητες του Βαρδογιώργη, τον παρακαλούσαν , λέγοντάς του.
– Κύριε Γιώργο, μην μας ξεχάσεις, κύριε Γιώργο σε αγαπάμε.
Δυστυχώς, όμως ,ο κ, Γιώργος ο γιος του ο Σπύρος και οι άλλοι 4 εκτελέστηκαν, στον τόπο εκτέλεσης, στον Γολγοθά της Κρήτης, στην Αγιά τον Αύγουστο του 1944
Ο Γαλανίδης ο Γιώργος, που και αυτός συμμετείχε στο τραπέζι που είχαν κάνει στον Γερμανό, δεν είχε συλληφθεί και τον έψαχναν οι Γερμανοί. Πήγαν Γκεσταπίτες στο σπίτι του, παίρνουν τη γυναίκα του ,την Γεσθημανή και μια ανιψιά του , την Φωτεινή, κόρη του αδερφού του, που οι γονείς της είχαν χαθεί στον διωγμό, την κατοπινή σύζυγο του Ανέστη του Αλόγλου και γιαγιά του σημερινού Αντιδημάρχου, Τάσο Αλόγλου και διαμηνύουν στον Γαλανίδη πως θα τις σκοτώσουν, αν δεν παραδοθεί. Ο Γαλανίδης παρδίνεται και εκτελείται σε διαφορετικό χρόνο από τους προηγούμενους έξι.
Και τώρα, ένα προσωπικό ευχαριστώ , από τον καταγραφέα Γιώργη Μανιαδάκη, στον κ. Γιώργο Καρεφυλάκη για όλες τις αφηγήσεις μαρτυρίες που μου έχει εμπιστευτεί, ιδιαιτέρως όμως για τη σημερινή, γιατί αναδεικνύει μια άγνωστη “εν πολλοίς”, εκτέλεση που γέμισε αβάσταχτο πόνο τις οικογένειες των εκτελεσθέντων και που, όμως, αποτελεί σήμερα τιμή για όλους εμάς, όσον αφορά την συμμετοχή του χωριού μας στην Εθνική Αντίσταση.
*Ο καταγραφέας Μανιαδάκης Γεώργιος
είναι συν/χος δάσκαλος
