Ήτανε κατοχή. Φθινόπωρο του ’44. Ήτανε τελευταίες ημέρες του Σεπτέμβρη ή πρώτες του Οκτώβρη. Στα χωριά μας επικρατούσε θλιψη για τα εκατοντάδες θύματα του Αυγούστου στην Κίσαμο, αλλά και ανησυχία για το αύριο. Όμως η ζωή δεν σταματά. Συνεχίζεται με τους δικούς της ρυθμούς, ανεξάρτητους από τα γεγονότα.
Μια μέρα, δεν θυμάμαι ημερομηνία γιατί δεν είχα αρχίσει ακόμη να τηρώ ημερολόγιο, λίαν πρωί, φορτώσαμε στη φοράδα μας δυο τσουβάλια στάρι να πάω να τ᾿ αλέσω στον μύλο.
Οι μύλοι που πηγαίναμε ήταν στον Ελιώτη ποταμό. Ο ένας του Τζία (Τζιάκη) ήταν λίγο πιο πάνω από τα Γρεβεδιανά και ο άλλος, του Μαρακάκη, λίγο πιο κάτω από το πρώτο σπίτι του Έλους.
Τούτη τη φορά, δεν ξέρω γιατί, προσπέρασα τον πρώτο και πήγα στο δεύτερο, του Μαρακάκη.
Ξεφόρτωσα τα τσουβάλια με το στάρι, πήρα σειρά, έδεσα τη φοράδα λίγο παραπέρα και κάθισα να περιμένω τη σειρά μου για να αλέσω. Να πω πως μυλωνάς ήταν ο Αντώνης και μυλωνού η γυναίκα του η Κορίνα. Και οι δυο άνθρωποι καλοσυνάτοι, ευγενικοί και ευχάριστοι.
Ξαφνικά ακούω φασαρία, φωνές, πυροβολισμούς από το μέρος του σπιτιού του Κοντόγιαννη, που ήταν το Γερμανικό φυλάκιο, και βλέπω κόσμο να είναι συγκεντρωμένος εκεί. Η απόσταση είναι περίπου 100 μέτρα. Τρέχω και εγώ να ιδώ τι γίνεται. Μαθαίνω πως οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει την νύχτα το φυλάκιο και είχαν φύγει στα Χανιά, εγκαταλείποντας πολλά πράγματα στο φυλάκιο. Οι Ελιώτες το πλροφορήθηκαν νωρίς το πρωί και κατέφθασαν στο φυλάκιο και άρπαζε καθένας ό,τι μπορούσε ή ό,τι προλάβαινε. Έπιπλα, σκεύη, ρούχα και πολλά άλλα χρειώδη. Ευτυχώς δεν μάλωναν μεταξύ τους.
Εγώ ανεβαίνω στο μεγάλο δωμάτιο, το μάτι μου πέφτει σε ένα σιδηροκρέβατο που ήταν σε μια γωνιά και σε μια σόμπα που ήταν στη μέση του δωματίου. Δεν τα είχε πειράξει κανείς.Ίσως γιατί ήταν βαριά. Ξεστελιώνω και το κρεβάτι και τη σόμπα και τα αγκαλιάζω να μη μου τα πάρει κανείς. Παρεκάλεσα να μου τα αφήσουν γιατί ήταν δικά μας και μας τα είχαν πάρει οι Γερμανοί πέρισυ όταν το φυλάκιο ήταν στις Στροβλές το σπίτι μας. Βέβαια τίποτα δεν ήταν αληθινό. Ή με πίστεψαν ή με λυπήθηκαν δεν μου τα πείραξαν.
Σε λίγη ώρα στο σπίτι δεν υπήρχαν παρά μόνο οι τοίχοι και τα κουφώματα. Όλα τα κινητά είχαν εξαφανισθεί. Περίμενα να φύγουν όλοι, πήγα στον μύλο, έφερα τη φοράδα, εφόρτωσα το κρεβάτι και τη σόμπα και τα πήγα στον μύλο. Ωστόσο το στάρι είχε αλεστεί. Εφόρτωσα τα σακκιά έβαλα στη μέση τη σόμπα και πάνω το κρεβάτι και έφυγα για το χωριό ευχαριστημένος. Οι δικοί μου παραξενεύτηκαν. Τα ξεφορτώσαμε. Εστελιώσαμε το κρεβάτι στον οντά και την σόμπα στην κουζίνα. Να πω πως το κρεβάτι ήταν μεταλλικό με σωληνωτά πλαϊνά, πολύ καλής κατασκευής και η σόμπα κυλινδρική, μαντεμένια επενδυμένη με πυρότουβλα. Και τα δύο εχρησιμοποιήθηκαν για πολλές δεκαετίες μέχρι που αντικαταστάθηκαν με άλλα πιο σύγχρονα. Τώρα αναπαύονται σε μια άκρη μιας πεζούλας στο έλεος της φθοράς του χρόνου.
Η ιστορία τούτη και άλλες όμοιες ή παρόμοιες μπορεί να μην έχουν αξία, μπορεί να μην λένε τίποτα σε όσους απλώς τις διαβάζουν ή τις ακούν. Για εμάς όμως που τις ζήσαμε αποτελούν ψηφίδες πολύτιμες στο μωσαϊκό των αναμνήσεων, μένουν ανεξίτηλες στη μνήμη μας και τις κουβαλούμε σε όλη μας τη ζωή με συγκίνηση που φέρνει πολλές φορές ένα κόμπο στο λαιμό ή ένα δάκρυ στα μάτια.
Άθελα και συνειρμικά έρχεται στο νου το τραγούδι του Νίκου Γούναρη «Ένας φίλος ήρθε απόψε από τα παλιά φορτωμένος με χιλιάδες αναμνήσεις…»Οι παλιοί θα το θυμούνται.
Να προσθέσω μερικές πληροφορίες για το κλίμα και το πνεύμα της εποχής για καλύτερη κατανόηση των γεγονότων.
Φθινόπωρο του ΄44.
1. Στις πεδιάδες, τα υψίπεδα και τις κοιλάδες της Μεσευρώπης ρέει ακόμη πολύ αίμα. Είναι το τίμημα της ανοησίας ενός ηγέτη ο οποίος πίστεψε πως θα γίνει κυρίαρχος του κόσμου και που το μόνο που κατάφερε ήταν να οδηγήσει τον λαό του στον όλεθρο, αλλά και σχεδόν όλο τον κόσμο. Οι Γερμανοί πιέζονται από ανατολή και δύση αλλά ανθίστανται απεγνωσμένα.
2. Στα Βαλκάνια έχει αρχίσει η αποχώρηση προς αποφυγή αποκοπής από την Μητρόπολη.
3. Στην ηπειρωτική Ελλάδα άρχισε και περατώθηκε η αποχώρηση. Η Αθήνα ελευθερώνεται στις 12 Οκτωβρίου και στο τέλος του μήνα έχει αποχωρήσει και ο τελευταίος στρατιώτης.
4. Στην Κρήτη η φρουρά θα παραμείνει μέχρι τον Ιούνιο του 1945 λόγω αδυναμίας μετακίνησης και του κινδύνου στη θάλασσα. Ελεύθεροι πολιορκημένοι. Αποχωρούν όμως από τους λοιπούς νομούς και την ύπαιθρο του νομού Χανίων και συγκεντρώνονται στην παραλιακή ζώνη από Πλακάλωνα έως Γεωργιούπολη. Εδώ εντάσσεται το γεγονός που περιγράφεται στην αρχή της διήγησης αυτής.
5. Τον Μάρτιο του ΄43 εγκαταστάθηκε στις Στροβλές στο σπίτι μας φυλάκιο με 4 Γερμανούς και 15 χωροφύλακες που αργότερα αντικαταστάθηκαν από ισάριθμους Ιταλούς. Μας πήραν τους δυο οντάδες και εμείς κατεβήκαμε στα ισόγεια. Την κουζίνα μας την ἀφησαν. Το Νοέμβριο το φυλάκιο εγκαταστάθηκε στο Έλος στο σπίτι του Κοντόγιαννη (Λυραντωνάκη) για να είναι εύκολη η εξυπηρέτηση της ομάδος που είχε εγκαταστήσει ασύρματο για επικοινωνία με την Αφρική, στον Αϊ Δίκιο Αύγουστο του ΄44 έγιναν προσβολές Γερμανικών φαλάγγων στον Αναβοτου Σελίνου και στο Τοπολιανό φαράγγι, με αρκετές απώλειες. Εδώ σκοτώθηκε ο Walter, ο επικεφαλής του φυλακίου των Στροβλών και αργότερα του Έλους.
6. Σε αντίποινα οι Γερμανοί με εξορμήσεις στην Κίσαμο, σκότωσαν πάνω από 150 άτομα λίγες ημέρες πριν την αποχώρησή τους από την περιοχή. Ήταν μια άδικη ανθρωποθυσία.
7. Ερεύνησα τους καταλόγους του Γερμανικού νεκροταφείου του Μάλεμε να βρω τον τάφο του «φίλου»μου του Walter, με τα λίγα στοιχεία που είχα. Επι τέλους τον βρήκα. Στην πλάκα γράφει.
Tiebel Walter
Stabfeld webel
31-12-1904 – 10-8-1944
Block 4. Crab 1096
Έμεινε στην Κρήτη που τόσο αγάπησε.
