Μικρασιατική Καταστροφή

1 από 8

Σχεδόν 100 χρόνια μετά, έρχονται κάποιοι και με διάφορους τρόπους, αναμοχλεύουν παλαιά πάθη και στριφογυρίζουν το μαχαίρι, βαθιά, μέσα σε μια πληγή, μεγαλύτερη απ’ αυτή που άφησε στον Ελληνισμό η πτώση της Πόλης.
Eρχονται και ζητούν τα ρέστα, νομίζοντας ότι, μετά από τόσα χρόνια, ο λαός θα είχε ξεχάσει, τους νεκρούς του, τα μαρτύριά του, τις χαμένες πατρίδες και την εθνική ταπείνωση. Τους πληροφορούμε ότι 100 χρόνια είναι πολύ λίγα, για ένα έγκλημα πολύ μεγάλο (το μεγαλύτερο).
Δεν τους ήταν αρκετοί:
700.000 νεκροί (παιδιά, γυναίκες κ.λπ.).
25.000 νεκροί Ελληνες στρατιώτες.
Απροσδιόριστος αριθμός αιχμαλώτων, μεταφερθέντων στα βάθη της Μικράς Ασίας.
1.500.000 πρόσφυγες, γυμνοί, ξυπόλυτοι, πεινασμένοι, άρρωστοι, κατατρεγμένοι κ.λπ.
Αιματοκύλησαν Ελλάδα και Μ. Ασία. Μαυροφόρεσαν ολόκληρο τον Ελληνισμό, και χάθηκε για πάντα, μια κοιτίδα Ελληνικού πολιτισμού 3.000 ετών.
Ολο αυτό, τον αθώο λαό, που δεν είχε φταίξει σε τίποτα και δεν είχε καμία ευθύνη, ποιος τον σκέφτηκε; Κατά αυτούς, ήταν άγνωστοι, ανώνυμοι, ένα πλήθος χωρίς ψυχή. Ψυχή και ονόματα είχαν κατ’ αυτούς μόνο οι έξι που τουφεκίστησαν, καθόσον ο τουφεκισμός των έξι προκάλεσε: «βαθιά συγκίνηση και αντιδράσεις τόσο στο εξωτερικό όσο και στο εσωτερικό»!!!!

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ
Ολα άρχισαν στις 18-3-1913  με τη δολοφονία του αγγλόφιλου Βασιλιά Γεωργίου του Α’ στη Θεσσαλονίκη, από τον Σχινά, που είχε σαν αποτέλεσμα να αναλάβει βασιλιάς ο υιός του Κωνσταντίνος, γερμανόφιλος (και κουνιάδος του Γερμανού Κάιζερ Γουλιέλμου του Β’), που δημιούργησε τον εθνικό διχασμό, αποτέλεσμα του οποίου ήταν η Μικρασιατική καταστροφή.
Για το πρόσωπο του Σχινά ο δικαστής Β. Καντερές είπε: «…ο Σχινάς υπήρξεν όργανον ανθρώπων οι οποίοι ενήργουν προς εξυπηρέτησην των συμφερόντων ξένης δυνάμεως…».
Ο Πρίγκιπας Νικόλαος είπε: «…η δολοφονία του Βασιλέως δεν είναι έργο των αναρχικών, αλλ’ έργον, πολιτικών, εξωτερικών συμφερόντων…».
Μετά τη δολοφονία, ο δρόμος πλέον είχε ανοίξει και χρειαζόταν μόνο “οι κατάλληλοι” Ελληνες για την πραγματοποίηση των σχεδίων της ξένης δύναμης, δηλαδή την επάνοδο του Βασιλιά Κωνσταντίνου.
Ενενήντα τέσσερα (94) χρόνια μετά τη μεγαλύτερη για το Ελληνικό Εθνος καταστροφή, έρχονται κάποιοι που θέλουν να βγάλουν τις ευθύνες από τις πλάτες των έξι +, θεωρώντας όλους εμάς τους υπόλοιπους αδαείς και ελλιπώς ενημερωμένους και προσπαθούν να μας πείσουν ότι ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ και η κυβέρνηση που προέκυψε από τις εκλογές της 1 Νοε. 1920 δεν είχαν τεράστιες ευθύνες για την Εθνική τραγωδία. Ιστορικά πλέον, τα πράγματα είναι γνωστά και πλήρως ξεκαθαρισμένα, ο λαός και την αλήθεια ξέρει και το μαύρο άσπρο δεν γίνεται. ΤΟ ΠΟΙΟΙ ΣΥΝΕΤΕΛΕΣΑΝ στο να καταλήξουν τα γεγονότα της Μικράς Ασίας σε τεράστια εθνική τραγωδία είναι και ιστορικά τεκμηριωμένο και καταγεγραμμένο, όπως και στη μνήμη και στη συνείδηση του Ελληνικού λαού.
Ποιοι επανέφεραν στην Ελλάδα τον εξόριστο Βασιλιά Κωνσταντίνο που λίγα χρόνια νωρίτερα οι σύμμαχοι είχαν απομακρύνει με μάχες και νεκρούς;
Ποιοι όσο βρισκόταν στην αντιπολίτευση κατηγορούσαν τον Βενιζέλο ότι: «είχε ρίξει την Ελλάδα στη Μικρασιατική περιπέτεια» και μόλις ανέκτησαν την εξουσία άρχισαν να ενεργούν πιο δραστήρια από τους αντιπάλους (Βενιζέλο) και ήθελαν να πάρουν την Αγκυρα και την Κωνσταντινούπολη;
Ποιοι διέλυσαν τον Ελληνικό στρατό με την απομάκρυνση των εμπειροπόλεμων Βενιζελικών αξιωματικών;
Ποιοι δεν άκουσαν τις αντιρρήσεις των στρατιωτικών και ειδικά του δικού τους Ιωάννη Μεταξά, που ήταν κάθετα αντίθετοι στην εκστρατεία της Αγκυρας;
Ποιοι δεν άκουσαν τους συμμάχους και δεν έλαβαν υπόψη τους τις νέες συγκυρίες στην περιοχή;
Ποιοι δεν έλαβαν υπόψη τους την οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, μετά από περίπου δέκα έτη πολέμου;
Ποιοι δεν έλαβαν υπόψη τους την ψυχολογική κατάσταση του φαντάρου, μετά από περίπου δεκαετή πόλεμο;
Ποιοι άφησαν άπραγο και κολλημένο, επί εν έτος, τον στρατό στη γραμμή Εσκί Σεχίρ – Κιουτάχεια – Αφιόν Καραχισάρ; Περιμένοντας τον Κεμάλ να ετοιμασθεί;
Και λοιπές εγκληματικές ενέργειες και παραλείψεις, από ανθρώπους πολύ κατώτερους των περιστάσεων, που αντί να κρατήσουν αυτά, που με τόσο κόπο είχαν αποκτήσει οι Ελληνες με τον Βενιζέλο, όχι μόνο τα έχασαν, αλλά είχαμε και τους χιλιάδες νεκρούς και πρόσφυγες με τα γνωστά σε όλους γεγονότα και αποτελέσματα.

ΟΙ ΥΠΑΙΤΙΟΙ
Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος ήταν αυταρχικός και κυβερνούσε δικτατορικά καθώς φαίνεται και από τον παρακάτω διάλογο. Απευθυνόμενος στον πολιτικό Ζαβιτσιάνο είχε πει: «…όλοι σας (οι πολιτικοί) από στρατιωτικά δεν σκαμπάζετε τίποτε. Και γι’ αυτό τα στρατιωτικά τα κρατώ στα χέρια μου και δεν τα δίνω σε κανένα, ούτε στον Βενιζέλο σου και πήγαινε να του το ειπείς».
Ξεκάθαρα φαίνεται ότι αυτός έπαιρνε πάντα τις στρατιωτικές αποφάσεις, άρα ήταν και ο κύριος υπεύθυνος της καταστροφής, μαζί με αυτούς βεβαίως που τον επανέφεραν. Τον Σεπτέμβριο του 1922, αφού μαζί με τις κυβερνήσεις που διόριζε, διέλυσαν την Ελλάδα, πήρε από τους κατεστραμμένους και πάμπτωχους Ελληνες 10.000 λίρες Αγγλίας και έφυγε.
Αδελφός του Βασιλιά Κωνσταντίνου Α’ ήταν ο Πρίγκιπας Ανδρέας, αντιστράτηγος διοικητής του Β’ Σώματος στρατού στη Μικρά Ασία. Μετά τη λήξη της αποτυχημένης εκστρατείας του αφαιρέθηκε η διοίκηση, λόγω ανικανότητος και καταφανούς ανεπάρκειας στη διοίκηση μεγάλων μονάδων στρατού. Προήχθη σε δίκη και καταδικάστηκε σε θάνατο, με την κατηγορία της αρνήσεως εκτελέσεως διαταγής κατά τις μάχες του Σαγγαρίου. Δεν εκτελέστηκε, λόγω της μεσολάβησης της Βρετανικής Κυβέρνησης και καθόσον το Στρατοδικείο, με παρέμβαση του Πάγκαλου, του ανεγνώρισε το ελαφρυντικό «της τέλειας απειρίας περί την διοίκησιν ανωτέρων μονάδων». Αυτό όμως το τελευταίο αναγάγει την ευθύνη σε αυτούς που τον είχαν ορίσει στη θέση του αντιστρατήγου διοικητή του Β’ Σώματος στρατού.
Το κατηγορητήριο κατά του Πρίγκιπα: «Προσταχθείς την 27-8-1922 διά της υπ’ αριθμ… διαταγής της Στρατιάς Μ. Ασίας, απεποιήθη να υποκούσει εις δοθείσαν εις εαυτόν ενώπιον του εχθρού εντολήν, αρνηθείς ρητώς διά της υπ’ αριθμ… αναφοράς του προς την Στρατιάν, να εκτελέσει ταύτην, διατάξας μετακίνησην του Σώματος Στρατού προς άλλην κατεύθυνσιν».
Απόσπασμα επιστολής Πρίγκιπα Ανδρέα προς Ι. Μεταξά στις 21-12-1921 (αναφέρεται στους Ελληνες της Σμύρνης): «…Απαίσιοι πραγματικώς είναι οι εδώ Ελληνες, εκτός ελαχίστων. Επικρατεί Βενιζελισμός… θα ήξιζε πράγματι να παραδόσομεν την Σμύρνην στον Κεμάλ διά να τους πετσοκόψει όλους αυτούς τους αχρείους…» όπως και έκαναν.
Τα παραπάνω σαφώς εξηγούν γιατί η κυβέρνηση Βασιλιά, Γούναρη κ.λπ. δεν επέτρεψε να σχηματισθούν μονάδες στρατιωτικές, από Μικρασιάτες, όπως και την άμυνα στη Σμύρνη και στην ευρύτερη περιοχή, όπως και το ότι δεν ήθελε να γίνει η μεταφορά του Μικρασιατικού πληθυσμού.
Ο Δημήτριος Γούναρης, καταγόμενος εκ Πατρών, διατέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας από 25-2-1915 έως 10-8-1915 και στις κυβερνήσεις της καταστροφής από 26-3-1921 έως 3-5-1922.
Κατά τον Δημήτριο Γούναρη για τις εκλογές του 1920: «…ο λαός ήθελε την επάνοδον του Βασιλέως Κωνσταντίνου και την ήθελε μετά τόσης ορμής, ώστε ουδείς άνθρωπος ηδύνατο να αντιταχθεί εις αυτήν…».
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920 η διαφορά των αντιπάλων κομμάτων ήταν λίγες χιλιάδες ψήφων. Ανέλαβαν όμως τη διακυβέρνηση της χώρας, τα περί τον Γούναρη κόμματα καθόσον, λόγω εκλογικού συστήματος, λάμβαναν περισσότερες έδρες. Αρα τα παραπάνω που ισχυρίζετο ο Δ. Γούναρης αποδεικνύονται απόρροια φανατισμού. Κατά τον Δ. Γούναρη: «η πολιτική δεν ημπορούσε ν’ αλλάξει, έστω κι αν επέρχετο καταστροφή» (ημερολόγιο Ι. Μεταξά).       Ο Γούναρης στην έγγραφη απολογία του προς το Στρατοδικείο μεταξύ άλλων γράφει: «…διότι το επελθόν εν Μικρά Ασία στρατιωτικόν ατύχημα επήλθεν όχι συνεπεία οποιασδήποτε πράξεως ή παραλείψεως ημών, αλλά… αλλ’ η προκάτοχος ημών κυβέρνησις είχεν αποδυθή υπό περιστάσεις, ων η ελαττωματικότης δεν βαρύνει ημάς αλλά αυτήν…». Με άλλα λόγια εννοεί ότι υπαίτιος της καταστροφής ήταν ο Βενιζέλος και επίσης αποκαλεί την καταστροφή  στρατιωτικό ατύχημα. Μετά την καταστροφή η τουρκική εφημερίδα Yeni Giun της Κωνσταντινούπολης είχε πρωτοσέλιδο με τις φωτογραφίες των Γούναρη και Στράτου και τον τίτλο: «ΓΟΥΝΑΡΗΣ και ΣΤΡΑΤΟΣ οι ΣΩΤΗΡΕΣ της ΤΟΥΡΚΙΑΣ».
Ο Γεώργιος Μπαλτατζής ζήτησε λίγο πριν την εκτέλεσή του: «όταν θα ίδειτε τον Βασιλέα, εννοώ τον Κωνσταντίνο, να πείτε εκ μέρους μας το “χαίρε Καίσαρ” οι μελλοθάνατοι σε αποχαιρετούν».
Ο Νικόλαος Θεοτόκης «ατσαλάκωτος προητοιμάζετο διά το τσάι της Άγκυρας» (ο Κόμης).
Ο Χατζηανέστης (ή Χατζανέστης) σχεδόν από το σύνολο των συγγραφέων και ιστορικών αναγράφεται ως ψυχικά ασθενής. Λίγο πριν εκτελεστεί είπε: «αισχύνομαι διότι διοίκησα τοιούτον στρατόν… δειλών…». Προφανώς δεν ήξερε αυτό που είχε πει ο Μ. Ναπολέων: «δεν υπάρχουν κακοί στρατιώτες, υπάρχουν κακοί επικεφαλής». Β. Δουσμάνης για Χατζηανέστη: «…αστοχήσας επέφερεν την καταστροφήν».

ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ
Τα γνωστά σε όλους, απάνθρωπα, φρικιαστικά μαρτύρια και απερίγραπτα βασανιστήρια όπως και οι κακοποιήσεις και τα πάθη των Μικρασιατών και Ελλήνων στρατιωτών, προφανώς για κάποιους δεν σημαίνουν τίποτα. Ούτε η σφαγή με τσεκούρι στη Μαγνησία Μ. Ασίας 250 Ελλήνων αξιωματικών αιχμαλώτων τους συγκινεί (Λ. Σπαής στργος – υπουργός), ούτε οι 700.000 νεκροί κ.λπ. Ο ζυγός γι’ αυτούς βαραίνει πάντα από τη μεριά των “έξι”. Κατ’ αυτούς οι στρατιωτικοί, οι πολιτικοί, οι δημόσιοι λειτουργοί και όλοι οι κατέχοντες θέσεις, μπορούν να έχουν: εξουσία, δύναμη, υψηλούς μισθούς, τιμές κ.λπ., χωρίς καμία ευθύνη.
Τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Τέτοιες καταστάσεις σίγουρα θα εξυπηρετούσαν πολλούς, ειδικά πολιτικούς, στρατιωτικούς, όλους μας. Ο καθένας μας όμως έχει την ευθύνη για τη θέση που κατέχει και όσο μεγαλύτερη θέση κατέχει, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ευθύνη του. Σε περίπτωση πολύ υψηλής θέσης, κύριοι, παίζεται και το κεφάλι σας. Δεν θέλετε ευθύνες, δεν αναλαμβάνετε θέσεις. Ούτε μπορείς να λες «φταίει ο προηγούμενος» ας μην αναλάμβανες. Οποιος παίρνει αποφάσεις για ανθρώπινες ζωές, έχει τεράστιες ευθύνες και όποιος δεν το καταλαβαίνει, χρήζει ψυχιατρικής εξέτασης. Η αμέλεια, η απροσεξία, οι παραλείψεις, τα λάθη και τα εγκλήματα, όλα, ανάλογα το μέγεθος εκάστου, έχει και την ανάλογη τιμή – ποινή. Οπως επίσης ευθύνη φέρει έκαστος στην επιλογή συνεργατών ή στρατηγών. Οι Μ. Αλέξανδρος, Μ. Ναπολέων και λοιποί δεν πήραν τυχαία τον τίτλο του Μέγας, είχαν υψηλή νοημοσύνη και οξυδέρκεια ώστε να επιλέγουν τους κατάλληλους. Κάποιοι πολιτικοί, κατά καιρούς έχουν εφεύρει, διάφορα νομικά τερτίπια, για να αποποιούνται των ευθυνών τους. Οπως αποδείχτηκε άλλες φορές πιάνει, άλλες ΔΕΝ πιάνει.
Η Μικρασιατική καταστροφή δεν ήταν ούτε ατύχημα (κατά Γούναρη) ούτε μεγάλη ατυχία (κατά συμπολιτευόμενη εφημερίδα της εποχής), ήταν η μεγαλύτερη Εθνική τραγωδία της νεότερης Ελλάδας και τις τεράστιες ευθύνες που είχαν γι’ αυτό κανείς τους δεν τις ανέλαβε. Κανείς τους δεν είχε τα ‘φρύδια’ να βάλει το όπλο στον κρόταφο ή να κρεμαστεί, αφού πρώτα ζητήσει συγγνώμη από τους νεκρούς και ζωντανούς Ελληνες. Ο Εντουαρντ Τζον Σμιθ στις 12-4-1912, μόλις δέκα χρόνια πριν, από τη Μικρασιατική Καταστροφή, καπετάνιος του “Τιτανικός”, είχε το θάρρος και τα “φρύδια” να πάει μαζί με το πλοίο, για το οποίο ήταν υπεύθυνος, στο πυθμένα του Ατλαντικού, για μόλις ένα πλοίο και χίλιους πεντακόσιους πνιγμένους, έναντι μιας πατρίδας 3.000 ετών και 700.000 νεκρών Ελλήνων κ.λπ., των “έξι”. Δυστυχώς όμως κανείς τους δεν το έπραξε. Στην Ελλάδα η λέξη και η πράξη “χαρακίρι” είναι άγνωστη. Ολοι τους απεδείχθησαν εντελώς ανίκανοι, ανεύθυνοι, μοιραίοι και ολέθριοι για τον ελληνισμό.

ΤΟ ΟΙΚΑΔΕ
Η κυβέρνηση Βασιλιά, Γούναρη, Πρωτοπαπαδάκη και λοιπών, υποσχόταν στον Ελληνικό λαό πως, αν την ψήφιζε στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, θα επανέφεραν τους στρατιώτες μετά από 10ετή περίπου πόλεμο, στα σπίτια τους. Τι όμως έκαναν όταν κέρδισαν τις εκλογές;; Τους μόνους που επανέφεραν ήταν οι Glucksburg και όλοι μαζί πλέον, Βασιλιάς Κωνσταντίνος, Γούναρης κ.λπ., όχι μόνο δεν γύρισαν τους Ελληνες στρατιώτες ζωντανούς στα σπίτια τους, αλλά ούτε καν νεκρούς. Οι πιο “τυχεροί” στρατιώτες κουκλώθηκαν με λίγο χώμα, οι πολλοί έμειναν άταφοι, βορά των αγριμιών και των όρνεων και τα οστά τους ακόμα ασπρίζουν σκόρπια στον καυτό ήλιο της Αλμυράς Ερήμου, στο περίφημο σφαγείο του Καλέ Γκρότο και σε όλη τη Μ. Ασία.

Ο  ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ
«Μαύρος Καβαλάρης», «Καρά – Πιπέρ», το «σεϊτάν ασκέρ» 5/42 σύνταγμα.
…συνταγματάρχης ων τις νύχτες έμενε μόνος του σκοπός, για να ξεκουράζονται οι άνδρες του, και κοιμόταν έφιππος, κατά την πορεία της επόμενης μέρας… έφτασε μέχρι το Καλέ Γκρότο (πλησίον Αγκυρας)… κατά την κατάρρευση του μετώπου έσωσε πολλούς πρόσφυγες… Μπαίνοντας στην Αθήνα, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, σε εκείνους που τον ζητωκραύγαζαν, είπε θυμωμένος: «Τι ζητωκραυγάζετε; Επιστρέφομε νικημένοι – κατεστραμμένοι». «…κοίταξα μονάχα την Ελλάδα και πώς να εμποδίσομε τον Κεμάλ να μπει στη Θεσσαλονίκη…». Η Δ’ Εθνοσυνέλευση τον ανακήρυξε «άξιο της πατρίδος»… αργότερα τον καταδίκασαν ερήμην εις θάνατο… στη συνέχεια τον αμνήστευσαν. Ηταν ενάντια στο καθεστώς Μεταξά. Θεωρείται ικανότατος στρατιωτικός και τίμιος πολιτικός. Πέθανε χωρίς ποτέ να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία, στις 26-7-1953. Το νεκρικό κουστούμι, του το αγόρασαν οι φίλοι του, καθόσον τον μισθό του τον πρόσφερε διακριτικά, σε άπορους και ορφανά. Ο γιατρός που εξέδωσε το σχετικό πιστοποιητικό θανάτου, μέτρησε στο κορμί του 27 σπαθιές και 9 σημάδια από βλήματα.
Ο Νικόλαος Πλαστήρας ζει και υπάρχει στην ψυχή και στην καρδιά της πλειονότητας του δημοκρατικού Ελληνικού λαού. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει τον πατριωτισμό, την ανιδιοτέλεια, τον ηρωισμό και την παλληκαριά του Πλαστήρα, είναι ο Λεωνίδας της σύγχρονης Ελλάδος. Οσοι μίλησαν ή μιλούν, εις βάρος του, ειδικά τώρα που είναι νεκρός, το μόνο που καταφέρνουν είναι να χάνουν την αξιοπρέπειά τους, αν είχαν.

ΤΑ ΑΔΙΚΑΙΟΛΟΓΗΤΑ
Κατά καιρούς, διάφοροι, κυρίως πολιτικοί, προσπαθώντας να «θολώσουν τα νερά» σκοπίμως και να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα, αναφερόμενοι στους υπαίτιους της καταστροφής, σε ντοκιμαντέρ ή εκπομπές ΤV και αλλού, ομιλούν χωρίς στοιχεία, παρουσιάζουν ατεκμηρίωτες απόψεις, λέγοντας ένα σωρό ανακρίβειες. Στη συνέχεια βεβαίως, οι ειδικοί ιστορικοί, καθηγητές Πανεπιστημίου κ.λπ., όπως και τα απλά σχολικά βιβλία, τους διαψεύδουν. Το μόνο που έχουν κατορθώσει είναι να αμαυρώσουν την εικόνα τους, να εκτίθενται και να μειώνουν το κύρος και την αξιοπιστία τους.

Η ΔΙΚΗ
Στην περίπτωση της δίκης των «έξι», πιθανόν δικονομικά η όλη υπόθεση του στρατοδικείου να μην ευσταθούσε, όπως και ο όρος προδοσία, να χρησιμοποιήθηκε από τους στρατιωτικούς για να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Οι στρατιωτικοί όμως, είχαν ζήσει τα γεγονότα στην πρώτη γραμμή του μετώπου και ήξεραν καλά και τι έγινε και πώς έγινε. Οχι όπως ο Χατζηανέστης 400 χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο ή οι πολιτικοί στην Αθήνα. Επίσης το κατά πόσο ήταν σωστές οι αποφάσεις που έπαιρναν οι “έξι” και φαίνεται και από το γεγονός ότι, αυτός που ξανάφεραν, αμέσως μετά την καταστροφή των Ελλήνων, “βούτηξε” 10.000 λίρες Αγγλίας και έφυγε. Οποιος νομίζει ότι οι 6 και αρκετοί άλλοι δεν είχαν ευθύνες και δη τεράστιες, ας το δηλώσει δημοσίως. Αλλο τα δικονομικά και άλλο τα πραγματικά. Αλλο τα λόγια και τα χαρτιά και άλλο η σφαγή και ο ξεριζωμός.

Ο ΕΠΙΛΟΓΟΣ – ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Η ιστορία γράφεται μόνο από ιστορικούς, κατόπιν ενδελεχούς και πολύχρονης έρευνας, διασταύρωσης στοιχείων, αρχείων, μαρτυριών κ.λπ. Η ιστορία δεν γράφεται ούτε από το εκάστοτε κατεστημένο, ούτε με προεδρικά διατάγματα, ούτε με δικαστικές αποφάσεις. Δυστυχώς για κάποιους, ούτε τα πεπραγμένα αλλάζουν, ούτε η ιστορία ξαναγράφεται, γράφεται μόνο μία φορά και δη τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, που λάμβανε χώρα έκαστο γεγονός. Η Πόλη έπεσε στις 29-5-1453 και το χειρότερο απ’ αυτό, η πυρπόληση της Σμύρνης (Μικρασιατική Καταστροφή) γράφτηκε στην ιστορία στις 8-9-1922 (παλαιό ημερολόγιο 27-8-1922). Τη γνώμη και την άποψη, εκάστου εξ ημών, ουδείς μπορεί ν’ αλλάξει. Ετσι κι αλλιώς, ο απλός λαός, τα νομικά δεν τα καταλαβαίνει και κατά συνέπεια, σημασία δεν τους δίνει. Είναι όμως ο Λαός, αλάνθαστος ΚΡΙΤΗΣ, καθ’ όσον έχει και ΓΝΩΣΗ και ΜΝΗΜΗ και ΑΠΟΨΗ. Αυτό που μετράει είναι το ΤΙ όνομα, στην ιστορία και στο λαό, άφησε έκαστος. Από την μία μεριά οι Βενιζέλος – Πλαστήρας και από την άλλη οι Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ και οι “έξι”. Πάνω απ’ όλα ΜΕΤΡΑ ποιοι στη μνήμη του λαού θα μείνουν σαν πατριώτες και ποιοι σαν προδότες.

Ο εκ της Ρίζας γράφων Μιχάλης  Κατσανεβάκης, αρχιτέκτων μηχανικός