Charles Seife, μαθηματικός Παν. Γέηλ, Εκδόσεις: Α.Α. ΛΙΒΑΝΗ
καθηγητής στη Σχολή Δημοσιογραφίας Μετάφραση: Ανδρομάχη
της Νέας Υόρκης, ειδικός στα Πεδία Θεωρίας Καραγιαννίδου
των πιθανοτήτων και τεχνητής νοημοσύνης
Ενα βιβλίο πολύτιμο για κάθε νέο ιδιαίτερα, αλλά και για κάθε μεγαλύτερο – μεγαλύτερη σε ηλικία, που ενδιαφέρονται να γνωρίσουν τη βιογραφία του στρογγυλού κενού μηδέν.
Του αριθμού που διαδραματίζει τόσο καθοριστικό ρόλο στην επιστήμη και στη ζωή, σε όλη τη διαδρομή του ανθρώπινου πολιτισμού σ’ ανατολή και δύση. Με το μηδέν να είναι ο πιο περίεργος αριθμός του σύμπαντος που στην καθημερινή ζωή μας πότε ως μηδενιστικός και καταστροφικός και πότε ως υποβαθμιστικός, αλλά και ως παρωθητική αφετηρία για ν’ αρχίσουμε μια νέα προσπάθεια βελτίωσης ζωής ατομικής, οικογενειακής, συλλογικής, κρατικής, εθνικής, ηπειρωτικής, διεθνικής, πνευματικής, πολιτιστικής.
Ομως η Ελλάδα που σήμερα βρίσκεται στο έσχατο σημείο μιας γενικής καταστροφής πώς θα κατορθώσει να υπερβεί το μηδέν της καταστροφής για να περάσει από μηδενική βάση στο πεδίο της δημιουργίας;
Είναι η πρόκληση πορείας από το τίποτα στο άπειρο των δυνατοτήτων για αποδέσμευση από τους (περίπου απόλυτους) μηδενισμούς που μας έχουν καταβυθίσει.
Πάντως, πέρα από τη δική μας μηδενισμένη σήμερα Ελλάδα, στο βιβλίο ΜΗΔΕΝ πραγματοποιείται εξαιρετικά ευφυής η βιογραφία της επικίνδυνης ιδέας για το ΜΗΔΕΝ, με απλό αλλά και σύνθετο τρόπο, με εξισώσεις, γεωμετρικές απεικονίσεις κ.λπ. που λύνουν πολλά άγνωστα σημεία της περιπέτειας και της εποποιίας του μηδενός, του κενού και του απείρου. Μια εποποιία που η ΝΑΣΑ ελπίζει ότι (θα συνεχιστεί) με το μηδέν, πιθανώς να κρατά το μυστικό των ταξιδιών στους μακρινούς αστέρες.
Με το μηδέν να μην έχει εξοβελιστεί από το σύμπαν με τη θεωρία των χορδών που ο Τσαρλ Σέιφε θεωρεί ότι είναι περισσότερο φιλοσοφική παρά επιστημονική ιδέα… Με το μηδέν πράγματι να μοιάζει να είναι αυτό που δημιούργησε τον κόσμο…
Βρισκόμαστε σε αδιέξοδη, παγκόσμια κρίση πολιτισμού, οικονομίας, κοινωνίας, ανθρωπότητας, ακόμα όμως μέσα από αυτή την πολύπλευρη κρίση αντιμετωπίζουμε τυχόν κίνδυνο πολεμικής πυρηνικής απειλής.
Ενα μεγάλο ΜΗΔΕΝ αιωρείται νοητά (και ουσιαστικά) πάνω από το σώμα της Γης και πάνω από το γιγάντιο κεφάλι όλης της ανθρωπότητας. Ομως, αυτή η κρίση με το ΜΗΔΕΝ -η απειλή έσχατης καταστροφής- που αιωρείται, τώρα, μας πάει πίσω στην αναγέννηση. Τότε, στην αρχή αυτής της μεγάλης πολιτιστικής, νέας (ή παλιάς) εποχής δεν ήταν φανερό ότι το ΜΗΔΕΝ μπορούσε να αποτελέσει απειλή για την εκκλησία που ήταν κυρίαρχη στην καθημερινή ζωή.
ΤΟΤΕ ΠΟΥ ΕΛΑΧΙΣΤΟΠΟΙΗΘΗΚΕ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΓΗΣ
Ομως το μηδέν και το άπειρο -το τίποτα και τα όλα- κατέστρεψαν από τότε τα αριστοτελικά θεμέλια της εκκλησίας και της ως τότε κοινωνικής λειτουργίας.
Με άνοιγμα του δρόμου για την επιστημονική επανάσταση… Αρχικά η παποσύνη δεν αντιλήφθηκε τον κίνδυνο. Αλλά όταν η Εκκλησία απειλήθηκε, υποσύρθηκε στην παλιά αριστοτελική της φιλοσοφία, με επιστροφή της στο αριστοτελικό δόγμα. Ηταν, όμως πολύ αργά. Ο Αριστοτέλης έχασε τη μάχη από το ΑΠΕΙΡΟ και το ΚΕΝΟ… Παρά το γεγονός ότι, περίπου τότε, ένας Γερμανός Καρδινάλιος ονόματι Νικόλαος Κουζάνος κοίταξε το Απειρο και αμέσως δήλωσε: “Terra nonest Centra mundi”(Η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος με τις περιοχές άλλων αστέρων να είναι παρόμοιες με της Γης).
ΟΜΩΣ ΚΑΨΑΝΕ ΤΟΝ ΤΖΟΡΝΤΑΝΟ ΜΠΡΟΥΝΟ ΣΤΗΝ ΠΥΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΠΕΙΡΟ ΤΟΥ ΣΥΜΠΑΝΤΟΣ
Ο Κουζάνος ήταν σίγουρος ότι ο Θεός είχε πράγματι δημιουργήσει ένα άπειρο πλήθος άλλων κόσμων. Η Γη δεν ήταν πια το κέντρο του σύμπαντος. Κι όμως ο Γερμανός καρδινάλιος δεν κηρύχθηκε αιρετικός και η εκκλησία δεν αντέδρασε στη Νέα ιδέα. Ενώ ύστερα ο Νικόλαος Κοπέρνικος έδειξε ότι η Γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος. Αλλά περιστρέφεται γύρω από τον Ηλιο…
Ο Κουζάνο και ο Κοπέρνικος ελαχιστοποίησαν τον ρόλο της Γης μέσα στο άπειρο του κόσμου… Χωρίς να αφορισθούν… Ομως αργότερα το μηδέν και το κενό κυνηγήθηκαν από την παποσύνη και τη μεσαιωνική πυρά. Για να καεί πάνω σ’ αυτή ο άτυχος πρώην Δομινικανός κληρικός Τζορντάνο Μπρούνο γιατί δημοσίευσε το έργο του που ήταν σχετικό με το “άπειρο σύμπαν και τους κόσμους”.
Στο έργο του (όπως και ο Κουζάνο) υποστήριζε ότι η Γη δεν ήταν το κέντρο του σύμπαντος και ότι υπήρχαν άπειροι κόσμοι σαν τον δικό μας.
Αλλά, τότε, πώς μπορούσε η Ρώμη να ισχυρίζεται ότι είναι η έδρα της μιας αληθινής εκκλησίας, αν η εξουσία της δεν μπορούσε να επεκταθεί σε άλλα ηλιακά συστήματα;
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΦΑΙΝΟΜΕΝΙΚΑ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΘΩΟΣ
Εκτοτε τα άπειρα μηδέν κυριάρχησαν. Για να φθάσουμε σήμερα με τις συνεχείς εξελίξεις της υψηλής διαστημικής τεχνολογίας, που δημιουργήθηκε τους τελευταίους δύο αιώνες, από Ευρώπη, Ρωσία, Αμερική, να προχωρεί η ανθρωπότητα -με αλλεπάλληλες κρίσεις πολιτισμού- στη βαθιά εξερεύνηση του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου.
Με το μηδέν να είναι ένας αριθμός φαινομενικά “αθώος” ο οποίος όμως μπορεί να προκαλεί σύγχυση ακόμα και στα λαμπρότερα μυαλά του περασμένου και του σημερινού αιώνα, απειλώντας να αποσυναρμολογήσει όλο το πλαίσιο της επιστημονικής σκέψης.
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΔΙΔΥΜΟΣ ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ ΑΠΕΙΡΟΥ
Με το μηδέν να είναι ισχυρό, γιατί είναι ο δίδυμος αδερφός του άπειρου. Γι’ αυτό ανέκαθεν, τα μεγαλύτερα ερωτήματα της επιστήμης και της θρησκείας αφορούσαν ανέκαθεν το κενό και το άπειρο. Με τις συγκρούσεις για το μηδέν να έχουν αποτελέσει μάχες που ταρακούνησαν τα θεμέλια της φιλοσοφίας, της επιστήμης, των μαθηματικών και της θρησκείας. Για να βρίσκεται κάτω από κάθε επανάσταση (πολιτικής, κοινωνικής, πολιτιστικής και επιστημονικής) ένα μηδέν και ένα άπειρο.
Για να γίνει το μηδέν το επίκεντρο της μάχης μεταξύ ανατολής και δύσης.
Γιατί το μηδέν βρισκόταν στο κέντρο της διαπάλης μεταξύ θρησκείας και επιστήμης.
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕ ΤΗΝ ΑΠΟΨΗ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΜΠΑΝ
Με το μηδέν να έχει γίνει η γλώσσα της φύσης και το πιο σημαντικό εργαλείο της μαθηματικής επιστήμης. Απαραίτητο για να αντιμετωπιστούν τα πιο βαθιά προβλήματα της φυσικής, όπως ο σκοτεινός πυρήνας μιας μαύρης τρύπας και η εκτυφλωτική λάμψη της μεγάλης έκρηξης με μεγάλες όμως μάχες για την ήττα του μηδενός. Το οποίο όμως πάντα νικούσε αυτούς που του εναντιώνονταν. Γιατί, η ανθρωπότητα δε θα μπορούσε ποτέ να εξαναγκάσει το μηδέν να εναρμονιστεί με τις φιλοσοφίες της. Με αποτέλεσμα το μηδέν να διαμορφώσει την άποψη της ανθρωπότητας για το σύμπαν.
Αυτά περίπου, αναφέρονται στο βιβλίο του Charles Seife, ένα ενδιαφέρον βιβλίο με τίτλο “ΜΗΔΕΝ” -η βιογραφία μιας επικίνδυνης ιδέας- εκδόσεις Viking – Penguin USA έτος 2000 και στην ελληνική γλώσσα 2009, Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη. Το ήδη αναφερθέν απόσπασμα είναι κείμενο από το κεφάλαιο του βιβλίου που έχει τίτλο “Μηδέν και κενό”.
Η ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ = ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ;
Τώρα, μετά από όλα όσα συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο και στη χώρα μας έχουμε καταπνιγεί από τη συμβολική και απειροστική μηδενιστική κατάσταση ενός μεγάλου, απροσδιόριστου και τόσο επικίνδυνου κενού που απειλεί όλες τις θεωρήσεις και παραθεωρήσεις αυτής της πραγματικότητας. Η οποία, ίσως κατά τον συγγραφέα του βιβλίου, στο οποίο αναφερόμαστε σήμερο, η ΤΕΛΙΚΗ ΝΙΚΗ ΤΟΥ ΜΗΔΕΝΟΣ (όγδοο κεφάλαιο) να αποτελέσει – σε άπειρα χρόνια ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ.
Ο ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ “ΜΗΔΕΝ”
Βασικά ο συγγραφέας Τσαρλς Σέιφε, μαθηματικός από το Πανεπιστήμιο του Γέηλ, είναι καθηγητής επικοινωνίας – δημοσιογραφίας στο Παν. της Νέας Υόρκης και ασχολείται ειδικότερα με την έρευνα στα πεδία της θεωρίας των πιθανοτήτων και της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ είναι συγγραφέας και συνεργάτης σε διεθνούς κύρους επιστημονικά περιοδικά.
Το βιβλίο του έχει μεταφραστεί στην ελληνική γλώσσα από την Ανδρομάχη Καραγιαννίδου και περιλαμβάνει οκτώ βασικά κεφάλαια κια πέντε παραρτήματα ως εξής:
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΙΠΟΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΙΟ “ΣΤΟΙΧΗΜΑ”
Κεφ. 1: Πλήρης απραξία (η καταγωγή του μηδενός) με υποκεφάλαια: α) Η ζωή χωρίς το μηδέν, β) Η γέννηση του μηδενός – με την ανακάλυψή του να ξεχωρίζει πάντα ως ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της ανθρώπινης φυλής και γ) Οι τρομακτικές ιδιότητες του τίποτα.
Κεφ. 2: Από το τίποτα προκύπτει τίποτα (η Δύση απορρίπτει το μηδέν).
υπ. α) Η καταγωγή της ελληνικής αριθμοσοφίας, β) Το άπειρο, το κενό και η Δύση, γ) Ραντεβού στα τυφλά, δ) Ο μηδενικός αριθμός, ε) Το χασματικό κενό.
Κεφ. 3: Επιχειρώντας το τίποτα (το μηδέν πάει ανατολικά).
υπ. α) Η μετεμψύχωση του μηδενός, β) Το αραβικό ψηφίο, γ) Είμαι αυτό που είμαι: Τίποτα, δ) Ο θρίαμβος του μηδενός.
Κεφ. 4: Ο άπειρος Θεός του τίποτα (Η θεολογία του μηδενός).
υπ. α) Το καρυδότσουφλο έσπασε, β) Το μηδέν και το κενό (κατά μια έννοια είμαι κάτι ανάμεσα στο Θεό και το τίποτα) Καρτέσιος, γ) Το θείο στοίχημα.
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΣΤΗ ΕΞΟΡΙΑ ΚΑΙ Η ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΩΡΑ ΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙ ΜΕΘΟΔΟΥ
Κεφ. 5: Τα άπειρα μηδέν και οι άπειροι μαθηματικοί.
υπ. α) Τα άπειρα μηδέν, β) Το μηδέν και ο μυστικιστικός απειροστικός λογισμός, γ) Το τέλος του μυστικισμού.
Κεφ. 6: Ο δίδυμος αδελφός του απείρου (Η άπειρη φύση του μηδενός).
υπ. α) Το φανταστικό, β) Το σημείο και το “αντι-σημείο”, γ) Το άπειρο μηδέν.
Κεφ. 7: Απόλυτα μηδέν (η φυσική του μηδενός).
υπ. α) Θερμότητα μηδέν, β) Το κβαντικό μηδέν: άπειρη ενέργεια, γ) το σχετικιστικό μηδέν: η μαύρη τρύπα, δ) Κάτω για το τίποτα (δεν υπάρχει δωρεάν γεύμα).
Κεφ. 8: Ωρα μηδέν στο επίπεδο μηδέν (το μηδέν στην κόψη του χώρου και του χρόνου).
υπ. α: Το μηδέν στην εξορία: Η θεωρία των χρόνων, β) Η μηδενική ώρα: Η μεγάλη έκρηξη.
Κεφ. 9: Η τελική νίκη του μηδενός (τέλος χρόνου) αλλά:
Προς το άπειρο και πέρα ακολουθούν πέντε παραρτήματα με τους τίτλους: 1) Ζώο, λαχανικό ή υπουργός; 2) Ο Χρυσός λόγος, 3) Ο σύγχρονος τρόπος ορισμού της παραγώγου, 4) Ο Κάντορ απαριθμεί τους ρητούς αριθμούς, 5) Κατασκευάστε τη δική σας σκουληκότρυπα, μηχανή του χρόνου.
ΤΟ ΜΗΔΕΝ ΜΗΔΕΝΙΖΕΙ ΣΗΜΕΡΑ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το Μηδέν – Η βιογραφία μιας επικίνδυνης ιδέας
“Οι Βαβυλώνιοι το ανακάλυψαν, οι Ελληνες το απέκλεισαν, οι Χιντού το λάτρεψαν και η εκκλησία το χρησιμοποίησε για να αποκρούσει τους αιρετικούς. Για αιώνες, η δύναμη του μηδενός είχε κάτι το δαιμονικό. Ομως από τη στιγμή του χαλιναγωγήθηκε, έγινε το πιο σημαντικό εργαλείο των μαθηματικών”. Το βιβλίο του Charles Seife ακολουθεί τον αριθμό μηδέν, το μικρότερο στοιχείο του συνόλου Ν των φυσικών ακεραίων και το μόνο για το οποίο δεν υπάρχει προηγούμενο στοιχείο στο Ν. Με το σύμβολο αυτός ο αριθμός δείχνει την απουσία ποσότητας στις μονάδες, στις δεκάδες στις οποίες εμφανίζεται…
Αλλά σήμερο το Μηδέν βρίσκεται στην καρδιά μιας από τις μεγαλύτερες επιστημονικές διενέξεις όλων των εποχών, που αφορά την έρευνα για τη θεωρία των πάντων. Για να αποτελεί τον πιο περίεργο αριθμό του σύμπαντος – και ένα από τα μεγαλύτερα παράδοξα της ανθρώπινης σκέψης.
Πάντως αυτό το μηδέν μπορεί να μηδενίσει καταστάσεις και αποστάσεις, να γίνει μηδενικό κέρδος, κατώτατος βαθμός αξιολόγησης και εκτίμησης προσπαθειών ατόμων, κοινωνιών, προσπαθειών εθνών, δυνάμεων, υπερδυνάμεων και… πολιτισμών.
Με βάση αυτές τις χρήσεις του μηδενός η Ελλάδα, σήμερα, παίρνει ΜΗΔΕΝ, γιατί δεν μηδένισε με έγκαιρες ενέργειες και αντιστάσεις τις αποστάσεις προς το μηδέν της δικής μας καταστροφής.
Όταν ο αριθμός { 0 } ξεχωριζει κάτω και περα από μια απλή μαθηματική σκέψη. Δείχνει να είναι ο κυριότερος αριθμός (το τίποτα), εφ’ όσον φωτιστούν οι διαστάσεις της αοριστιας του με τον προβολέα της φιλοσοφικής διανόησης.