Συνεχίζουμε και σήμερα με τα διάφορα επιμέρους στοιχεία της σπάνιας φωτογραφίας του 1890(;) που απέκτησα πρόσφατα. Δυστυχώς η εκτύπωση του προηγούμενου άρθρου στην εφημερίδα δεν ήταν τόσο καλή, ελπίζω η παρούσα να είναι καλύτερη…
Στην πρώτη εικόνα, το οχυρό της τουρκοκρατίας που προστάτευε την είσοδο του λιμανιού κάτω από τη βορειοδυτική γωνία του τείχους του Καστελιού, λεπτομέρεια από πίνακα του Γερμανού ζωγράφου Joseph Winckler (1866). Το οχυρό αυτό κτίστηκε στις αρχές του 18ου αιώνα “διορθώνοντας” μια “αδυναμία” της βενετσιάνικης οχύρωσης στην προστασία της εισόδου του λιμανιού από ευθεία προσβολή. Εμφανίζεται σε λίγες απεικονίσεις του λιμανιού τον 18ο και 19ο αιώνα. Μετά το 1890 κατεδαφίστηκε κι έδωσε τη θέση του σε μια σειρά θολωτά καταστήματα που υπάρχουν και σήμερα (χωρίς όμως πλέον τις όμορφες σιδεριές στους φεγγίτες τους). Ο Winckler ήταν συνεργάτης της “βαρόνης” Σβαρτς και ζωγράφισε 14 πίνακες από την Κρήτη και τη Σαντορίνη, χαρακτικά αντίγραφα των οποίων δημοσιεύτηκαν στο βιβλίο της “Περιηγήσεις στην Κρήτη 1866-1870” (τίτλος της πρόσφατης ελληνικής μετάφρασης).
Στη δεύτερη, το ίδιο οχυρό στη φωτογραφία του 1890, όταν η κατεδάφισή του είχε ήδη ξεκινήσει. Οι κανονιοθυρίδες έχουν ήδη καθαιρεθεί. Στον χώρο μπροστά του διακρίνονται οικοδομικά υλικά (πελεκημένες πέτρες).
Στην τρίτη, λεπτομέρεια από το διοικητήριο (Κονάκι) Προσέξτε τα διαφορετικά παραθυρόφυλλα (σκούρα) της μισής βόρειας όψης, όπου στεγαζόταν το χαρέμι του εκάστοτε πασά. Η σκαλωσιά που φαίνεται να προεξέχει από τη στέγη, έχει να κάνει με επισκευή ή ανακατασκευή του μιναρέ του τζαμιού του Μουσά Πασά (πρώην Duomo).
Στην τέταρτη, η βορειοδυτική γωνιά του τείχους του Καστελιού και το βενετσιάνικο διοικητήριο (η έδρα του τοπικού “ρέκτορα”) όπως σωζόταν το 1890. Η γωνία του “τείχους” εκεί δεν ταυτίζεται με το βυζαντινό ή το βενετσιάνικο περίβολο που συναντιούνται λίγο νοτιότερα. Πρόκειται για επέμβαση της τουρκοκρατίας, σε μεγάλο μέρος σύγχρονη του Κονακιού (1850) του οποίου αποτελούσε και τη βάση. Στη φωτογραφία φαίνεται το “φρέσκο” αρμολόγημά του. Το βενετσιάνικο διοικητήριο που κολοβωμένο και με πολλές επεμβάσεις έφθασε ως τις μέρες μας, ήταν ένα αρκετά μεγάλο (μεγαλύτερο από ό,τι σώζεται σήμερα) κτηριακό συγκρότημα ρυθμού Αναγέννησης (Μανιερισμού), που στη βενετοκρατία στέγαζε τις τοπικές δημόσιες υπηρεσίες και την κατοικία του “ρέκτορα” (είδος νομάρχη) και στην τουρκοκρατία (μέχρι το 1850) την έδρα του τοπικού πασά. Το “σαχνισί” που διακρίνεται ανήκει στη δεύτερη περίοδο.
Στην πέμπτη, το ίδιο κτήριο από τα δυτικά, λίγα χρόνια αργότερα. Σήμερα η πρόσοψη αυτή έχει αλλοιωθεί.
Στην έκτη, το τουρκικό σχολείο αρρένων, κτισμένο από τον Ρεούφ Πασά μαζί με άλλα 3 εκπαιδευτήρια (τα 2 χριστιανικά) το 1870, στη φωτογραφία του 1890.
Στην έβδομη, ο ίδιος χώρος λίγα χρόνια πριν (από τον πίνακα του 1866) με τα ερείπια μεγάλης μεσαιωνικής εκκλησίας σε τμήμα του οικοπέδου. Δεν είναι γνωστό σε ποιον άγιο ήταν αφιερωμένη.
Στην όγδοη τέλος, το παλιό Τελωνείο (αργότερα στέγασε και το Ιστορικό Αρχείο Κρήτης) που μάλλον έχει μόλις αποπερατωθεί, στη φωτογραφία του 1890, καθώς και το Γιαλί Τζαμισί στην πρώτη του μορφή, πριν την προσθήκη των “νεοκλασικού τύπου” ανοιγμάτων του (μετά το 1895). Τότε η θάλασσα έφθανε σχεδόν στον ανατολικό του τοίχο, αργότερα το τμήμα αυτό μολώθηκε.
Διακρίνονται και κάποια από τα κτίσματα που βρίσκονταν στη θέση της νεοδημιουργηθείσας εκεί πλατείας…
