Η τριετής επική εξέγερση της Κρήτης (1866-1869) κατά της πανίσχυρης Οθωμανικής αυτοκρατορίας, δημιούργησε παγκοσμίως, ένα πρωτοφανές κίνημα φιλελληνισμού. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των χριστιανικών χωρών απέτρεψαν την πολυπόθητη ένωση μετά της Ελλάδος, των αγωνιζομένων Κρητών.
Έτσι, η πρώτη δημοσιευόμενη «είδηση» της εποχής, λίγο δηλαδή μετά την κατάπνιξη της επανάστασης των εξεγερθέντων Κρητών αναφέρεται στην αυτοκτονία της συζύγου του Αμερικανού Γενικού Προξένου στα Χανιά του λίαν ένθερμου φιλέλληνα Στήλμαν. Κατά την εφημερίδα «Αλήθεια», η ευαίσθητη σύζυγος του Γενικού Προξένου των Η.Π.Α. μητέρα τριών παιδιών και σχετικώς νεαρής ηλικίας, η οποία επί τριετία έζησε την βάρβαρη, συμπεριφορά των Τούρκων επί των χριστιανών της νήσου και τη μη ευδοκίμηση της τριετούς εξέγερσης, εξώθησε αυτήν, στην Αθήνα, στην αυτοκτονία…
Η επόμενη «είδηση» αναφέρεται στον επικήδειο που εξεφώνησε στην Αθήνα, Κρης, για τη δολοφονία Κρητικού αγωνιστή, «εν Μέσαις Αθήναις», από άγνωστους δολοφόνους. Τέλος, η τελευταία «είδηση» έχει αλιευθεί από το ετήσιο ημερολόγιο (1906), το οποίο εξεδίδετο από τις υπηρεσίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινουπόλεως. Αναφέρεται το απόσπασμα στους πρώτους Έλληνες επαγγελματίες τυπογράφους, ο πρώτος των οποίων ήταν Κρητικός. Πατριάρχης ήταν ο περιώνυμος Ιωακείμ Γ΄ ο Μεγαλοπρεπής (+1912), προσωπικότητα παγκοσμίου προβολής και κύρους.
ΑΛΗΘΕΙΑ, 1-4-1869- Χθες… πλήθος πολύ καθ’ εκατοντάδα εκ προσφύγων Κρητών και πολλών εκ των μάλλον διακεκριμένων προσώπων της πρωτευούσης συνόδευσαν εις το ενταύθα αγγλικόν νεκροταφείον εκφοράν τινά εν μεγίστη συγκινήσει. Η κηδεία αυτή ήτο της κυρίας Στήλμαν, της συζύγου του ενταύθα περεπιδημούντος Προξένου των Η.Π.Α. εν Χανίοις κ. Στήλμαν. Το όνομα του κ. Στήλμαν προ καιρού κατέστη παρ’ ημίν όνομα εθνικόν, δια την κατά τας δεινάς συμφοράς της Κρήτης φιλάνθρωπον και φιλελληνικωτάτην διαγωγήν του, αξίαν μεγάλου και αληθούς πεπολιτισμένου έθνους, όπερ αντιπροσωπεύει. Εις ημάς δεν απόκειται να σκιαγραφήσωμεν ενταύθα την εν Κρήτη αξίαν παντός επαίνου διγωγήν κ. Στήλμαν, διότι αυτή είναι εγγεγραμμένη εις τας καρδίας όλων των Ελλήνων και ανήκει του λοιπού εις την εθνικήν ημών ιστορίαν.
Η κυρία Στήλμαν ήτο αξία του συζύγου, δια της άκρας αβρότητος και φιλανθρωπίας, των προς τους πάσχοντας αισθημάτων αυτής. Τα ανήκουστα δεινά, όσα οι χριστιανοί υπέστησαν προ των οφθαλμών αυτής εν Κρήτη, εκλόνισαν την υγείαν αυτής και ιδίως το αβρόν νευρικόν αυτής σύστημα. […] Πολλάκις έλεγε προς τους περί αυτήν, ότι τύπτεται υπό του συνειδότος οικούσα και ζώσα εν ανέσει, ότ τόσα ατυχή θύματα της βαρβαρότητος περιεφέροντο έρημα και πειναλεά. Η μετά τόσας δοκιμασίας πτώσις του ιερού αγώνος της Κρήτης δια τού ζήλου κυρίως των μεγάλων χριστιανικών δυνάμεων της Δύσεως, κατέφερε την τελευταίαν πτώσιν εις την αβράν ταύτην διάνοιαν και την παρελθούσαν Κυριακήν εις στιγμήν αφορήτου νοσηράς μελαγχολίας εδηλητηριάσθη διά πρωσικού οξέος… Η κυρία Στήλμαν ήτον εις το άνθος της νεανικής αυτής ηλικίας και μήτηρ τριών τέκνων. […] Η μνήμη αυτής θέλει μείνει ανεξάληπτος εις την καρδίαν των Ελλήνων, αίτινες θεωρούσιν αυτήν το συμπαθέστατον εκ των θυμάτων της βαρβαρότητος των μουσουλμάνων και χριστιανών (!) της πεπολιτισμένης Δύσεως.
[…]
ΑΛΗΘΕΙΑ, 13-9-1869
ΛΟΓΟΣ ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ… κατά την κήδευσιν του αοιδίμου Παπαγεωργίου… υπό Ν. ΖΑΝΝΟΥΒΙΟΥ του Κρητός.
… Εις επίμετρον δε των δεινών τπύτων έρχεται κατά την 27ην Αυγούστου εν Μέσαις Αθήναις τραγικώτατα συμβάντα· οι εκ της Ανωπόλεως των Σφακίων, ο ανδρικώτατος και μαχιμώτατος Αντ. Βερύκης, ο οπλαρχηγός της Κισσάμου, ο τα κτητικά όπλα τιμήσας, ο Γιαννουδοβαρδάκης, ο έτι την εχθρικήν σφαίραν παρά την καρδίαν έχων, ο αρχηγός της Κισσαμού, και ο εκ της ιστορικής Αραδαίνης Παπαγεωργίου αίφνης παρά δολοφόνων προσβληθέντες ημιθανείς υπό τους δόλονας αυτών καταπίπτουσι· τούτων δε ο τελευταίος εις τον τάφον σήμερον παραπέμπεται.
Ο Παπαγεωργίου, γόνος ένδοξου Μητρίδος πληρεξούσιος κατά τον προ μικρού αγώνα παρά της πατρίδος αναδειχθείς και βουλευτής παρά της προσωρινής Κυβερνήσεως εις Αθήνας αποσταλείς, ην γενναίος την καρδίαν, μειλίχιος τον τρόπον και συνδιαλλακτικός· παρά το φρούριον της Κισσάμου, την Κάντανον, την Αγίαν Ρωμάναν, την Σίτην και αυτήν αυτού την κοιτίδαν την ηρωικήν Αράδαιναν το όπλον αυτού εγνώσθη, παρά δε ταις Συνελεύσεσιν η κρίσις αυτού εξετιμήθη· πλην έπεσε και ούτος, ουχί εν τω πεδίω της μάχης παρά εχθρού της πατρίδος τρωθείς, αλλ’ εν αυταίς ταις Αθήναις υπό δολοφόνου· οποίον στίγμα· […]
Ημερολόγιον του έτους 1906
Εθνικά φιλανθρωπικά καταστήματα εν Κωνσταντινούπολει
Η θαυμάσια του Γουτεμβέργιου εφεύρεσις, η θεία του ευεργέτου τόπου της ανθρωπότητος τέχνη θερμούς έσχεν, ευθύς εξ αρχής και εν τοις Έλλησιν υποδοχής. Πολλοί των εν τη Εσπερία κατά τους χρόνους εκείνους ευρισκομένων Ελλήνων ίδρυσαν εν διακοσίοις πόλεσι της Ιταλίας τυπογραφεία, εν οις εξετυπούντο ο Όμηρος, ο Ευριπίδης, ο Αριστοτέλης, ο Πίνδαρος, ο Ισοκράτης και άλλοι ένδοξοι συγγραφείς και ποιηταί της ελληνικής αρχαιότητος, προς δε τα έργα των πατέρων της εκκλησίας και εις τας ιεράς ακολουθίας χρήσιμα βιβλία.
Εν τη σειρά των αναδειχθέντων Ελλήνων τυπογράφων, πρώτος αναφέρεται ο Αλεξ. Γεωργίου εκ Χάνδακος της Κρήτη, όστις ίδρυσεν τυπογραφείον εν Ενετία, περί τα τέλη του ΙΕ΄αιώνος, δεύτερος ο Ζαχαρίας Καλλέργης, συστήσας τυπογραφείον εν Ενετία μεν περί την αυτήν εποχήν, εν Ρώμη δ’ ολίγον βραδύτερον. Μετά τούτων ήκμασαν εν τη τυπογραφική τέχνη ο εκ Κέρκύρας Νικόλαος Σοφιανός… περί τα μέσα του ΙΣΤ΄ εκατονταετηρίδος, ο εκ Παλαιών Πατρών Ανδρέας Κουνάδης, συστήσας τυπογραφείον ωσαύτως εν Ενετία και κατά την αυτήν περίπου εποχήν, και τινές άλλοι, εν οις διακρίνεται ο Νικόδημος Μεταξάς, Κεφαλλήν. Ούτος κατ’ αρχάς μεν παρέμεινεν ως τυπογράφος εν Λονδίνω, είτα δε προσκλήσει του σοφού και Περικλέους Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου του Λουκάρεως, ελθών εις Κωνσταντινούπολιν, συνέστησε αυτόθι τυπογραφείον […]
Α.Ε. ΚΟΠΑΣΗΣ
Μέγας ρήτωρ της Εκκλησίας Ιεροσολύμων
