Είναι από τους πιο ευαίσθητους και διορατικούς θεατρανθρώπους που έχω γνωρίσει. Και παρά τις επιτυχίες του θεάτρου ‘‘Κυδωνία’’, του οποίου είναι ‘ψυχή’’ για 24 χρόνια, παρά τις αδιαµφισβήτητες προσωπικές του επιτυχίες, εκείνος παραµένει σεµνός, ένας ακάµατος εργάτης της θεατρικής τέχνης που µοχθεί, ρισκάρει και δηµιουργεί µε µοναδική ελευθερία.
Ο Μιχάλης Βιρβιδάκης πιστεύει πως το πραγµατικά ενδιαφέρον θέατρο, έχει κινδύνους. Γι’ αυτό ψάχνει και προτείνει σχεδόν πάντα παραστάσεις που παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Οι δουλειές του έχουν βραβευτεί, έχουν διακριθεί και έχουν αγαπηθεί από το κοινό. Σήµερα, και µε αφορµή την επιτυχία της «Ιφιγένειας στο Σπλοτ», µιλάµε για την πορεία του στο χώρο, για τα σχέδιά του και φυσικά, για το θέατρο!
• Είσαι θεατρικός συγγραφέας, ηθοποιός, σκηνοθέτης και η «ψυχή» του Θεάτρου Κυδωνία. Πόσα χρόνια «διαδροµής» µετράς στα Χανιά;
Κατ’ αρχήν να σε ευχαριστήσω δηµόσια για τις ερωτήσεις σου που µαρτυρούν ασφαλώς µια σπάνια ευαισθησία καθώς στα Χανιά δεν θα έλεγα πως το θέατρο Κυδωνία χαίρει, παρά τα 24 χρόνια αδιάλειπτης προσφοράς στην πόλη, της δηµοσιογραφικής προσοχής που θα του άξιζε… Φυσικά τίποτα δεν είναι τυχαίο. Το Θέατρο Κυδωνία πληρώνει ίσως το τίµηµα της ανεξαρτησίας του από τα κοµµατικά γραφεία και τα κάθε είδους προωθητικά δηµοσιογραφικά κυκλώµατα, τη γνωστή δηλαδή µιζέρια της ελληνικής επαρχίας. Το θέατρο Κυδωνία, όλα αυτά τα χρόνια, είναι το ρεπερτόριό του και µόνον, και αυτό βέβαια δεν συγχωρείται.
Σε ευχαριστώ επίσης που αναφέρεσαι στην ιδιότητά µου του θεατρικού συγγραφέα, που εδώ στα Χανιά είναι ελάχιστα γνωστή επειδή έχω επιλέξει να σηκώσω τα µανίκια και να κάνω θέατρο κυρίως από το πόστο του σκηνοθέτη, εκπαιδεύοντας ηθοποιούς, προτείνοντας νέα έργα από το παγκόσµιο ρεπερτόριο σε αξιόπιστες δικές µας µεταφράσεις, και σε παραστάσεις που κατά γενική οµολογία δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα από τις καλύτερες του είδους τους. Στην υπόλοιπη Ελλάδα όµως είµαι γνωστός κυρίως για την συγγραφική µου ιδιότητα…
• Όλο αυτό το διάστηµα, πολλές από τις δουλειές σου απέσπασαν σηµαντικότατα βραβεία…
Το Θέατρο Κυδωνία έχει πάρει ήδη από την ίδρυσή του σχεδόν, µε αφορµή την παράσταση «Το τέλος του παιχνιδιού» του Μπέκετ, το µόνο θεσµοθετηµένο βραβείο που δίνεται σε επαγγελµατικούς θιάσους εκτός του κλεινού άστεως και απονέµεται από την Ένωση Θεατρικών Κριτικών. ∆εν νοµίζω άλλο θέατρο στην Κρήτη να έχει πάρει ανάλογο βραβείο. Ο επισκέπτης µπορεί να το δει στο σαλόνι του θεάτρου να σκονίζεται. Όµως βραβεία για µένα δεν είναι µόνο οι επίσηµες διακρίσεις. Βραβεία είναι και τα βλέµµατα θαυµασµού και αγάπης των θεατών, βραβείο, µεγάλο µάλιστα, είναι η επιδοκιµασία των οµοτέχνων µου, βραβείο είναι η επί 24 χρόνια αδιάλειπτη παρουσία του θεάτρου Κυδωνία στα θεατρικά πράγµατα της χώρας.
• Φέτος, ένα δικό σου έργο θα φιλοξενηθεί στο ∆ηµοτικό Θέατρο Πειραιά, και µια παράσταση του Θεάτρου Κυδωνία ζητήθηκε να «ανέβει» στην Αθήνα. Στο παρελθόν, και άλλες παραστάσεις σου «ανέβηκαν» στην πρωτεύουσα. Είναι πολύ τιµητικό αυτό. Αισθάνεσαι δικαιωµένος που η δυναµική της δουλειάς που κάνεις, «σπάει» τα στενά όρια των Χανίων;
Κατ’ αρχήν να πούµε πως το έργο µου «Στην εθνική µε τα µεγάλα» επιλέχθηκε από τον Λευτέρη Βογιατζή για το θέατρό του και ανέβηκε για πρώτη φορά το 1997 στο Κυκλάδων σε σκηνοθεσία Νίκου Μαστοράκη, µου ζητήθηκε φέτος από το φεστιβάλ «Η δυναµική του Ελληνικού λόγου στο Θέατρο» που οργανώνει το ∆ηµοτικό Θέατρο Πειραιά, για να ανέβει σε σκηνοθεσία Κοραή ∆αµάτη στις 25, 26 και 27 Οκτωβρίου. Το ανέβασµα αυτό έχει µια ενδιαφέρουσα και ασυνήθιστη ιδιοµορφία. Ένα µεγάλο µέρος της διαδικασίας του, οι πρόβες δηλαδή, γίνονται µπροστά σε κοινό που ενδιαφέρεται για το θέατρο και επιθυµεί να γνωρίσει εκ του σύνεγγυς τους τρόπους και τις µεθόδους προσέγγισης ενός θεατρικού έργου, από τα αρχικά διαβάσµατα των ηθοποιών µέχρι και την παράσταση πάνω στη σκηνή.
Επίσης, αυτές τις µέρες συζητάω µε γνωστό θέατρο της Αθήνας – µε ανάλογα ποιοτικά χαρακτηριστικά µε το Κυδωνία- για την φιλοξενία της παράστασης Ιφιγένεια στο Σπλοτ και, όπως βλέπω τα πράγµατα, η παράσταση θα παιχτεί εκεί την άνοιξη.
Τώρα, αν αισθάνοµαι δικαιωµένος που η δουλειά µου βγαίνει εκτός Χανίων; Να σου απαντήσω χαριτολογώντας πως 24 χρόνια τώρα, πάντα εκτός Χανίων βρισκόµουνα. Θέλω να πω πως µπορεί η έδρα µου να είναι στην πόλη των Χανίων αλλά η δουλειά µου δεν προσαρµόστηκε ποτέ σε νοοτροπίες και πρακτικές που συνηθίζονται στα θεατρικά κυκλώµατα µιας επαρχιακής πόλης. Πολλές φορές σκέφτοµαι, και δεν το λέω µε έπαρση αυτό, πως το θέατρο Κυδωνία µοιάζει µ’ ένα πλωτό νησί που κάποια στιγµή, θες από τύχη; θες από σύµπτωση; βρέθηκε να πλέει στα χωρικά µας ύδατα.
• Σε παρακολουθώ χρόνια. Σχεδόν πάντοτε ψάχνεις και ανεβάζεις παραστάσεις ολόφρεσκες, ολοκαίνουργιες που παρουσιάζονται πρώτη φορά στην Ελλάδα. Και αν δεν είναι κάτι καινούργιο, θα είναι κάτι «δύσκολο» και πολύπλοκο που του δίνεις εντελώς νέα πνοή. Όπως ο «Βενιζέλος». Τι σε ωθεί στις επιλογές σου –και πόσο ρίσκο αισθάνεσαι ότι παίρνεις κάθε φορά;
Ας ξεκινήσουµε από το τελευταίο. Ένας ορισµός της ουσίας του θεάτρου που µου αρέσει να επαναλαµβάνω στους µαθητές µου είναι «το επί σκηνής επικινδύνως ζην»! Θέατρο χωρίς κίνδυνο, χωρίς ρίσκο, όπως είπες, είναι ένα αδιάφορο θέατρο, ένα θέατρο που καταδικάζει τους θεατές του στην πλήξη, στο χασµουρητό. Η αίσθηση του κινδύνου είναι µια θεµελιώδης ενδογενής παράµετρος του θεάτρου. Ως προς αυτό, το θέατρο µοιάζει µε τον ισορροπιστή πάνω στο σκοινί. Αν δεν φοβόσουνα µην πέσει και τσακίσει τον σβέρκο του από εκεί ψηλά, δεν θα παρακολουθούσες µε τόση ένταση το κάθε του βήµα! Και ασφαλώς η παράσταση-ντοκουµέντο που αναφέρθηκες «Ο Ελευθέριος Βενιζέλος στη Βουλή των Ελλήνων την Άνοιξη του 1932», παράσταση που εκ πρώτης όψεως δεν διέθετε κανένα τεκµήριο θεατρικότητας, καθώς το κείµενό της στηριζόταν στα πρακτικά της Βουλής, στην καθαρεύουσα της εποχής εκείνης, και παρ’ όλα αυτά σηµείωσε µεγάλη επιτυχία και παίχτηκε το 2015 στα Χανιά, στο Ηράκλειο, στην Αθήνα και την Θεσσαλονίκη σε γεµάτα µε κόσµο θέατρα… αντιπροσωπεύει µια τέτοια στιγµή υψηλού ρίσκου.
• Μετά την Ιφιγένεια στο Σλοτ, που σαφώς έκανε αίσθηση και συζητήθηκε πολύ, θα καταπιαστείς και πάλι µε ένα ανατρεπτικό θέµα. Class. Αγγίζεις το µείζον –και εξαιρετικά επίκαιρο- θέµα της εκπαίδευσης.
Πρόκειται για ένα θαυµάσιο κείµενο, βραβευµένο στο Φεστιβάλ Φρίντζ του Εδιµβούργου το 2018, που αναφέρεται στην διαδικασία της µάθησης και τους παράγοντες που την επηρεάζουν. Είναι ένα έργο που µιλάει τόσο για το εκπαιδευτικό σύστηµα και τις µεθόδους διδασκαλίας όσο και για το οικογενειακό περιβάλλον του µαθητή, κυρίως αυτό, και καταφέρνει να δείξει πώς δοµικά στοιχεία της προσωπικότητας των γονιών µεταφέρονται ενστιγµατικά στα παιδιά και επηρεάζουν καθοριστικά την συµπεριφορά τους στο σχολείο. Είναι ένα πολύ δυνατό και άκρως συγκινητικό κείµενο που έχει πολλά να διδάξει σε µαθητές, γονείς και δασκάλους! Μια ακτινογραφία της εκπαιδευτικής λειτουργίας µέσα στις τάξεις των σχολείων. Το έργο, που ανεβαίνει στα Χανιά, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, δουλεύεται ήδη από τον Σεπτέµβριο για να κάνει πρεµιέρα αρχές ∆εκεµβρίου 2023 .
• Οι άνθρωποι – τα πάθη τους – τα πιο σκοτεινά τους µυστικά. Οι πλέον κρυµµένες διαστάσεις τους, και από την άλλη πλευρά οι µοναδικά εξέχουσες λαµπερές στιγµές τους. Ως σκηνοθέτης, αλλά και ηθοποιός, πώς είναι να µελετάς και να φέρνεις στο φως τα µύχια της ανθρώπινης ψυχής; Και µε αφορµή τα πρόσφατα γεγονότα στη Λωρίδα της Γάζας, τι είναι για εσένα ο άνθρωπος;
Όλη η ιστορία της ανθρωπότητας δεν είναι παρά µια εξερεύνηση των δυνατοτήτων του ανθρώπου. Μια αναζήτηση των ορίων. Όχι µόνο ως προς το καλό, αλλά και ως προς το κακό δυστυχώς… Το θέατρο µιµείται τη ζωή για να βοηθήσει τον άνθρωπο να καταλάβει την λειτουργία της µέσω της επανάληψης. Το θέατρο είναι ο καθρέφτης της ανθρωπότητας. Σε όλα τα σπουδαία θεατρικά έργα, από τον Αισχύλο και τον Σαίξπηρ µέχρι τα σηµερινά, παρατηρεί κανείς καταγεγραµµένη αυτήν ακριβώς την σύγκρουση. Μια σύγκρουση που µας διδάσκει πως στη ζωή δεν αρκεί κανείς να έχει το δίκιο µε το µέρος του αλλά θα πρέπει να το διεκδικεί και µε δίκαιο τρόπο! Αλλιώς κινδυνεύει να το χάσει…
