Θυµάµαι τότε, στις πρώτες συγγραφικές µου απόπειρες, µετά από ένα τρυφερό µαµαδίστικο κείµενο µια φίλη να µε προτρέπει να γράψω και για τους πατεράδες. «Κάτι κάνουν κι αυτοί», µου είπε χαριτολογώντας. Ψάχτηκα πολύ εκείνον τον καιρό-10 χρόνια πίσω-και τυχαία ανακάλυψα ότι µέσα στον Ιούνιο έχει ορισθεί να εορτάζεται και µια µέρα για τον άρρενες γονιούς µας. Στην σχετική έρευνα έµαθα λίγα πράγµατα.
Κυρίως για το πώς και πότε καθιερώθηκε αυτός ο εορτασµός. Μόνο που όσο διάβαζα γι αυτόν, τόσο παρατηρούσα µιαν αµηχανία. Σαν να µην ήξεραν οι γράφοντες πώς να εκφραστούν και τι ακριβώς να πουν για τον άνθρωπο, που του οφείλοµε, εξίσου µε την µητέρα, τη ζωή µας. Στο τέλος κατέληγαν στις προσωπικές αναµνήσεις του κάθε ενός για τον πατέρα του. Που πήγαν µαζί για ψάρεµα, που έπαιξαν και κυλίστηκαν µαζί στο χορτάρι, που πήγαν εκδροµή. Πουθενά τα πολυάριθµα και πολυεπίπεδα κείµενα για τον ρόλο και την σηµασία του τα οποία γεµίζουν τα παντός είδους µέσα, την αντίστοιχη ηµέρα της µητέρας.
Σήµερα τα πράγµατα έχουν αλλάξει. Ο πατέρας έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται πιο πολύ και να αποκτά υπόσταση. Ολοένα και περισσότεροι µιλούν και γράφουν για αυτόν και για την συµµετοχή του στην οικογένεια και την κοινωνία. Η παραδοσιακή του εικόνα βέβαια, έχει πολύ διαφοροποιηθεί. Οι πατεράδες στην εποχή µου ήταν αυτοί που δούλευαν πολύ σκληρά όλη µέρα για τον «άρτο τον επιούσιο». Και οι µανάδες που, τότε σπανίως εργάζονταν, ήταν επιφορτισµένες µε την ευθύνη της ανατροφής των παιδιών. Μα και όταν βρισκόταν στο σπίτι ο πατέρας, πάλι η µάνα ήταν η ασπίδα και η διαµεσολαβήτρια ανάµεσα σ’ αυτόν και τα βλαστάρια τους. Θυµάµαι κάποια καλοκαιρινά µεσηµέρια που η µητέρα προσπαθώντας να µας ησυχάσει, έλεγε τη φράση, απειλή µα και παράκληση µαζί. «Σωπάστε καλέ, γιατί ο πατέρας σας είναι κουρασµένος και θέλει να κοιµηθεί». Με τον τρόπο αυτό ασυναίσθητα έβαζε από την µια µεριά τον εαυτό της και τα παιδιά και από την άλλη τον κύριο και αφέντη.
Του πατέρα όµως, παρόλο που ήταν πιο απόµακρος, του οφειλόταν σεβασµός και υπακοή από όλους –µανάδες και παιδιά. Ήταν ο πάτερ φαµίλιας , ο αφέντης µα και το στήριγµα και η κολώνα του σπιτιού. (Σχολιάζω εδώ την αυθόρµητη απάντηση δύο µεγάλων σε ηλικία δυναµικών γυναικών, που όταν τις ρώτησα, σε άλλη χρονική στιγµή την κάθε µια, πως βλέπουν τον πατέρα στην οικογένεια, µου απάντησαν και οι δύο µε µια φωνή «µα ο πατέρας είναι ο στύλος του σπιθιού». Μου έκανε µεγάλη έκπληξη η κουβέντα αυτή, γιατί τις ήξερα και τις δυό δυναµικές και έξυπνες, που δεν δέχονταν πάντα αδιαµαρτύρητα τις αποφάσεις του συζύγου και που πολλές φορές επέβαλαν την γνώµη τους µε το σπαθί τους. Ο πατέρας ήταν όµως ο στύλος του σπιθιού. Τελεία και παύλα).
Στην επόµενη γενιά, οι γυναίκες βγήκαν και εργάστηκαν έξω από το σπίτι. Αναγκαστικά οι νεώτεροι πατεράδες άρχισαν να ασχολούνται περισσότερο µε τα βλαστάρια τους και να έχουν µεγαλύτερο ρόλο στην ανατροφή και διαπαιδαγώγηση τους. Έρχονται έτσι όλο και πιο κοντά µε τα παιδιά τους. Τα αλλάζουν, τα ξενυχτούν, τα παίζουν. Αφιερώνουν χρόνο γι αυτά. Άλλες σχέσεις άρχισαν να διαµορφώνονται µε τον τρόπο αυτό. ∆εν είναι πια ο πατέρας αφέντης. Μα ούτε και ο µπαµπούλας της υπόθεσης. Είναι αυτός που µαζί µε την µάνα αποτελούν τους δυό πόλους, εξίσου σηµαντικούς, στη ζωή και στην διαµόρφωση του χαρακτήρα του παιδιού. Όπως γράφει µια ψυχολόγος «ο πατέρας είναι ο νόµος και η τάξη, η λογική και η µαθηµατική σκέψη του παιδιού». Πόσο διαφορετικός πραγµατικά από τη µάνα που είναι η καρδιά και το συναίσθηµα. Μα εξίσου απαραίτητος και χρειαζούµενος.
Ταυτόχρονα έχουν αυξηθεί και τα διαζύγια. ∆εν ξέρω πόσοι χωρισµένοι γονείς αντιλαµβάνονται την πραγµατικότητα αυτής της πράξης. Ότι δηλ. χωρίζεις από το έτερόν σου ήµισυ αλλά όχι κι από το παιδί σου. Γι αυτό είσαι πάντα ο γονιός του, όσα ταίρια και να αλλάξεις. Και σε χρειάζεται τώρα ακόµα περισσότερο. Χρειάζεται την αγάπη, την αποδοχή και το ενδιαφέρον σου.
Ωστόσο επειδή οι καλλιτέχνες περιγράφουν πάντα τα πράγµατα καλύτερα, παραθέτω τρία λογοτεχνικά αποσπάσµατα από το τότε και το τώρα.
“ Σηκώθηκα κ’ έτρεµα νιώθοντας απάνου µου βαρύ τον ίσκιο του κυρού µου. ∆ε θυµούµαι ποτέ να µου ‘πε λόγο τρυφερό, ποτέ να µε χαδέψει˙ µου παρέδινε τη φλόγα της γενεάς αγέλαστος, σκληρός και µε πρόσταζε να τους ξεπεράσω όλους σε δύναµη, σε περηφάνια και σε πείσµα….”
Γράφει ο συντοπίτης µας Ν. Καζαντζάκης για το «θεριό» πατέρα του. Και η ∆ιδώ Σωτηρίου περιγράφει στα «Ματωµένα χώµατα»:
Στο σπίτι δύο εξουσίες υπολογίζαµε όλοι: του Θεού και του πατέρα, γιατί µ’ αυτές είχαµε δέσει την ύπαρξή µας. Τη µάνα µας τήνε βλέπαµε σαν το σκεπασµένο ήλιο, που τονε µαντεύεις, µα οι αχτίδες του δε φτάνουνε ίσαµε σένα να σε ζεστάνουνε. ……………..
Με το σούρουπο γύριζε (ο πατέρας) στο σπίτι δίχως να σταθεί σε καφενέ. Έπιανε το µπουκάλι το ρακί, κατέβαζε κάµποσες γερές ρουφηξιές, έτρωγε το φαΐ που του φύλαγε η µάνα. Κατά την περίσταση έδερνε δυο τρεις από µας κ’ έπεφτε µπαϊλντισµένος στον ύπνο, να ρουχαλίζει και να τρέµει ο τόπος.
Κουβέντα δεν τού ‘παιρνες ούδε Κυριακή ούδε χρονιάρα µέρα. Κανένας µας δεν τολµούσε να µιλήσει µπροστά του· είχαµε µάθει να τα λέµε όλα µε τα µάτια, τους θυµούς, το παράπονο, τις πονηριές ή τις χαρές µας……….».
Και η Hélène Delforce στο σύγχρονο βιβλίο της µε τίτλο «Μπαµπάς» γράφει:
«Για µένα, η δουλειά µου, ο ρόλος µου,
ως πατέρας, ήταν…
…να σε προστατεύω.
Να κρατώ τα δάχτυλά σου για να σε βοηθώ
στα πρώτα σου βήµατα.
Να σου µαθαίνω να δένεις τα κορδόνια σου,
να τακτοποιείς το δωµάτιό σου, να αποφεύγεις
τις τοξικές σχέσεις,
να ξεδιαλέγεις τα σκουπίδια, να διασχίζεις τον δρόµο…
Να σου επαναλαµβάνω «6 φορές το 8, 48».
Να σε ενθαρρύνω, να σε µαλώνω, να σε χειροκροτώ,
να σου ψιθυρίζω «σ’ αγαπώ»,
να σε κανακεύω, να σου βάζω τη φωνή καµιά φορά,
να σε ταΐζω, να σε πλένω, να σε βγάζω βόλτα,
να σε καθοδηγώ, να σε αναζητώ,
να σε φροντίζω, να σου σκουπίζω τη µύτη,
να σε παρηγορώ,
να σου βάζω όρια, να σέβοµαι κάθε σου επιλογή.
Να σου εξηγώ πώς γίνονται τα άστρα και τα µωρά.
Να έχω παρουσία και εµπλοκή, ανοιχτά αυτιά.
Είχα καταλάβει τα πάντα, αλλά και τίποτα.
∆ουλειά µου είναι να σε αφήσω να πετάξεις
µε τα δικά σου φτερά».
Νίκος Εγγονόπουλος,
Σύνθεση µε τον πατέρα
Γιώργος Μπουζιάνης,
Πατέρας
και γιος
