“ΜΙΑ ΜΠΟΜΠΑ ΚΙ ΑΛΛΗ ΚΙ ΑΛΛΗ”
■ Ο επιμελητής της έκθεσης Δημήτρης Αγγελάτος μιλάει για τη δουλειά του Γ. Π. Μαρκαντωνάκη
Αν η τέχνη έχει ως αποστολή να θέτει ερωτήματα κι όχι να δίνει απαντήσεις, να “ξεβολεύει” και να πυροδοτεί ανησυχίες κι όχι να καθησυχάζει και να “στρογγυλεύει” καταστάσεις, τότε η έκθεση του Γιάννη Π. Μαρκαντωνάκη “Μια Μπόμπα κι άλλη κι άλλη”, βρίσκεται στον πυρήνα αυτού του προτάγματος.
Παράλληλα, όμως, οι δαίμονες του Χανιώτη δημιουργού που δεσπόζουν σε αυτό τον κύκλο της δουλειάς του – άλλοτε αρχαίοι, αγαθοποιοί, άλλοτε Δαντικοί κι άλλοτε πάλι σύγχρονοι δαίμονες – λειτουργούν κι ως ένας εικαστικός καθρέπτης που αντανακλά έναν κόσμο γεμάτο αβεβαιότητα, ρευστότητα και απορία: Έναν κόσμο όπως αυτόν που ζούμε σήμερα, με τις παλιές αυθεντίες της τέχνης και της ζωής να μοιάζουν πια ανήμπορες να μας προσφέρουν ασφάλεια και πίστη. Βρεθήκαμε στον “Χώρο Τέχνης Χανίων” (Παπαναστασίου 59) λίγο πριν τα εγκαίνια της έκθεσης, που πραγματοποιήθηκαν την περασμένη Δευτέρα, για να συναντήσουμε τον επιμελητή της έκθεσης, καθηγητή Νεοελληνικής Φιλολογίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας στο Τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Δημήτρη Αγγελάτο, από τον οποίο ζητήσαμε να μας φωτίσει πτυχές από το έργο του Χανιώτη καλλιτέχνη.
Ο ΠΥΡΗΝΑΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
«Ο πυρήνας αυτής της έκθεσης αποτυπώνει μια βασική διερώτηση: ποια είναι τα όρια του ανθρώπινου ή, για να το πούμε καλύτερα, ποιες είναι εκείνες οι συνθήκες που στοιχειοθετείται αυτό που ονομάζουμε ανθρώπινο;», σημείωσε ο κ. Αγγελάτος ανοίγοντας την κουβέντα μας και συνέχισε λέγοντας: «Από την πυρήνα αυτό εξυφαίνονται οι όψεις αυτού του ανθρώπινου, οι οποίες κάθε άλλο παρά εφησυχαστικές είναι. Έτσι ερχόμαστε και στις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η έκθεση στους θεατές καθώς θα τους κάνει να αισθανθούν άβολα, αφού δεν προτείνει μια βολική αντίληψη για τη ζωή – στη λογική του “εμείς” και οι “άλλοι”, όπου οι άλλοι είναι βεβαίως οι κακοί. Αλλά το καλό και το κακό συνυφαίνονται κι αυτό είμαστε εμείς».
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΑΙ ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ανάμεσα στα έργα ζωγραφικής, γλυπτικής και τις εγκαταστάσεις ο θεατής συναντά αποσπάσματα από κείμενα κορυφαίων ποιητών και συγγραφέων, όπως οι Δάντης, Μπόρχες και Έλιοτ. Τα έργα του Γιάννη Μαρκαντωνάκη συνομιλούν διαχρονικά με την ποίηση συνθέτοντας μια ολότητα όπου μέσα της λέξεις και εικόνες βαραίνουν το ίδιο. Διατυπώσαμε αυτή την παρατήρησή μας στον κ. Αγγελάτο: «Ασφαλώς και τον χαρακτηρίζει αυτό το στοιχείο. Είναι ένας εικαστικός που επιδιώκει συστηματικά να συναντηθεί και να βρει τον δρόμο που θα τον φέρει στην άλλη τέχνη και συγκεκριμένα τη λογοτεχνία. Κι αυτό το κάνει γιατί καταλαβαίνει την τέχνη του ως μια σύνθετη μορφοποιητική διαδικασία στην οποία η λογοτεχνία υπόκειται – βρίσκεται δηλαδή από κάτω. Έτσι στην έκθεση μπορεί κανείς να διακρίνει τη δαντική “Κόλαση”, όχι όμως με μια λογική λογοτεχνικής ζωγραφικής, όπως λέγαν οι παλαιότεροι, αλλά ανιχνεύει τους όρους με τους οποίους στήνεται αυτός ο δαιμονικός κόσμος και αναπτύσσει έναν δημιουργικό και γόνιμο διάλογο μαζί του. Αυτή είναι η πλευρά του “κακού” δαίμονα που βλέπουμε στην έκθεση. Η άλλη όμως όψη της δουλειάς αυτής είναι ότι ο Μαρκαντωνάκης συνομιλεί με τη μινωική τέχνη και προϊστορία. Αυτή είναι η πλευρά, των αγαθοποιών δαιμόνων».
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ – ΓΛΥΠΤΙΚΗ – ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ
Συνεχίζοντας ο κ. Αγγελάτος υπογράμμισε ότι ο διάλογος του Χανιώτη καλλιτέχνη με την τέχνη και τη λογοτεχνία οδηγεί σε σύνθετα μορφοπλαστικά αποτελέσματα: «Υπάρχουν ζωγραφικά έργα, γλυπτά και εγκαταστάσεις και μέσα σ’ αυτά, μάζες από χρησιμοποιημένα αντικείμενα και απόβλητα που έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους, συνυφαίνονται με την υψηλή λογοτεχνία του Δάντη και ο υψηλός κόσμος της μινωικής προϊστορίας δημιουργούν ένα τρίγωνο γεμάτο εντάσεις. Που αποσκοπεί όλο αυτό; Να μας ξεβολέψει από οποιαδήποτε ευτοπική και ανέφελη αντίληψη μπορεί να έχουμε για τον κόσμο και τη ζωή. Και τι μας προτείνει; Χώρους που αποτελούν ερωτηματικά. Εκεί δεν μπορεί να εγκατασταθεί το πνεύμα παρά μόνο μετεωριζόμενο. Κι αυτό γιατί οι χώροι αυτοί, εικαστικά, γλυπτικά, ζωγραφικά ή ως εγκαταστάσεις, είναι χώροι οριακοί. Δεν κάθεσαι μέσα σ’ αυτούς, είσαι πάντα με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω. Είναι αυτό που ονομάζουμε κατώφλια. Και το κύριο ερώτημα που θέτει η έκθεση είναι πώς μπορείς να ζεις σήμερα μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες;».
“ΚΑΘΡΕΠΤΗΣ” ΤΟΥ ΣΗΜΕΡΑ
Αυτή η οριακή κατάσταση του ανθρώπινου που αναδεικνύουν τα έργα του Γιάννη Μαρκαντωνάκη, δεν αντανακλούν όμως τον σημερινό κόσμο, ως έναν κόσμο χωρίς βεβαιότητες και σταθερές που χαρακτήριζαν το παρελθόν; «Είναι αλήθεια αυτό. Δεν μπορούμε σήμερα να αντιμετωπίσουμε τον άνθρωπο με ένα ολοποιητικό σχήμα του παλιού γερμανικού ιδεαλισμού. Δεν μπορούμε να διατυπώσουμε ή να εξαγγείλουμε προγραμματικά ένα οποιοδήποτε όραμα γι’ αυτόν. Αυτή η συνθήκη δεν υπάρχει πλέον. Το μόνο που υπάρχει είναι αυτό που ονομάζουν πολλοί θεωρητικοί του πολιτισμού μετα-ανθρώπινες συνθήκες. Αυτή η πολιτισμική συνθήκη είναι μια εξακολουθητική διερώτηση, ένα διαρκές ερώτημα. Δεν έχεις καμία βεβαιότητα, δεν έχεις απολύτως κανέναν ορίζοντα που να πεις ότι τείνω προς τα εκεί με έναν όραμα θετικό. Αντίθετα είσαι διαρκώς σε μια κινητικότητα προς κάτι που δεν είσαι βέβαιος τι είναι. Είναι μια βασανιστική αναστοχαστική συνθήκη. Αυτό είναι κι ένα χαρακτηριστικό του έργου του Γιάννη Μαρκαντωνάκη, όπως και πολλών άλλων καλλιτεχνών σήμερα οι οποίοι βιώνουν μια μεταιχμιακή συνθήκη».
Η έκθεση
Η έκθεση του Γιάννη Π. Μαρκαντωνάκη “Μια Μπόμπα κι άλλη κι άλλη”, που φιλοξενείται στον “Χώρο Τέχνης Χανίων” (Παπαναστασίου 59), είναι ενταγμένη στις εκδηλώσεις για την 81η επέτειο της Μάχης της Κρήτης. Συνδιοργανώνεται από τους Περιφέρεια Κρήτης – Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, Δήμο Χανίων – ΚΕΠΠΕΔΗΧ-ΚΑΜ και ΔΕΔΙΣΑ. Η έκθεση θα είναι ανοιχτή έως τις 10 Ιουνίου καθημερινά από 6 το απόγευμα έως 10 το βράδυ.
