Bιότοπος – περιγραφή
H λατινική ονομασία του βοτάνου είναι MEDICAGO sativa L. (Μηδική η ήμερος). Ανήκει στην οικογένεια των Ψυχανθών. Το συναντούμε με τα ονόματα Τριφύλλι, Τριφύλλι ήμερο, Λιόντζι. Είναι κτηνοτροφικό φυτό το οποίο καλλιεργείται ή αυτοφύεται στις εύκρατες περιοχές.
Είναι ποώδες, πολυετές φυτό, με λεία φύλλα, ύψους 30 έως 80 εκατοστών. Υπόγειος βλαστός, συχνά ξυλώδης. Άνθη κυανά – ιώδη, σε βότρεις, ακολουθούμενα από μία θήκη που περιέχει 9 μικρούς γυαλιστερούς σπόρους. Φύλλα τρίφυλλα, οδοντωτά. Με την καλλιέργεια δημιουργήθηκαν διάφορες ποικιλίες που διαφέρουν στο χρώμα και το μέγεθος των ανθέων.
Οι βαθιές ρίζες του φυτού καθώς και η ιδιότητά τους να παίρνουν άζωτο από την ατμόσφαιρα δίνουν τη δυνατότητα να καλλιεργείται το φυτό και σε πολύ φτωχά εδάφη. Οι σπόροι του φυτού βλασταίνουν μέσα σε λίγες ημέρες εφόσον διατηρηθούν υγροί. Οι νέοι βλαστοί πωλούνται με το αραβικό τους όνομα “άλφαλφα” το οποίο στα αραβικά σημαίνει “πατέρας όλων των τροφών”. Είναι νόστιμοι με ψωμί, τυρί και ντομάτα, σε σαλάτες ή σάλτσες. Επίσης μπορούν να γαρνίρουν ζεστά πιάτα όπως οι ομελέτες.
Τα φύλλα την άνοιξη, όταν είναι νωπά μπορούν να φαγωθούν όπως το σπανάκι, σε σούπα, σαλάτα ή λαχανικό.
Στη βιομηχανία χρησιμοποιούνται για την εξαγωγή χλωροφύλλης, καροτίνη και κυρίως βιταμίνη Κ1. Επίσης χρησιμοποιούνται σε επουλωτικές αλοιφές.
Ιστορικά στοιχεία
Γνωστό φυτό από πολύ παλιά. Οι Αραβες το χρησιμοποιούσαν στην εκτροφή των καθαρόαιμων ίππων τους. Σήμερα η Μηδική χρησιμοποιείται γενικά στην εκτροφή των ζώων, ιδίως μετά τις πολλές διασταυρώσεις που συνέβαλαν στην ποιοτική τους βελτίωση. Η χρησιμοποίηση του φυτού στην φαρμακευτική άρχισε από το 1940 και μετά.
Στην Κρήτη το ήρεμο τριφύλλι το ονόμαζαν Τριφύλλι χαμωτό και το έδιναν για τροφή σε αίγες και κουνέλια. Τα φύλλα τα παρασκεύαζαν ως αφέψημα το οποίο χρησιμοποιούσαν στον πονόματο. Όταν φύτρωνε μέσα στο σπίτι το θεωρούσαν γούρι.
Συστατικά – χαρακτήρας
Το βότανο είναι πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά. Τα φύλλα περιέχουν πρωτεΐνες, προβιταμίνη Α (β-καροτίνη), τις βιταμίνες Β, C, D, E και Κ1, πολλά ένζυμα, σαπωνίνες και τα ανόργανα άλατα ασβέστιο, κάλιο, σίδηρο και φώσφορο. Οι σαπωνίνες που περιέχει το φυτό είναι δυνητικά επιβλαβείς για τον οργανισμό. Όμως απορροφούνται ελάχιστα από τον ανθρώπινο οργανισμό και έτσι δεν προκαλούν συνήθως βλάβες. Ιδιαίτερα αν το βότανο καταναλωθεί μετά από μαγείρεμα (αλλάζοντας το νερό μία φορά κατά τη διάρκεια του βρασμού) ο κίνδυνος είναι πάρα πολύ μικρός. Την ιδιότητα αυτή των σαπωνινών εκμεταλλευόντουσαν οι ψαράδες που έριχναν σε λίμνες ή ποτάμια το χόρτο αυτό για να ζαλίσουν ή να σκοτώσουν τα ψάρια.
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει από Ιούλιο έως Σεπτέμβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται κυρίως τα φύλλα του φυτού τα οποία κόβονται 5 φορές τον χρόνο, δεδομένου ότι το φυτό αναπτύσσεται γρήγορα. Χρησιμοποιούνται ακόμα και οι σπόροι του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντιαναιμικό, αντιαιμορραγικό και ως πηγή ασβεστίου για τον οργανισμό.
Είναι τονωτικό, ιδίως για όσους έχουν αναιμία, για γυναίκες με προ-εμμηνορροϊκό σύνδρομο και τους διαβητικούς. Οι πρωτεΐνες, τα μεταλλικά στοιχεία και οι βιταμίνες που περιέχει βοηθούν στη μείωση των επιπέδων της χοληστερίνης.
Είναι γλυκό, στυπτικό, αναψυκτικό χόρτο το οποίο αποτοξινώνει από τις τοξίνες, ελέγχει τις αιμορραγίες, ανοίγει την όρεξη και δρα ως διουρητικό. Είναι ευεργετικό στα δόντια, στα οστά και τις φλεγμονές της κύστεως.
Η ρίζα του φυτού έχει αντιπυρετική δράση.
Παρασκευή και δοσολογία
Τα φύλλα καταναλώνονται φρέσκα ή μαγειρεύονται σαν λαχανικό, στις ίδιες δόσεις και με τον ίδιο τρόπο που προετοιμάζονται τα σκευάσματα του μαϊντανού. Οι σπόροι μουλιάζονται να φυτρώσουν για 3-4 ημέρες και χρησιμοποιούνται ωμοί στις σαλάτες σαν καρυκευτικό δίνοντας σε αυτές γλυκιά και ευχάριστη γεύση.
Προφυλάξεις
Το ήρεμο τριφύλλι, ενώ είναι ευεργετικό σε θεραπευτικές δόσεις φαίνεται ότι προκαλεί κρίσεις συστηματικού ερυθηματώδους λύκου όταν ληφθεί σε υπερβολικές δόσεις. Επίσης το φυτό περιέχει πορφυρίνη η οποία προκαλεί φωτοευαισθησία και άλλες ουσίες οι οποίες αν παρθούν σε υπερβολικές δόσεις καταστρέφουν τα ερυθρά αιμοσφαίρια.
Λόγω των πουρινών που περιέχει το βότανο δεν πρέπει να το λαμβάνουν ασθενείς με προβλήματα του ανοσοποιητικού συστήματος όπως ρευματοειδή αρθρίτιδα.
