Πάντα μια επίσκεψη σε έναν τόπο από μια ομάδα ανθρώπων, η και από ένα μεμονωμένο άτομο, γίνεται ενδιαφέρουσα για περισσότερους ανθρώπους, κι ιδιαίτερα για τους κατοίκους που ζουν εκεί. Εάν η επίσκεψη γίνει αφορμή για συζήτηση, πάνω στην ιστορία του τόπου, αλλά και τις προοπτικές βελτίωσης των υπαρχόντων συνθηκών ζωής των ανθρώπων του.
Η μικρή μας ομάδα πήγε αυτή την φορά στην Αράδενα Σφακίων Είμαστε καλεσμένοι από την οικογενειακή μας φίλη Ingemaj Lassfolk Tsontos στα αγαπημένα της Σφακιά « Η Ingemaj Είναι πρόξενος της Φιλανδίας στη δυτική Κρήτη » Σκοπός της επίσκεψης μας ήταν να γνωρίσουν οι ξένοι φιλοξενούμενοι μας τα Σφακιά. Την φυσική ομορφιά του τόπου, τα μνημεία του, και την ιστορία του. Αλλά και εμείς να απολαύσουμε κοντά στους φίλους μας μερικές αξέχαστες ώρες διαμονής ανάμεσα στην άγρια ομορφιά της Σφακιανής φύσης. Στην παρέα μας ήταν η Ολλανδή φωτογράφος Anne Talman και η Φιλανδή Anne Sofie Η μικρή διστακτικότητα μου να ανταποκριθώ στην πρόσκληση της Ingemaj ήταν ότι δεν υπάρχει κανείς Κρητικός αλλά ούτε και Έλληνας που να μη γνωρίζει τα Σφακιά. Δέχτηκα να τους ακολουθήσω , δεχόμενος την επιμονή των ξένων φίλων μας, που αυτοί θα έβλεπαν για πρώτη φορά τα Σφακιά Αλλά και για χάρη στον εαυτό μου, που θα ανανέωνα τις γνώσεις μου για την περιοχή, γιατί είχα πολλά χρόνια να την επισπευτώ.
Η εικόνα αυτού του τόπου μου ήταν εντελώς θολή. Τους ακλούθησα έχοντας για συντροφιά μου μια τσάντα από ιστορικά βιβλία για να τα συμβουλεύομαι για κάθε τι που θα έβλεπα Στο πρόγραμμα μας ήταν η διανυκτέρευση μας για δύο βράδια στο ανακαινισμένο αρχοντικό της οικογένειας των Μακεδονομάχων Τσόντων που βρίσκεται στην Αράδενα των Σφακιών. Με το ξεκίνημα μας από την Χώρα των Σφακιών έρχεται στον επισκέπτη η πρώτη μαγική εικόνα του τοπίου, που τον συναρπάζει , όσες φορές και εάν έχει κάνει τη διαδρομή στο παρελθόν. Το απέραντο γαλάζιο πέλαγο από την μια μεριά, και ορεινό και άγονο τοπίο από την άλλη, συνθέτουν την μαγική εικόνα της αντίθεσης.
Το τοπίο αλλάζει όψη σε κάθε χιλιόμετρο. Τα διάσπαρτα πεύκα και τις ελιές που φυτρώνουν αραιά και που, ανάμεσα στα άγονα βράχια, καθώς ανεβαίνουμε, αρχίζουν να πυκνώνουν. Το χρώμα του τοπίου αλλάζει, από το γκρίζο του βράχου, να γίνεται πράσινο του πεύκου, και ο αέρας να μυρίζει το άρωμα του φασκόμηλου και του πεύκου. Και καθώς το αυτοκίνητο ανεβαίνει , αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους τα κυπαρίσσια και οι μεγάλες οξιές. Όταν όμως πλησιάζαμε στην Αράδενα κάτι περίεργο διατάραξε την μαγεία της ησυχίας μας. Ήταν ένας περίεργος θόρυβος που ολοένα και περισσότερο γινόταν αισθητός και όλο και δυνατότερα ακουγόταν σε κάθε στάση που κάναμε για να φωτογραφίσουμε την φύση. Ήταν ακανόνιστος και είχε διάρκεια λίγων δευτερόλεπτων και διακοπτόταν απότομα, διαταράσσοντας την γαλήνη της φύσης.
Ο θόρυβος έμοιαζε με κροτάλισμα πολυβόλου. Τότε η Ingemaj βλέποντας την ανησυχητική περιέργεια μας χαμογέλασε και μας εξήγησε ότι ο θόρυβος που ακούγαμε ήταν από την γέφυρα και τον προκαλούν την ρόδες των αυτοκινήτων που κτυπούν τα δοκάρια καθώς την διαβαίνουν Σε λίγο όντος φτάσαμε μπροστά από την εντυπωσιακή γέφυρα, σταματήσαμε να την θαυμάσουμε αλλά και να παρατηρήσουμε τη γύρω περιοχή Η γέφυρα είναι μεταλλική και η βάση της αποτελείται από ξύλινα δοκάρια τα οποία ηχούν με αυτό τον περίεργο θόρυβο με το πέρασμα των αυτοκίνητων. Έχει μήκος εβδομήντα μέτρα και το ύψος της είναι εκατόν τριάντα οχτώ μέτρα Είναι η μεγαλύτερη σε ύψος γέφυρα της Ελλάδος και η δεύτερη σε ολόκληρη την Ευρώπη Στην μια άκρη της οι νέοι επιδίδονται σε ένα ακραίο σπορ το “μπάντζι τζάμπινγκ” Η γέφυρα στήθηκε με έξοδα της οικογένεια Βαρδινογιάννη και δόθηκε δωρεά προς τους κατοίκους των Σφακίων Η οικογένεια Βαρδινογιάννη κατάγεται από ένα χωριό πέντε χιλιόμετρα μακρύτερα από την Αράδενα τον Άγιο Ιωάννη Σφακίων. Και προς τιμήν της οικογένειας των δωρητών, το όνομα γέφυρας είναι “Γέφυρα Βαρδινογιάννη “Αμέσως μετά τη γέφυρα υπάρχει μια φιλόξενη καντίνα με χαμογελαστούς εξυπηρετικούς και ευγενικούς ανθρώπους οι οποίοι προσφέρουν κάθε είδους αναψυκτικό και μικρογεύματα Αλλά και κάθε είδους πληροφορίες για την γύρο περιοχή Σε αυτή την καντίνα συγκεντρώνονται τόσο οι περιπατητές τουρίστες οι οποίοι διαβαίνουν τα διάφορα μονοπάτια των Σφακιών, όσο και οι κάτοικοι των Σφακιών, που θέλουν να ξαποστάσουν και να πάρουν ένα αναψυκτικό. Ανατολικά της γέφυρας διακρίνεται το ελικοειδές, επικίνδυνο και απότομο μονοπάτι κατέβασμα που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι πριν το 1985 που φτιάχτηκε η γέφυρα για να κατεβούν το βάθος των 138 μέτρων του φαραγγιού και μετά πάλι να ανεβούν άλλα 138 μέτρα για να περάσουν στην απέναντι μεριά. Και με την προϋπόθεση ότι στο βάθος του φαραγγιού δεν έτρεχε ορμητικό νερό να τους παρασύρει Πεντακόσια περίπου μέτρα από την καντίνα και τη γέφυρα απλώνεται το εγκαταλελειμμένο χωριό της Αράδενας Τα σπίτια είναι εγκαταλελειμμένα γκρεμισμένα σώζονται μόνο οι καμάρες για να θυμίζουν ότι κάποτε εδώ ζούσαν άνθρωποι.
Ευτυχώς τελευταία άρχισε κάτι να αλλάζει Ένας κάτοικος των Χανίων ο Μιχάλης Τσόντος που έχει τις ρίζες των προγόνων του στο χωριό Αράδενα. Αυτοδημιούργητος και ιδρυτής μιας μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας που ξεκίνησε από τα Χανιά και δραστηριοποιείται σε όλα σχεδόν τα Βαλκάνια Αποφάσισε με τη βοήθεια της κόρης του ταλαντούχου αρχιτέκτονας Ιωάννας Τσόντου να ανακαινίσει τα παλιά εγκαταλειμμένα ερείπια με σεβασμό στην παράδοση τον τόπο και το τοπίο, και να δημιουργήσει ένα πραγματικό κόσμημα για τη παραδοσιακή αρχιτεκτονική στην περιοχή Σε αυτό το αρχοντικό είχαμε την τιμή να μας φιλοξενήσουν για δύο βράδια. Όπως μας είπαν το προορίζουν για ενοικιαζόμενα δωμάτια και πιθανόν αργότερα ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Ίσως να είναι και ο μοναδικός τρόπος οικονομικής ανάπτυξης που θα δώσει στους λίγους υπάρχοντες κατοίκους του χωριού καινούργιες θέσεις εργασίας. Θα γίνει κίνητρο να έλθουν καινούργιοι κάτοικοι και έτσι θα δημιουργηθεί καινούρια ζωή στο έρημο χωριό.
Μην ξεχνάμε ότι από το χωριό αυτό κατάγεται ο μεγάλος ιστορικός και αρχαιολόγος Στέφανος Ξανθουδίδης, ιδρυτής του Μουσείου Ηρακλείου. Και συγγραφέας του πληρέστερου ιστορικού βιβλίου για την Ενετοκρατία με τον τίτλο “Ιστορία των κατά των Ενετών επαναστάσεων των Κρητών” Στο χωριό αυτό που δόθηκαν τρείς μεγάλες μάχες εναντία στους Τούρκους. Η τελευταία μάχη του Δασκαλογιάννη. Το 1824 300 Σφακιανοί θυσιάστηκαν για να καθυστερήσουν την επέλαση 25000 Τούρκων για να αιχμαλωτίσουν τα γυναικόπαιδα, που τελικά βρήκαν καταφύγιο στο φαράγγι της Σαμαριάς. Και την εντεκάτη Αυγούστου του 1867 Τούρκοι σε μήκος 10 χιλιομέτρων έκλεισαν το ένα μέρος του φαραγγιού αυτό προς τη θάλασσα, και από την άλλη πλευρά τέσσερις χιλιάδες Κρητικοί ακροβολίστηκαν προσπαθώντας να τους εμποδίσουν να μπουν οι Τούρκοι στην Αράδενα η μάχη κράτησε τρείς μέρες και οι Κρητικοί οπισθοχώρησαν μετά τον βομβαρδισμό από ξηράς και θαλάσσης. Η μάχη αυτή αποτέλεσε και το Βατερλό της επανάστασης του 1866 Στο χωριό αυτό το 1821 κατοικούσαν 226 κάτοικοι το 1828 – 143 κάτοικοι το 1881- 124 κάτοικοι το 1951 – 36 κάτοικοι 1961 – 44 κάτοικοι 1971 -13 κάτοικοι 1991κανένας κάτοικος το2001 – 5 κάτοικοι και το 2011-4 κάτοικοι Η χαριστική βολή της ερήμωσης του χωριού οφειλόταν σε μια βεντέτα που ξέσπασε το 1948 μεταξύ δύο οικογενειών και η αφορμή ήταν ένα “λέρι” μιας κατσίκας
Λίγα μέτρα από το ανακαινισμένο αρχοντικό των Τσόντων βρίσκεται η κάτασπρη ασβεστωμένη βυζαντινή Εκκλησία του Αρχάγγελου Μιχαήλ Είναι χτισμένη στη θέση μιας τρίκλητης παλαιοχριστιανικής βασιλικής του 5ου η 6ου αιώνα η οποία υπήρξε έδρα Επισκοπής Η Εκκλησία είναι τοιχογραφημένη με τοιχογραφίες του 15ου αιώνα. Σε καλή κατάσταση διασώζεται Αϊστράτηγος Αρχάγγελος Μιχαήλ σε στάση απειλητική, προστατεύοντας την αφιερώτρια που έχει την κεφαλή ξεσκέπαστη και φοράει άσπρο πλούσια κεντημένο φόρεμα Διακρίνονται επίσης έφιπποι και πάνοπλοι οι στρατιωτικοί Άγιοι, Δημήτριος, Γεώργιος, Θεόδωρος, ζωγραφισμένοι στο ύψος των πιστών και δίπλα τους ώστε να τους προστατεύουν από κάθε κακό που τους παραμόνευε.
Στην εκκλησία αυτή υπήρχε η παράδοση να ορκίζονται οι ύποπτοι ζωοκλοπής εάν έκλεψαν κάποιο ζώο, και πολλοί από αυτούς ομολόγησαν την πράξη της ζωοκλοπής φοβούμενοι την οργή του Αϊστράτηγου Μιχαήλ. Άλλη ανείπωτη και συγκλονιστική εμπειρία είναι η εικόνα του έναστρου ουρανού τα βράδια στην Αράδενα Μακριά από την φωτορύπανση της πόλης, η εικόνα του Γαλαξία και των αστερισμών είναι τόσο καθαρή και ζωντανή που νομίζεις ότι όταν θα απλώσεις το χέρι σου θα πιάσεις τα αστέρια. Μια εικόνα που έχουμε ξεχάσει εντελώς εμείς οι παλαιότεροι και δεν έχουνε δει ποτέ οι νεότεροι Συνεχίσαμε τον περίπατο μας στο γειτονικό χωριό του Αγίου Ιωάννη και στα μικρά διάσπαρτα ερημοκκλήσια που βρίσκονται εκεί τριγύρω. Αφήσαμε την Αράδενα με μια ευχή Να μπορέσει με την βοήθεια των νέων παιδιών της να γίνει σπουδαία και μεγάλη όπως ήταν και παλιά.
* Ο Βασίλης Κνιθάκης είναι μαθηματικός
