Η συστηματική εκπαίδευση, ως κοινωνική επιλογή, γεννήθηκε και υλοποιήθηκε, από ανθρώπους διορατικούς και πρωτοπόρους, στην εποχή τους. Γεννήθηκε και υλοποιήθηκε, για να καλύψει μια μεγάλη συλλογική ανάγκη· κοινωνική ανάγκη, όλων των εποχών της ανθρώπινης παρουσίας στη γη.
Την ανάγκη εξοικείωσης και τελικά δημιουργικής ένταξης των νέων-υποψήφιων μελών, κάθε οργανωμένου κοινωνικού συνόλου, στο κοινωνικό λειτουργικό πλαίσιο, της αντίστοιχης εποχής. Ένα λειτουργικό πλαίσιο, σχεδόν αναλλοίωτο γνωστικά και απόλυτα ελεγχόμενο πολιτισμικά, για πολλές συνεχόμενες γενεές κοινωνικών ανθρώπων, του ίδιου περιβάλλοντος.
Το αφετηριακό σκηνικό της συστηματικής εκπαίδευσης, ακυρώθηκε στις μέρες μας. Ακυρώθηκε, αφού ανατράπηκαν στην πράξη, τα δεδομένα δομικά στοιχεία του. Ανατράπηκαν, από μια εισβολή. Την εισβολή της πολυπολιτισμικής ιδέας και εικόνας, ταυτόχρονα, σ’ όλα τα κοινωνικά μήκη και πλάτη της γης. Ανατράπηκαν, με τη βοήθεια των πανίσχυρων και εντυπωσιακών νέων τεχνολογιών και με τον καταναλωτισμό, ως όπλο τους.
Η Ανατροπή, λοιπόν που ζούμε στη γνωστή συστηματική εκπαίδευσή μας, δεν σχετίζεται με την ακύρωσή της, ως κοινωνικής αναγκαιότητας. Σχετίζεται, με τις άλλες δύο παραμέτρους της ύπαρξής της. Σχετίζεται, με τις αλλαγές που βιώνουμε τελευταία και τις ταχύτητές τους, καθώς και με την αναγκαιότητα να προσαρμοστούμε στις αλλαγές και τις ταχύτητες αυτές. Να προσαρμοστούμε στις αλλαγές και στις νέες ταχύτητες όλοι, ανεξάρτητα από ηλικία και όποιας άλλης διάστασης, ιδιαιτερότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πρόβλεψη της αδυναμίας της συστηματικής εκπαίδευσης-όπως την κληρονομήσαμε και την γνωρίσαμε-να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας πραγματικότητας, υπήρχε από τις αρχές του αιώνα μας. Η πρόβλεψη εκείνη, μαζί με τις συγκεκριμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος έγινε από διορατικούς ανθρώπους εκείνης της εποχής, που έβλεπαν και μας ειδοποίησαν, για όσα έρχονται.
Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ
Η καλά μελετημένη και προωθημένη πρόταση της ΕΕ, στις αρχές του αιώνα μας, για υιοθέτηση και ανάπτυξη σε πανευρωπαϊκό επίπεδο του θεσμού της ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ (ΔβΜ), είχε ακριβώς ως στόχο την αποτελεσματική διαχείριση του προβλήματος αυτού. Λίγοι όμως τότε, πίστεψαν και κατάλαβαν, με αποτέλεσμα η μετάβαση όλων μας στην νέα κοινωνική και τεχνολογική πραγματικότητα, να γίνεται με όρους αγοράς, ακόμη σήμερα.
Η προηγούμενη συνθήκη οδήγησε, σε ανισομερή και κοινωνικά άδικη εξοικείωση των πολιτών με την νέα πραγματικότητα, εκτός των άλλων, καθιστώντας πολλούς λειτουργικά αναλφάβητους και δημιουργώντας προβλήματα επικοινωνίας, μεταξύ των γενεών.
Το πρόβλημα, βέβαια, στα ενεργά μέλη του κοινωνικού συνόλου-ανεξάρτητα από ηλικία και γεωγραφικές συντεταγμένες-ήταν πιο σοβαρό. Πέρα από τους νέους ρυθμούς, τις υψηλές ταχύτητες και τις νέες-άγνωστες μέχρι τότε, αλλά εντυπωσιακές τεχνολογικές εικόνες που βίωναν, έβλεπαν ταυτόχρονα να καταρρέει ο κόσμος, που κληρονόμησαν και έκτισαν. Να καταρρέει, με όρους αγοράς και με αυξανόμενη επιτάχυνση. Επιτάχυνση, που αδυνατούσε να παρακολουθήσει ο καθένας μας, αφού οι νέοι ρυθμοί και οι νέες ταχύτητες βρίσκονταν, πέρα από τα όρια της παιδείας μας και των μαθησιακών μας προτύπων. Πέρα ακόμη και από τα δεδομένα αντιληπτικά μας όρια, που μας πρόσφερε η φύση με τις αισθήσεις μας και έως έναν βαθμό, με το μυαλό μας.
ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ
Στο προηγούμενο πλαίσιο, για πρώτη φορά στην ιστορία της εκπαίδευσης, προέκυψε η αναγκαιότητα συστηματικής παροχής της, πέρα από χρονικούς και ηλικιακούς φραγμούς και βέβαια, πέρα από τα γνωστικά δεδομένα μας. Συνεπώς, η συστηματική εκπαίδευση της σύγχρονης πραγματικότητας κάθε μορφής, αποκτά σήμερα και προοπτικά, νέα ταυτότητα, σαφώς νέο περιεχόμενο και απαιτεί μια ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ.
Η νέα ταυτότητά της ορίζεται, πρωτίστως, από την αναγκαιότητα άρσης των μέχρι σήμερα χρονικών και ηλικιακών φραγμών της. Ενώ, το νέο περιεχόμενό της, ορίζεται από την αναγκαιότητα συνεχούς αναζήτησης, κατάκτησης και διαχείρισης της γνώσης, από όλους μας. Την αναζήτηση, κατάκτηση και διαχείριση της γνώσης, με την απόκτηση υπέρ-δεξιοτήτων και την ανάπτυξη ικανοτήτων διαχείρισης, παραγωγής και αξιοποίησης, των τεχνολογικών εργαλείων και των σχετικών μηχανισμών, κάθε μορφής.
Η ΝΕΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΝΘΗΚΗ
Συνεπώς, στη νέα συστηματική εκπαίδευση του 21ου αιώνα και στο πλαίσιο μιας Νέας Εκπαιδευτικής Συνθήκης απαιτούνται ευρύτερες ρυθμίσεις και προσαρμογές, μεταξύ των οποίων είναι:
• Η αλλαγή της συλλογικής, αλλά και της ατομικής σχέσης του καθένα μας, με την πρόσβαση, την αναζήτηση, τον εντοπισμό της εγκυρότητας και τη διαχείριση της γνώσης.
• Ο σχεδιασμός της συστηματικής παροχής της εκπαίδευσης, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου (ΔβΜ).
• Η αλλαγή της σχέσης τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης, προς την κατεύθυνση της ενιαιοποίησης των αποτελεσμάτων τους, μέσω τυποποίησής τους.
• Η προσαρμογή των εκπαιδευτικών υποδομών και των προγραμμάτων σπουδών, κατά τρόπο, που θα υπηρετούν τη λογική της ΔβΜ.
• Η ενιαιοποίση του συνολικού παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου, κατά τρόπο όπου, η ΔβΜ θα αποτελεί το όλον και οι επιμέρους βαθμίδες της εκπαίδευσης τα επί μέρους πεδία της, που θα υπηρετούν τους στόχους της.
• Η ηλεκτρονική καταγραφή, ταυτοποίηση και πιστοποίηση όλων των γνωστικών προγραμμάτων και επιδόσεων, κάθε πολίτη, σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
• Η καλλιέργεια του πνεύματος της αριστείας και η ενίσχυσή της με κίνητρα ανάπτυξης, κάθε είδους δημιουργικής και ιδιαίτερα καινοτόμας δράσης, ατομικής ή και συλλογικής.
• Η ρύθμιση της οικονομικής διάστασης της ΔβΜ, με μέτρα που θα καλύπτουν τις ανάγκες της, θα εξοικονομούν πόρους και θα ενισχύουν τις αποδόσεις της.
Ιδιαίτερα, σ’ ό,τι αφορά στην οικονομική διάσταση της ΔβΜ, απαιτούνται επιλογές μεσομακροπρόθεσμης απόδοσης, στη βάση όμως πάντα της σχέσης κόστους-οφέλους.
Στην προηγούμενη κατεύθυνση θα πρέπει να συζητηθεί και να αναζητηθεί ο καλύτερος τρόπος επιμερισμού του κόστους της ΔβΜ μεταξύ του κράτους, της αυτοδιοίκησης, των μονάδων παραγωγής και του κάθε πολίτη, σε σχέση αντιστρόφως ανάλογη, με την ηλικία του (μηδενικό κόστος, αφετηριακά).
ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ
Σημειώνεται ότι, το πλαίσιο της ΔβΜ δεν αναιρεί την συστηματική εκπαιδευτική παρέμβαση, για την συμπεριφορά των νέων μεταξύ τους, καθώς για τις σχέσεις τους με τις προηγούμενες απ’ αυτούς γενεές, όπως και με τις επόμενες. Δεν αναιρεί επίσης, την ορθολογική σχέση τους με τη φύση, τους πόρους και τον σεβασμό μας, απέναντί της. Αντίθετα το εκπαιδευτικό πλαίσιο της ΔβΜ ευνοεί την καλλιέργεια και ανάπτυξη σε στάση ζωής, θετικών ατομικών και συλλογικών συμπεριφορών. Συμπεριφορών, κατακτημένων σε σχολικό περιβάλλον και με αναφορά σ’ αυτό στη συνέχειά, νομιμοποιημένων, στο ανοιχτό κοινωνικό περιβάλλον.
Ο 21ος αιώνας φαίνεται να είναι δύσκολος, για τους ανθρώπους και τις κοινωνίες τους. Δύσκολος, αφού οι άνθρωποι και οι κοινωνίες τους, θα πρέπει πλέον να ζήσουν, με όρους έγκυρης γνώσης.Έγκυρης γνώσης, συνεχώς πιο σύνθετης και ανανεούμενης. Τελικά πρέπει να ζήσουν, με όρους κοινωνίας της γνώσης και με ό,τι κουβαλά στην πράξη, η φράση αυτή. Ποιοι θα επιβιώσουν τελικά στον νέο κόσμο της γνώσης; Σαφώς όσοι εξοικειωθούν και προσαρμοστούν γρήγορα στα νέα δεδομένα.
Η ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗ έρχεται και μπορεί να καλύψει, όχι μόνον την εξοικείωση και την προσαρμογή μας στα νέα δεδομένα. Έρχεται και μπορεί να καλύψει, την μεγάλη κοινωνική αναγκαιότητα του 21ου αιώνα. Την αναγκαιότητα, να κερδίσουμε-όλοι εμείς οι κοινωνικοί άνθρωποι-τη μάχη της γνώσης, ελέγχοντας τη διαχείριση των απεριόριστων δυνάμεών της, δημιουργικά, για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Χρειαζόμαστε επειγόντως, ΝΕΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ και συνεπώς, διορατικούς και πρωτοπόρους πολιτικούς, που θα την αποφασίσουν και θα την οικοδομήσουν…
Υπάρχουν;
*Ο Χριστόφορος Κορυφίδης είναι πρώην πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος
