Μια παράσταση για το Πολυτεχνείο στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

«Αν μπορούσατε να γυρίσετε το χρόνο πίσω, σε ποια ιστορική συγκυρία θα θέλατε να βρεθείτε και ποιον ρόλο θα παίζατε; Θα ήσασταν διαδηλωτής, παρατηρητής, αστυνομικός;» Με αυτό το ερώτημα έρχονται αντιμέτωποι οι θεατές στην ιδιότυπη περφόρμανς της Λόλα Αρίας, με τίτλο «Ακρόαση για μια διαδήλωση» που επιχειρεί την αναβίωση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου του 1973.
Η εξάωρης διάρκειας παράσταση θα παρουσιαστεί σήμερα ανήμερα της επετείου της 17 Νοέμβρη στο πλαίσιο του τρίτου και τελευταίου κύκλου του γεωπολιτικού φεστιβάλ «Transitions 3: Central Europe» που διοργανώνει η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (11-29/11).
Η 39χρονη συγγραφέας, σκηνοθέτης και ηθοποιός από το Μπουένος ‘Αιρες, η οποία άνοιξε πέρυσι το φεστιβάλ-αφιέρωμα στη Λατινική Αμερική, επιστρέφει με μια παράσταση-ακρόαση, με θέμα τη συλλογική μνήμη, την πολιτική συμμετοχή και τη σχέση ανάμεσα στη μυθοπλασία και την ιστορία. Στην παράσταση της, αυθόρμητοι ερμηνευτές παίζουν μπροστά στην κάμερα χωρίς πρόβες , το κείμενο γράφεται εκείνη την ώρα και το κοινό είναι συγχρόνως πρωταγωνιστής και θεατής.
Το έργο αυτό έχει μια νομαδική μορφή και αναδημιουργείται κάθε φορά, ειδικά για την κάθε πόλη στην οποία παρουσιάζεται, όπου γίνεται αναπαράσταση ενός πρόσφατου ιστορικού γεγονότος. Πρωτοπαρουσιάστηκε στο Gorki Theater του Βερολίνου στις 9 Νοεμβρίου 2014, όπου επικεντρώθηκε στην πτώση του τείχους το 1989.
«Στην περφόρμανς της Αθήνας θα ανακατασκευάσουμε μαζί με το κοινό τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στις 17 Νοεμβρίου του 1973» λέει στο ΑΠΕ- ΜΠΕ, η Λόλα Αρίας. «Επιλέξαμε αυτή τη διαδήλωση επειδή αποτελεί σύμβολο μαζικής εξέγερσης. Είναι μια στιγμή στην Ιστορία, όπου οι άνθρωποι μπόρεσαν να ξεπεράσουν το φόβο και να έρθουν αντιμέτωποι με τη δικτατορία» αναφέρει η σκηνοθέτης για την παράσταση, στην οποία «σημερινοί φοιτητές, φοιτητές από το’73, άνθρωποι που βρέθηκαν εκεί για να υποστηρίξουν τα αιτήματά τους, άνθρωποι που έμειναν κλεισμένοι στα σπίτια τους, βρίσκονται όλοι μαζί για να ανακατασκευάσουν το παρελθόν και να κοιτάξουν προς το μέλλον».
«Στόχος του πρότζεκτ», όπως αναφέρει η ίδια, δεν είναι «να οδηγηθούμε σε κάποια συμπεράσματα για την εξέγερση του Πολυτεχνείου και να διαμορφώσουμε απόψεις, όπως για παράδειγμα ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι τώρα μία νέα δικτατορία και οι άνθρωποι θα πρέπει να επαναστατήσουν εναντίον τους. Για μένα είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε περισσότερο χώρο στον θεατή να σκεφτεί . Μ’ ενδιαφέρει περισσότερο αυτό που έχουν να πουν αυτοί οι άνθρωποι παρά να προβάλλω μέσα απ’ την παράσταση τα δικά μου μηνύματα ή τις δικές μου ιδέες. Ο κύριος σκοπός είναι ν’ ακούσω τι έχει να πει ο κόσμος και για το πώς αισθάνονται σχετικά με την εξέγερση του Πολυτεχνείου και πόσο άλλαξαν οι ίδιοι από τότε. Είναι ενδιαφέρον, για παράδειγμα , ότι κάποιοι που συμμετείχαν στην εξέγερση έγιναν πολιτικοί που ψήφισαν τα μνημόνια. ‘Ανθρωποι που βρέθηκαν τότε στην ίδια θέση, όπως ο Κώστας Λαλιώτης και ο Κυριάκος Σταμέλος, ακολούθησαν μετά τελείως διαφορετικές πορείες. Οπότε από τη στιγμή που δεν υπάρχει κείμενο το τι θ ακουστεί επί σκηνής εξαρτάται καθαρά από την αυθόρμητη αντίδραση του κοινού και την ανταπόκριση του πάνω σ’ αυτό » επισημαίνει η Αργεντινή σκηνοθέτης τονίζοντας ότι η παράσταση είναι «μία ανοιχτή πρόσκληση στον κόσμο για να συμμετάσχει, να μιλήσει και να σκεφτεί για το σήμερα και το χθες».
Χρησιμοποιώντας μία μεικτή φόρμα που περιλαμβάνει τόσο την αναζήτηση ταλέντων ανάμεσα σε μη επαγγελματίες ηθοποιούς όσο και στρατολόγηση πολιτικών, μια κριτική επιτροπή καλλιτεχνών παίρνει συνεντεύξεις από τα πλήθη και τους βάζει να παίξουν κατ’ ιδίαν. Καθένας από τους συμμετέχοντες έρχεται αντιμέτωπος με τις ιδέες, τις αναμνήσεις και την αναπόληση των γεγονότων. «Που ήμουν εγώ όταν συνέβη; Συμμετείχα, το είδα στην τηλεόραση, άκουσα γι’ αυτό ; Ποιες εικόνες έμειναν στο μυαλό μου; ».
Η Αρίας ήρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα το 2014, για να παρουσιάσει το έργο «H ζωή μου μετά», μια αργεντίνικη παράσταση σχετικά με τις επιπτώσεις της δικτατορίας στη γενιά της. Κατά την διάρκεια αυτών των παρουσιάσεων ανέπτυξε ένα εργαστήριο με Έλληνες καλλιτέχνες, πάνω στην κρίση, την πολιτική και τη μαζική αντίσταση. Η «Ακρόαση για μια διαδήλωση» είναι μία συνέχεια αυτής της συνεργασίας με τοπικούς καλλιτέχνες.
Επί μήνες μια ομάδα καλλιτεχνών και ερευνητών, υπό την καθοδήγηση του Πρόδρομου Τσινικόρη και του ιστορικού συμβούλου της παράστασης Λεωνίδα Καλλιβρετάκη, έπαιρνε συνεντεύξεις από ανθρώπους που συμμετείχαν στην εξέγερση του ’73 και σήμερα είναι καλλιτέχνες, επιχειρηματίες, πολιτικοί, δημοσιογράφοι, σχετικά με τις αναμνήσεις τους από τα γεγονότα εκείνα και τη σχέση τους με την πολιτική σήμερα.
«Κάποιοι από αυτούς θα εμφανιστούν ζωντανά στην περφόρμανς και θα γίνουν επίσης χαρακτήρες τους οποίους θα υποδυθούν άλλοι άνθρωποι, προκειμένου να διερευνήσουμε πως σχετίζονται οι Έλληνες με τη δική τους Ιστορία. Κάθε χρόνο, στις 17 Νοεμβρίου οι πολίτες αναβιώνουν αυτή τη διαδήλωση και κάθε χρόνο το γεγονός παίρνει διαφορετική σημασία. Μετά από ένα χρόνο μαζικών διαδηλώσεων, δημοψηφίσματος, τραπεζικής κατάρρευσης, παραίτησης του πρωθυπουργού, νέων εκλογών, νέας χρηματοδοτικής συμφωνίας διάσωσης, έκρηξης της προσφυγικής κρίσης, θέλουμε να μάθουμε πως αισθάνονται οι Έλληνες σχετικά με τη δύναμή τους σήμερα. Πόση δύναμη έχει στ αλήθεια ο λαός ; Πόση ελευθερία έχουμε στ’ αλήθεια ανάγκη σε μία δημοκρατία ; Υπάρχει ακόμα δημοκρατία ή μήπως ζούμε σε συνθήκες μεταδημοκρατίας ; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που συνδέονται με τη συγκεκριμένη περφόρμανς» σημειώνει η σκηνοθέτις και προσθέτει :
« Σε αυτές τις εποχές των μνημονίων κατά έναν τρόπο η δύναμη του κόσμου τίθεται σε αμφισβήτηση. Εχει χαθεί η έννοια της δημοκρατίας και πρέπει να την επανακτήσουμε. Η 17 Νοέμβρη είναι μια σημαντική στιγμή της ελληνικής Ιστορίας, μία στιγμή εξέγερσης απέναντι σε ένα καθεστώς που υποτίθεται ήταν άθικτο. Στόχος μας είναι να πάμε πίσω σε αυτή τη στιγμή της ανάδειξης της δύναμης του λαού και να σκεφτούμε σε τι βαθμό είμαστε σήμερα έτοιμοι να εμπλακούμε σε ένα σκοπό, πόσο μακριά μπορούμε να φτάσουμε και τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε».
Η περφόρμανς είναι, σύμφωνα με την ίδια, ένα «κολλάζ από εμπειρίες, αναμνήσεις και δράσεις φοιτητών του Πολυτεχνείου, αστυνομικών και ανθρώπων που υπηρετούσαν εκείνη την εποχή στο στρατό, που προέκυψαν μέσα από την πολύμηνη έρευνα και τις οποίες αναπαριστούν συμβολικά 17 πρόσωπα. «Μπροστά σε μία οθόνη με φωτογραφίες από εκείνη την εποχή οι θεατές μπορούν να επιλέξουν ποιον από αυτούς θα υποδυθούν, ενώ ακόμα μπορούν να διηγηθούν και τις δικές τους ιστορίες. Σκοπός δεν είναι να ερμηνεύσουν τους ρόλους σαν να είναι ηθοποιοί αλλά περισσότερο να μπουν στη θέση κάποιου που ήταν εκεί και έζησε τα γεγονότα και να σκεφτούν σχετικά με την ιστορία, την πολιτική και για την δύναμη των ανθρώπων χθες και σήμερα».
Λίγες μέρες μετά τη Στέγη, στις 21 Νοεμβρίου, η Λόλα Αρίας θα παρουσιάσει μία νέα εκδοχή της «Ακρόασης» στο θέατρο Archa της Πράγας, βασισμένη στη Βελούδινη Επανάσταση που οδήγησε στην πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στην Τσεχοσλοβακία.
Σχετικά με το ρόλο των καλλιτεχνών σήμερα , η ίδια θεωρεί ότι πολιτικό έργο είναι αυτό που «μιλάει για το ανείπωτο και το αδιανόητο και διευρύνει την αντίληψη μας προκειμένου να κατανοήσουμε την πραγματικότητα».
Η δουλειά της Λόλα Αρίας συνδυάζει στοιχεία θεάτρου ντοκουμέντου και μυθοπλασίας. Συνεργάζεται συχνά με καλλιτέχνες από διαφορετικά πεδία, με επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες ηθοποιούς, ενώ δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει στις παραστάσεις της βρέφη ή ακόμα και ζώα. Έργα της Αρίας έχουν παρουσιαστεί σε διεθνή φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ της Αβινιόν (Γαλλία), το Spielart Festival (Γερμανία), το Theater Spektakel (Ελβετία), το Alkantara Festival (Λισσαβόνα) και το Under the Radar (Νέα Υόρκη). Επίσης, συνεργάζεται με θέατρα, όπως το Τhéâtre de la Ville στο Παρίσι, το REDCAT στο Λος ‘Αντζελες και το Walker Art Center του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης στη Μιννεάπολις των ΗΠΑ.