Με ένα έργο “καταγγελία” στη σεξουαλική κακοποίηση η θεατρική ομάδα του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων ανεβάζει ψηλά τον πήχη της στοχεύοντας να “κλονίσει” το κοινό της πόλης και όχι μόνο. Ο σκηνοθέτης της παράστασης Θοδωρής Εσπίριτου με μεγάλη γνώση στα θεατρικά δρώμενα μιλάει στα “Χ.Ν.” για όλα όσα συνθέτουν τη “Γιορτή” και πως αυτή μπορεί να λειτουργήσει για τους θεατές αλλά και τους ηθοποιούς. • Μια φιλόδοξη θεατρική παράσταση από «ερασιτέχνες» …πρόκληση, ιεροσυλία, δοκιμασία ή κάτι άλλο; Τα θεατρικά κείμενα -όσα από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί από την κρησάρα του χρόνου και έχουν χαρακτηριστεί ανεκτίμητη πνευματική περιουσία- προορίζονται από τους συγγραφείς τους για τη σκηνή. Τον καιρό που γράφονταν τα μεγάλα αριστουργήματα των Αρχαίων Ελλήνων Τραγικών, δεν υπήρχαν επαγγελματίες ηθοποιοί, τα έργα παίζονταν από ερασιτέχνες. Προσωπικά δεν δέχομαι τη σημερινή έννοια της λέξης ‘ερασιτέχνης’, γιατί αδίκως κατέληξε να σημαίνει προχειρότητα, ωστόσο, έχουν υπάρξει σπουδαίοι ερασιτέχνες ηθοποιοί στην αρχαιότητα. Έναν από αυτούς αναφέρει με θαυμασμό ο Αριστοτέλης. Επομένως, δεν τίθεται ζήτημα ιεροσυλίας -για ποιο λόγο άλλωστε, το κείμενο δεν ανήκει στη χορεία των ιερών κειμένων. Με λίγα λόγια, η επιλογή και σκηνική παρουσίαση του κειμένου δεν είναι ούτε πρόκληση, ούτε ιεροσυλία, ούτε δοκιμασία. Το συγκεκριμένο κείμενο δεν είναι παρά ένα θεατρικό έργο που έχει επιλεγεί ως καταγγελτικό για τη σεξουαλική κακοποίηση, πρόβλημα που αφορά άμεσα όσους ασχολούνται με το δίκαιο και τους νόμους. Θίγει ζητήματα στα οποία κάθε κοινωνία και κυρίως τα πιο ευαίσθητα μέλη της οφείλουν να πάρουν θέση. • Το ότι το έργο στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό έχει ανέβει από μεγάλους θιάσους και σπουδαίους ηθοποιούς και σκηνοθέτες, ενώ και η ταινία είναι αρκετά γνωστή, δεν πιστεύετε ότι βάζει πολύ ψηλά τον πήχη για εσάς; Κανένα θεατρικό κείμενο δεν «σφραγίζεται», επειδή το ανέβασε ο τάδε ή ο δείνα θίασος, ελληνικός ή ξένος. Οι καλλιτέχνες δοκιμάζουν οτιδήποτε ανήκει στον κύκλο των ενδιαφερόντων τους. Το γεγονός, παραδείγματος χάριν, ότι ο Πήτερ Μπρουκ ανέβασε το έργο Μαρά/Σαντ του Πέτερ Βάις δεν εμπόδισε τόσους και τόσους σκηνοθέτες και ηθοποιούς να το ανεβάσουν. Όσο για την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή παίζεται και ξαναπαίζεται σε όλο τον πλανήτη, συμπεριλαμβανομένου του μουσουλμανικού κόσμου. Και, τελικά, κάθε καλλιτέχνης αντιμετωπίζει, πρωτίστως, τον εαυτό του. Τον εαυτό μας οφείλουμε να ξεπεράσουμε, αν μας ενδιαφέρει να βελτιωθούμε. Η σύγκριση (εφόσον σημαίνει αντιπαλότητα και ανταγωνισμό) δεν έχει θέση στην τέχνη. Όσο για τη σύγκριση με την βραβευμένη ταινία του Vinterberg, έχω να πω ότι κάθε καλλιτεχνικό μέσον και είδος έχει τους δικούς του κανόνες. Και για να είμαστε ακριβείς, το Δόγμα 95, στο οποίο βασίστηκε καλλιτεχνικά η ταινία, δεν είναι παρά η υιοθέτηση της αντίληψης της λιτότητας την οποία εφάρμοσαν στα κείμενά τους πρώτοι οι Έλληνες μέσω της τραγικής ποίησης -και όχι μόνο. • Το ζήτημα της σεξουαλικής κακοποίησης από ζήτημα «ταμπού» παλαιότερα τείνει να γίνει θέμα επικαιρότητας. Σίγουρα αποτελεί μεγάλο τόλμημα για ενα σκηνοθέτη να το παρουσιάσει στη σκηνή στη σοβαρότητα που αρμόζει και χωρίς να το κάνει… μελό ή να το εκχυδαίσει. Εσείς πάνω σε ποια φιλοσοφία κινηθήκατε; Πίστη στο αρχικό κείμενο ή επιχειρήσατε να βάλετε και μια δική σας πιο προσωπική πινελιά; Το βέβαιο είναι πως ένα καλό κείμενο και η παράστασή του αποφεύγουν τις κακοτοπιές, δεν δημιουργούνται για να κόψουν εισιτήρια, η πραγματική τέχνη του θεάτρου δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το εμπόριο και τις πρακτικές του. Και εμπόριο μπορεί να είναι ο συναισθηματικός εκβιασμός του θεατή, εμπόριο μπορεί να είναι η -χωρίς κειμενική και παραστασιακή αναγκαιότητα- έκθεση, επί σκηνής, γυμνών ανθρώπων. Δηλαδή κάθε πράξη σχετίζεται με την ποιότητα της σκέψης που κρύβεται πίσω της, σχετίζεται με την αξιολόγηση της γενεσιουργού αιτίας. Ως σκηνοθέτης της παράστασης αυτής, σεβάστηκα την καταγγελτική φύση του κειμένου, δεν επέλεξα τίποτα προκλητικό, η σκηνοθεσία εξελίσσεται απλά και λιτά, αν και υιοθέτησα κάποιες εικόνες που εκφράζουν υποκειμενικές καταστάσεις του κεντρικού προσώπου. • Εχετε ζήσει για χρόνια στα Χανιά στο παρελθόν δουλεύοντας για τον «Πολιτισμικό Νότο». Πιστεύετε ότι «σηκώνει» η τοπική κοινωνία με τη νοοτροπία της, τα στερεότυπα, τις κοινωνικές και ψυχολογικές αδυναμίες της να ανοίξει συζήτηση με αφορμή την παράσταση για ένα τόσο σοβαρό ζήτημα; Τα στοιχεία που αναφέρετε υπάρχουν σε όλο τον πλανήτη, απλώς, σε κάθε τόπο διαφέρει ο τρόπος έκφρασής τους. Οι άνθρωποι μπορούν να ταξινομηθούν σε διάφορες κατηγορίες, σε συντηρητικούς, προοδευτικούς, έξυπνους κλπ. Τον δρόμο τον ανοίγουν πάντα οι λίγοι και πολύ αργότερα ακολουθεί το πλήθος. Ας υποθέσουμε ότι μια κοινωνία στην πλειονότητά της δεν είναι σε θέση να θίξει ένα ταμπού. Και τι σημαίνει αυτό; Ότι το πρόβλημα δεν πρέπει να θιγεί ποτέ; Ότι θα έχουν το ελεύθερο οι εγκληματίες να κινούνται ανενόχλητοι, επειδή το πλήθος δεν αντέχει να αντιμετωπίσει το γεγονός της σεξουαλικής κακοποίησης που λαμβάνει χώρα πίσω από τις κλειστές πόρτες διαφόρων (κατά τα άλλα ευυπόληπτων) οικογενειαρχών; Ξέρετε, ο πνευματικός κλονισμός δεν είναι πάντα αρνητικός. Πολλές φορές οι κοινωνίες προοδεύουν ξεκλειδώνοντας τα μπαούλα όπου είναι κρυμμένα τα πτώματα. • Στον φίλο του θεάτρου που θα σας ρωτούσε «γιατί να αφιερώσω δύο ώρες από τη ζωή μου για να δω την παράσταση τη δική σας;» Τι θα του απαντούσατε προκειμένου να τον προκαλέσετε το ενδιαφέρον να έλθει στο ‘Μίκης Θεοδωράκης’; Για μένα το θέατρο είναι εθελοντική αποστολή. Μια αποστολή που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί, αν δεν συμπληρωθεί από τη φυσική παρουσία του θεατή. Μεταξύ του καλλιτέχνη και του θεατή δεν πρέπει να υπάρχει εξαναγκασμός, τερτίπια, ψέμματα και προσηλυτισμός. Επομένως, προσωπικά, δεν θα επιχειρήσω να προκαλέσω το ενδιαφέρον κανενός -τουλάχιστον με τα προαναφερθέντα μέσα. Το θέατρο από τη φύση του είναι «εκκλησία» με την αρχαία έννοια της λέξης, είναι ένας τόπος που προκαλεί τον διάλογο, ακόμα και όταν αυτός δεν εκφράζεται με λέξεις. Το θέατρο δεν προσελκύει με τελάληδες. Όποιος θέλει να έρθει, θα είναι ευπρόσδεκτος. Και σιωπηλά θα δηλώσει ‘παρών’. Κι εμείς θ’ αφουγκραστούμε τη σιωπηλή παρουσία του, που πάντα θ’ αποτελεί τιμή για οποιονδήποτε καλλιτέχνη.
Oι παραστάσεις “Η Γιορτή”, θα παρουσιαστεί από την Θεατρική Ομάδα του Δικηγορικού Συλλόγου Χανίων, σήμερα, αύριο και μεθαύριο, 26, 27 και 28 Ιουλίου, ώρα 9:15 μ.μ. στο Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης με ελεύθερη είσοδο και με προαιρετική ενίσχυση για την Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων. Η παράσταση είναι ακατάλληλη για παιδιά κάτω των 17 ετών. Συνδιοργάνωση: Εταιρεία Προστασίας Ανηλίκων Χανίων, Δήμος Χανίων, ΚΕΠΠΕΔΗΧ – ΚΑΜ Υποστήριξη: Δημοτικό Περιφερειακό Θέατρο Κρήτης (ΔΗΠΕΘΕΚ)
