Γνωρίζουμε ότι η απουσία στρατηγικών μάθησης αποδυναμώνει όλους τους μαθητές.
Είναι γνωστό ότι οι μαθητές μας δεν γνωρίζουν όλο το εύρος των στρατηγικών μάθησης. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό. Μαθητές κάθε βαθμίδας παιδεύονται χρησιμοποιώντας τετριμμένες μεθόδους μάθησης. Κάποιοι τυχεροί ίσως διδαχθούν μερικές στρατηγικές ή θα ανακαλύψουν μόνοι τους κάποιες άλλες.
Σε οργανωμένα σχολεία του εξωτερικού οι στρατηγικές μάθησης διδάσκονται. Εχοντας υπόψη μου αυτό το έλλειμμα δημιούργησα πρόσφατα τέσσερις οδηγούς μελέτης οι οποίοι πληροφορούν τους μαθητές πώς θα εκμεταλλευτούν -και πώς θα ενισχύουν- τη μνήμη εργασίας τους.
Στο σημερινό σημείωμα παρουσιάζω μια βασική στρατηγική μάθησης -την κατηγοριοποίηση- όπως προτάθηκε από τον Αριστοτέλη.
Την στρατηγική αυτή θα αναπτύξω αύριο, με παιγνιώδη τρόπο, στην Παιδική Βιβλιοθήκη του Κήπου σε παιδιά Δημοτικού Σχολείου.
Οι κατηγορίες του Αριστοτέλη
Ο κόσμος, όπως τον περιγράφει ο Αριστοτέλης στις “Κατηγορίες”, αποτελείται από ουσίες -μεμονωμένα πράγματα- στις οποίες μπορούν να αποδοθούν χαρακτηρισμοί ή ιδιότητες.
Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη υπάρχουν δύο είδη ουσιών:
1. Μια κύρια πρωτογενής ουσία είναι ένα ανεξάρτητο αντικείμενο, αποτελούμενο από ύλη, που έχει μορφή. Μεμονωμένοι ζωντανοί οργανισμοί-ένας άνθρωπος, ένα ψάρι, ένα δένδρο, είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα πρωτογενών ουσιών.
2. Οι δευτερογενείς ουσίες είναι οι μεγαλύτερες ομάδες, τα είδη ή τα γένη, στα οποία ανήκουν αυτοί οι μεμονωμένοι οργανισμοί. Τα θηλαστικά, τα φυτά, τα πουλιά είναι δείγματα δευτερογενών ουσιών.
Όπως θα δούμε παρακάτω, η λογική του Αριστοτέλη είναι να αποδίδει σωστά συγκεκριμένες ιδιότητες σε δευτερογενείς ουσίες (και επομένως, έμμεσα, στην απόδοση αυτών των ιδιοτήτων σε πρωτογενείς ουσίες ή σε μεμονωμένα πράγματα).
Αυτή είναι η στρατηγική του για να περιγράφει τι υπάρχει στον κόσμο. Ας αναρωτηθούμε…
«Πόσοι διαφορετικοί τρόποι υπάρχουν για να περιγράψουμε κάτι;»
Στις “Κατηγορίες” ο Αριστοτέλης απαριθμεί 10 διαφορετικούς τρόπους για να περιγράψει κάτι. Αυτές περιλαμβάνουν:
1. την ουσία, δηλαδή είναι άνθρωπος, ζώο ή φυτό;
2. την ποσότητα ή τις διαστάσεις του,
3. την ποιότητα ή τα χρώματα του,
4. τη σχέση του με άλλες ουσίες, π.χ. σχετικά με το βάρος του,
5. την περιγραφή του τόπου που συνέβη ένα επεισόδιο,
6. την περιγραφή του χρόνου που συνέβη κάτι,
7. την περιγραφή της ακριβούς θέσης του στο χώρο,
8. την περιγραφή των αντικειμένων που διαθέτει ένα άτομο,
9. την λεπτομερή περιγραφή μιας πράξης,
10. την περιγραφή μιας ενέργειας ή διαδικασίας σαν ενεργητικής ή παθητικής δηλαδή στην καύση, καίω κάτι ή καίγομαι.
Στο έργο του “Περί μνήμης” ο Αριστοτέλης αναφέρει την ανάγκη της διπλής κωδικοποίησης, όπως και της ανάγκης να χρησιμοποιούμε συνεχώς μέτρα και σταθμά.
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω μας οδηγεί σε απλές στρατηγικές που εφαρμόζονται σε κάθε αντικείμενο μάθησης.
Στην Παιδική Βιβλιοθήκη του Κήπου
Οι παιγνιώδεις δραστηριότητες του αυριανού εργαστηρίου αναδεικνύουν την έννοια της συλλογής με αφετηρία τα ντουλάπια ή τα συρτάρια με συλλογές που πρωτοεμφανίστηκαν στην Ευρώπη το 16ο αιώνα.
Θα ανακαλύψουμε την αξία της ταξινόμησης σαν στρατηγική και θα εξερευνήσουμε βιβλία που λειτουργούν ως κουτιά – συλλογές και ιδιωτικές συλλογές. Η διάρκεια του εργαστηρίου είναι 1,5 ώρες κι απευθύνεται σε μαθητές του Δημοτικού Σχολείου.
Σεπτέμβρης – μήνας των αναμνήσεων
Για όσα παιδιά δεν τα καταφέρουν να έλθουν στο εργαστήριο μας παραθέτω ιδέες που μπορούν να εφαρμοστούν από σήμερα μέχρι το άνοιγμα των Σχολείων. Οι παρακάτω προτάσεις εφαρμόζονται σε συνεργασία γονιών (ή άλλων ενήλικων) και παιδιών:
• Αναζητήστε στο λεξικό την έννοια της λέξης συλλογή,
• Σκεφτείτε συλλογές αξιοπερίεργων πραγμάτων όπως συλλογές από:
1. πλαστικούς δεινόσαυρους, μπιμπελό, φωτογραφίες αθλητών,
2. πράγματα που βρίσκει κανείς στο δρόμο,
3. κούπες, φυτά, παπούτσια, κονκάρδες, νομίσματα, γραμματόσημα
4. αντικείμενα που μαζεύεις στην παραλία,
5. κουμπιά, διάφορα γυαλιά, σπιρτόκουτα, μπλε ή ροζ αντικείμενα, κούκλες, εισιτήρια , καρτ ποστάλ, κ.α.
• Δημιουργείστε μια έκθεση με κάθε τι που κάνατε, είδατε, νιώσατε ή διαβάσατε φέτος το καλοκαίρι.
• Συζητήστε με τους γονείς, τον παππού ή τη γιαγιά σας για τις δικές τους συλλογές,
• Τέλος, συνεργαστείτε για να φτιάξετε νέες συλλογές.
Συμπερασματικά
Τα οφέλη των παιδιών από την δημιουργία μιας οποιασδήποτε συλλογής είναι ποικίλα:
• Οι συλλογές είναι ένας τρόπος για να κατανοούμε και να ερμηνεύουμε τον κόσμο στον οποίο ζούμε.
• Ολες οι συλλογές ξεκινούν από ένα αντικείμενο και μεγαλώνουν στο διηνεκές, όπως η γνώση.
• Μαθαίνοντας να τηρούμε μια συλλογή, εφαρμόζουμε την ταξινόμηση του Αριστοτέλη.
• Οι εμπειρίες μας από διαφορετικές ταξινομήσεις στις συλλογές μας οδηγούν στην αυτοματοποίηση, όταν κατηγοριοποιούμε πληροφορίες.
• Αυτή η αυτοματοποίηση διευκολύνει τη λειτουργία της μνήμης εργασίας μας όταν μαθαίνουμε νέα αντικείμενα.
• Κάθε συλλογή διευρύνει τη βάση των γνώσεων του παιδιού, απόλυτα θετικό στοιχείο για τους μελλοντικούς δια βίου μαθητές.
• Τέλος, η τήρηση συλλογών σε βάθος χρόνου αναπληρώνει το έλλειμμα της αίσθησης του χρόνου, μιας και δημιουργείται μια άτυπη χρονογραμμή για την κάθε συλλογή του παιδιού.
*Πτυχ.Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στην Δια Βίου Μάθηση, συγγραφέας ‘Μαθαίνω εύκολα’, ‘Θυμάμαι εύκολα’. • Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr • facebook polygnosi
Τα βιβλία του “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Γνωστική ανάπτυξη” διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία ΚΥΒΟΣ και LIBRAIRIE.
