Mια ακόμη όμορφη μέρα ξημέρωνε στην ήσυχη πόλη μας που φάνταζε ακόμα ομορφότερη λουσμένη στις χρυσές ακτίνες του Φθινοπωριάτικου ήλιου. Οι εργάτες στους Μύλους και στο Ναύσταθμο είχαν ξεκινήσει τον καθημερινό αγώνα για τον επιούσιο.
Oι γέροντες στα καφενεία απολάμβαναν αμέριμνοι την πρωινή ραστώνη ρουφώντας με βουλιμία τη ζωή. Τα σκολαρούδια ανυπομονούσαν να ακούσουν το γλυκό ήχο του κουδουνιού για το διάλειμμα της πρώτης ώρας και οι δάσκαλοι αποτύπωναν την ημερομηνία στον μαυροπίνακα, καλωσορίζοντας τον καινούριο μήνα. 1 Οκτωβρίου 1979. Απλά καθημερινά πράγματα, αλλά τόσα σημαντικά στο διάβα της ζωής. Και ξαφνικά, ώρα 8.45 ακριβώς, ένας τρομερός εκκωφαντικός ήχος ανέτρεψε τα πάντα. Ενα τεράστιο μανιτάρι από φωτιές και καπνούς που ξεφύτρωσε από την πλευρά της θάλασσας, λες και επρόκειτο για έκρηξη ηφαιστείου, κατέκλυσε την ατμόσφαιρα. Κομμάτια από λαμαρίνες και πυρακτωμένα σίδερα εκτοξεύονταν ψηλά στο ουρανό και σε ακτίνα 3 χιλιομέτρων, σαν χάρτινα αντικείμενα, για να πέσουν στη συνέχεια στη γη σκορπώντας τον πόνο , την οδύνη και την καταστροφή. Ευτυχώς για τους εκατοντάδες παρακείμενους του πλοίου κατοίκους και εργαζόμενους η φωτιά, που προηγήθηκε της έκρηξης στο κατάστρωμα του πλοίου, δώδεκα ακριβώς λεπτά πριν από τη μεγάλη έκρηξη, έδωσε την δυνατότητα της απομάκρυνσης και της προφύλαξης των ανθρώπων. Ηταν 12 λεπτά αλληλεγγύης, γεμάτα από τις αγωνιώδεις κραυγές εκείνων που γνώριζαν το πραγματικό περιεχόμενο του φορτίου του πλοίου. Ανάμεσα σε αυτούς ο λιμενικός Γεώργιος Τσούμος, που εν ώρα καθήκοντος πλήρωσε την ευσυνειδησία του με τον ακρωτηριασμό του ποδιού του.
Ο θάνατος του άτυχου εργάτη Βασιλείου Βατζιουράκη, οι 138 τραυματίες, οι τρεις ακρωτηριασμένοι και οι ανυπολόγιστες καταστροφές στις περιουσίες των ανθρώπων συνθέτουν τον τραγικό απολογισμό.
Η συγκλονιστική απήχηση του τρομακτικού γεγονότος της έκρηξης στην καθημερινότητα της ήσυχης πόλης μας 39 χρόνια μετά κρατιέται ακόμα ολοζώντανη στην κοινή συνείδηση των ανθρώπων της, που περιγράφουν στους νεότερους τα δρώμενα της αποφράδας εκείνης ημέρας ως ένα γεγονός ασύλληπτο από τον κοινό νου που προκαλεί, δέος και φόβο ακόμα και σήμερα .
Λίγες μέρες μετά την έκρηξη ο λαϊκός στιχουργός Π. Μαράκης εκπροσωπώντας τη λαϊκή παράδοση της περιοχής θα περιγράψει μέσα από τους στίχους του το γεγονός με το δικό του τρόπο. Η αντίδραση του μάλιστα δεν περιορίζεται στην επιφανειακή οπτική των γεγονότων και στην απλή περιγραφή, αλλά θα ερμηνεύσει τη διάσωση της πόλης, όπως και η πλειονότητα των έντρομων συμπολιτών του ως θαύμα του Αγίου Νικολάου.
Ήτανε πρώτη Οκτωβριού της Σούδας το λιμάνι
Σα νά ’ναι μέγα ηφαίστειο καπνούς και φλόγες βγάνει.
Το πλοίο εξαφανίζεται, τα σίδερα πετούνε
Μαζί με ανθρώπων σώματα στους δρόμους και σκορπούνε.
Σίδερα, στέγες και άνθρωποι πετούσαν στον αέρα,
το ρεύμα τους παρέσυρε είκοσι μέτρα πέρα.
Στέγες και τοίχοι φεύγουνε τίποτα ορθό δεν μένει
Που δεν θα ξαναγίνηκε σε όλη την οικουμένη!
Θέ μου μεγαλοδύναμε τί ’τανε αυτό το πράγμα
Να χάνει η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα.
Και τα παιδάκια στο σχολειό φωνάζουν τρομαγμένα
Με τα χεράκια ανοικτά, πρόσωπα ματωμένα.
Πέτρες, ανθρώποι, σίδερα είναι ανακατεμένα ,
Μα ήταν και θέλημα Θεού, που αν θέλει αυτός πεθαίναν.
Μετά την έκρηξη έβλεπες οι δρόμοι σκεπασμένοι,
άνθρωποι, σίδερα μαζί, μα όχι σκοτωμένοι.
Στο μέρος που ήτανε αδειανό, δεν ήταν σκεπασμένο
Το κάθε σώμα ανθρώπινο, εκεί ήτανε στεμένο
Κάποια μεγάλη δύναμη στα χέρια τους κρατούσε
Που μέσα από το θάνατο, το χάρο τους τραβούσε.
Όποιος δεν είδε θαύματα για να μετανοήσει,
τους Σουδιανούς που είδανε να πάει να ρωτήσει.
Πολλούς θε να θρηνήσομε εκείνη την ημέρα
Αν δεν μας επροστάτευε του Αγιού Νικόλα η χέρα.
Αν έλειπε η χάρη του πολλούς θε να θρηνούμε,
Μα ήτανε θέλημα Θεού, το θαύμα του να δούμε.
Θαυματουργέ μας άγιε, τι τάξιμο να βρούμε,
Γονατιστοί τα πόδια σου με δάκρυα φιλούμε
Οσοι είδανε το θαύμα σου κανείς δεν αμφιβάλλει,
Η θεϊκή σου δύναμη είναι πολύ μεγάλη.
Μα οι ασυνείδητοι άνθρωποι πρέπει να τιμωρούνται
Αξίζει να πληρώνουνε, τους νόμους να φοβούνται.
Αλλά δυστυχώς, όταν υπεύθυνη είναι η ίδια η πολιτεία, τότε τα γεγονότα αναδεικνύονται μόνο παροδικά, ίσα-ίσα για να κατευνασθεί η οργή της κοινής γνώμης και να αποσιωπηθούν στη συνέχεια. Τώρα πλέον είναι γνωστό ότι το πλοίο μετέφερε 500 φιάλες υγραερίου, 4,5 τόνους σιδερένιες ρέλες για λογαριασμό του Ναυστάθμου Κρήτης κιβώτια με δυναμίτιδα, βαρέλια με βενζίνη καθώς και πυρομαχικά. Ο καπετάνιος και ιδιοκτήτης του μοιραίου πλοίου την ώρα της εκφόρτωσης, έκανε αμέριμνος τα ψώνια του στην πλατεία της Σούδας. Κανένα απολύτως μέτρο ασφαλείας δεν είχε παρθεί, όπως προβλέπει η διεθνής νομοθεσία στις περιπτώσεις φορτοεκφόρτωσης εύφλεκτων αντικειμένων.
Το θέμα συζητήθηκε στη Βουλή, ενώ οι αρχές δήλωσαν ότι δεν ήξεραν το ακριβές περιεχόμενο των εμπορευμάτων του πλοίου. Οι υποσχέσεις για αποζημιώσεις κατέληξαν σε δάνεια και ψίχουλα μπροστά στο μέγεθος των υλικών και ηθικών ζημιών. Οι φιλήσυχοι κάτοικοι της πόλης σηκώθηκαν από τα ερείπια, ανασκουμπώθηκαν, στυλωθήκαν στα πόδια τους.
Η πόλη ανοικοδομήθηκε , δυστυχώς με βάση το πεπαλαιωμένο σχέδιο του 1914 με ό,τι αυτό συνεπάγεται και μια ακόμα ευκαιρία για σωστή οικιστική ανάπτυξη χάθηκε. Παρά τα προβλήματα η ζωή επανήλθε σύντομα στην καθημερινότητα της, ενώ η αβλεψία των ανθρώπων και η τάση τους να εξυπηρετούν το εύκολο κέρδος με το μικρότερο δυνατό κόστος παρέμεινε για μια ακόμη φορά ατιμώρητη.
Και όμως το λιμάνι της Σούδας ,μια μικρή πολύτιμη φλούδα γης σε αυτό τον πλανήτη, που αποκτά διαστάσεις γιγάντιες στις καρδιές των ανθρώπων που ανασαίνουν σε αυτό, θεωρείται το ασφαλέστερο φυσικό λιμάνι της Μεσογείου!
Αρκεί, βεβαίως, να μην μπαίνουν σε προτεραιότητα τα όποια συμφέροντα, οικονομικά, στρατιωτικά και πολιτικά σε αυτό τον πολύπαθο τόπο!
