Μικρές ιστορίες με τον Μίκη

Η προσωπικότητα και το έργο του μεγάλου μας μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη που πριν λίγες μέρες υποδέχθηκε η γη των Χανίων στην τελευταία του κατοικία στο Γαλατά, αναδεικνύονται μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων όπως τον έζησαν. Ο Μίκης ο Έλληνας αλλά και ο Οικουμενικός, ο ευπατρίδης, ο αγωνιστής, η μουσική ιδιοφυΐα, η χαρισματική προσωπικότητα που ενέπνευσε και συνεχίζει να εμπνέει ακόμη και σήμερα…
Τις αφηγήσεις αυτές ακούμε στο podcast των “Χ.ν.” και στην εκπομπή “OnLine” με τους Παρασκευά Περάκη και Ελένη Φουντουλάκη:

Παρασκευάς Περάκης και Ελένη Φουντουλάκη σχολιάζουν την επικαιρότητα και μπαίνουν… onLine σε ένα ξεχωριστό αφιέρωμα με μικρές ιστορίες για τον Μίκη μέσα από αφηγήσεις ανθρώπων που τον γνώρισαν

Ένας Ωραίος Έλλην

Γιώργος Κατσανεβάκης, πρώην νομάρχης Χανίων, πρόεδρος του Δ.Σ της ΑΝΕΚ:

«Όταν κάναμε το συνέδριο “Μίκης ο ωραίος Έλλην” για τα 80στά γενέθλια του Μίκη, το 2005, με 40 ομιλητές από όλο τον κόσμο στα Χανιά, ενθουσιασμένος και ευχαριστήμενος, έτσι όπως μιλούσαμε οι δυο μας, έσκυψε και μου είπε: “Γιώργο συγκινήθηκα με το συνέδριο, γι’ αυτό η Κρήτη θέλω να είναι και στην συνέχεια μου. Οταν πεθάνω θέλω να αναλάβεις με πλοίο της ΑΝΕΚ, που είναι κρητική εταιρία, να φτάσω στην Κρήτη, που όσο να πλησιάζω να την “βλέπω” να μεγαλώνει περισσότερο μέχρι να με πάρει στην αγκαλιά της. Από τότε είχε φροντίσει να φτιάξει τον τάφο στον Γαλατά με δύο χωρίσματα ώστε μελλοντικά εκεί να πάει και η γυναίκα του η Μυρτώ. Για τον Μίκη η Κρήτη δεν ήταν γεωγραφικός προσδιορισμός, ήταν ιδεολογία […]» .
«Μια δεύτερη ιστορία έχει να κάνει με τον αδερφό του Γιάννη Θεοδωράκη. Μου είχε διηγηθεί ο Μίκης ότι μια μέρα στο Γαλατά έβλεπε τον αδερφό του Γιάννη να γράφει δυο τρεις λέξεις σε χαρτοπετσέτες, τις διάβαζε και μετά πετούσε τα χαρτιά. Έπειτα πάλι το ίδιο. Μετά από αρκετή ώρα ο Μίκης μου είπε την περιέργεια να δει τι ήταν αυτά που έγραφε ο αδερφός του και τα πετούσε κάτω. Έσκυψε λοιπόν και χωρίς να τον βλέπει ο Γιάννης πήρε μερικά χαρτάκια από χάμω. Και τι να δει; Ήταν μέσα οι ποιητικές φράσεις οι οποίες μετά έγιναν “οι Λιποτάκτες” που μελοποίησε ο Μίκης, τα ποιήματα που έντυσαν την μουσική πανδαισία που όλοι γνωρίζουμε[…]».
«Ο Μίκης που έζησα εγώ ήταν ένας σπουδαίος φιλόσοφος. Η σπουδαιότερη τραγωδία μετά τις αρχές είναι το τραγούδι “Του νεκρού αδερφού” του Μίκη Θεοδωράκη που το έγραψε στα 37 του χρόνια και διατραγωδούσε την αρνητική εξέλιξη, τον κατήφορο που περνάει ο ανθρώπινος πολιτισμός. Η φιλοσοφική σκέψη του Μίκη αποτυπώνεται στην μεγάλη αυτή τραγωδία του “Νεκρού αδελφού” και είναι καθοριστική της φιλοσοφικής του σκέψης. Άλλωστε όπως είχαμε συζητήσει με τον Μίκη η καταγωγή της λέξης τραγούδι είναι από το ρήμα τραγωδώ και όχι τραγουδώ, από την λέξη τραγωδία, δηλαδή εξιστορώ, λέω…».

Μίκης, ο Ολύμπιος

Μιχάλης Αεράκης, ηθοποιός, πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ.:

«1988, Ολυμπιακοί Αγώνες στη Σεούλ. Έχουμε πάει με το Εθνικό Θέατρο για να παρουσιάσουμε την παράσταση “Οιδίπους Τύραννος” με τον Νικήτα Τσακίρογλου. Στη συνέντευξη που δώσαμε παρουσία πάρα πολλών δημοσιογράφων, δεν γνώριζαν η Ελλάδα πού είναι. Αυτό μας έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση. Ήξεραν μόνο την Αρχαία Ολυμπία, από εκεί δηλαδή που πήραν την Ολυμπιακή φλόγα και ήξεραν και δύο ονόματα: Μίκης Θεοδωράκης και Νίκος Καζαντζάκης. Όταν τους είπα ότι ο Θεοδωράκης και ο Καζαντζάκης είναι από την πατρίδα μας και η Αρχαία Ολυμπία τμήμα της χώρας μας, άλλαξε άρδην η συμπεριφορά όλων. Μας παρομοίαζαν και έτσι έγραφαν οι εφημερίδες στα πρωτοσέλιδά τους ως “Οι Ολύμπιοι θεοί”. Μας ακουμπούσαν με δέος, νομίζανε ότι πραγματικά είμαστε θεοί. Να λοιπόν που η φήμη του Θεοδωράκη, το έργο του το μουσικό σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσε να χωρίσει σε αυτή τη χώρα τη μικρή. Και όπως έλεγε και ο ίδιος χαρακτηριστικά: «Αισθάνομαι σαν ένα τάνκερ στη λίμνη του Μαραθώνα». Ο Μίκης ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος με βαθιά αίσθηση του χιούμορ. Είχα την τύχη να τον γνωρίσω μέσω του πολύ σπουδαίου Έλληνα σκηνοθέτη και κουμπάρου μου, Νίκου Κούνδουρου. Επίσης πριν από τριάντα χρόνια είχα συμμετάσχει σε μια τιμητική εκδήλωση για τον Μίκη που διοργάνωσε η τότε δημοτική αρχή, με πλήθος κόσμου. Στο Γήπεδο Χανίων είχε παρουσιαστεί το Άξιον εστί και με παρακάλεσε να παρουσιάσω το πρόγραμμα. Η μικρή σχέση αλλά τόσο μεγάλη και σημαντική για μένα που είχα με τον Μίκη Θεοδωράκη, είναι ένα παράσημο πολύ μεγάλο και ακριβό. Ο Μίκης ήταν ο άνθρωπος που ένωνε αντιθέσεις, με τεράστια προσφορά στο μουσικό έργο όμως όπως μεγάλοι ήταν και αγώνες που έδωσε για την ανεξαρτησία, την ελευθερία, τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη. Φυλακίστηκε, εξορίστηκε, βασανίστηκε και όλα αυτά για μια ιδέα: την πατρίδα, την Ελλάδα, την Κρήτη που επέλεξε για τελευταία του κατοικία[…]. Και είναι σπουδαίος γιατί από αυτή του την επιλογή φαίνεται πως δεν ξέχασε ποτέ την Κρήτη, τα Χανιά, τον Γαλατά, τους γονείς του, αλλά τα κουβαλούσε μέσα του. Νομίζω ότι έφυγε μόνο η σάρκα του, το πνεύμα του, οι παρακαταθήκες του αυτές θα ζουν αιώνια. Και σίγουρα καταγράφεται στο πάνθεον των Μεγάλων, των Σπουδαίων πνευματικών ανθρώπων αυτής της χώρας».

Μια ξεχωριστή ιστορία φιλίας

Γιάννης Πλατσιδάκης, επιχειρηματίας – ξενοδόχος:

«Η γνωριμία του πατέρα μου με τον Μίκη, ξεκίνησε στις αρχές του 1950 όταν ο Μίκης αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ευρώπη και να παρουσιάσει το μουσικό του έργο. Τότε οι γονείς του έκριναν ότι ο Μίκης έπρεπε να φτιάξει καλά ρούχα -ένα καλό κοστούμι κι ένα καλό παλτό- και αποφάσισαν ότι ο άνθρωπος που θα έραβε αυτά τα ρούχα για τον Μίκη, ήταν ένας ράφτης ο οποίος είχε την φήμη για την καλή ποιότητα της δουλειάς του. Κι αυτός ήταν ο πατέρας μου, ο Γιώργος Πλατσιδάκης. Η γνωριμία τους αυτή εξελίχτηκε σε μια πολύ στενή φιλία. Η συμπάθεια που έτρεφε ο Μίκης για τον πατέρα μου είχε σχέση και με το γεγονός ότι ο πατέρας μου ήταν όμηρος στο Μάουτχάουζεν μαζί με άλλους συμπατριώτες τους, συγχωριανούς του. Ήταν από τους λίγους που κατάφεραν να επιστρέψουν πίσω στην πατρίδα όπως και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ο οποίος έγραψε το πολύ γνωστό του βιβλίο. Αυτές οι κοινές εμπειρίες και τα βιώματα για τον αγώνα της ελευθερίας που έδωσε ο καθένας με τον δικό του τρόπο, ήταν ένα από τα κοινά σημεία που τους συνέδεσαν. Η φιλία αυτή κράτησε μέχρι το τέλος της ζωής τους. Και ο Μίκης πάντα όταν ερχόταν για συναυλίες στα Χανιά, μετά την πτώση της Δικτατορίας, έμενε στο ξενοδοχείο μας, τον φιλοξενούσαμε με την οικογένεια του και εγώ προσωπικά είχα την τύχη να γνωρίσω αυτό τον σπουδαίο άνθρωπο. Στην πορεία των χρόνων αυτό που θυμάμαι και θεωρώ πως ήταν η πιο σημαντική στιγμή αυτή της φιλίας, ήταν όταν το 1995 ο Καγκελάριος της Αυστρίας και η Αυστριακή κυβέρνηση αποφάσισαν να διοργανώσουν εκδηλώσεις για τα 50 χρόνια από την απελευθέρωση του Μάουτχάουζεν. […] Ο Καγκελάριος κάλεσε προσωπικά τον Μίκη να παρευρεθεί με την Ορχήστρα του και να παρουσιάσουν το έργο του Μάουτχάουζεν. Σε αυτή την πολύ τιμητική για τον Μίκη πρόσκληση, ο Μίκης αποφάσισε ότι θέλει να έχει μαζί του και κάποιους φίλους. Ένας από αυτούς που προσκάλεσε ήταν ο πατέρας μου και μάλιστα είχα την τύχη να παρευρεθώ κι εγώ σε αυτή τη μοναδική στιγμή. Ήταν στιγμές έντονης συναισθηματικής φόρτισης που έζησε ο πατέρας μου και πολλοί άλλοι επιζήσαντες όμηροι που βρέθηκαν σε αυτό το στρατόπεδο. Τότε πραγματικά ένοιωσα πόσο οι Ευρωπαίοι πραγματικά θαύμαζαν τον Μίκη, την προσωπικότητα και το έργο του».

Συνομιλώντας με τον Μίκη

Σοφία Σκοράφα, αντιπρόεδρος της Βουλής, βουλευτής ΜέΡΑ25:

«Είχα τη χαρά και την τιμή να γνωρίσω τον άνθρωπο Μίκη και σε μία από τις αρκετές συναντήσεις μας, είχε περίσσιο χρόνο και η συζήτηση “απλώθηκε” πάρα πολύ. Στην πραγματικότητα δεν ήταν συζήτηση, μιλούσε μόνο ο Μίκης, ούτως ή άλλως δεν τολμούσαμε να τον διακόψουμε, και μας διηγόταν την σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, με τον δικό του χειμαρρώδη τρόπο, χειρονομόντας και ανεβοκατεβάζοντας τον τόνο της φωνής του… Ούτε κατάλαβα πώς πέρασαν τέσσερις ολόκληρες ώρες.
Ήταν μια θάλασσα ο Μίκης που βρέχει με την ίδια αγάπη και την ίδια ένταση τα ξερονήσια, τις ακτές, τις ακρογιαλιές και νομίζω θα συνεχίσει… Και όσο και εάν μας λείπει θα συνεχίσει να υπάρχει σαν φυσική παρουσία».

Όταν ο Ειρηναίος συνάντησε τον “Ουρανομίκη”

Γιώργος Πευκιανάκης, φιλόλογος:

«Ο μακαριστός Ειρηναίος εκτιμούσε και θαύμαζε πνευματικά αναστήματα καθώς διέκρινε τη δωρεά του Θεού σε ανθρώπους με παγκόσμια εμβέλεια –πέρα από το σύστημα της καθεστυκυίας ταξης – Ουρανομίκης λοιπόν βαπτίστηκε ενώπιον χιλιάδων λαού ο Μίκης και τώρα βέβαιοι για την ουράνια υποδοχή του. Στην τελευταία μας επίσκεψη στον Ειρηναίο με πολύ γνωστό του θεολόγου -δυσκολεύτηκε στην αναγνώριση-πηγαίναμε σε θεολογικό συνέδριο στο Ρέθυμνο και είχε να τον δει χρόνια. Είναι εκείνες οι δύσκολες συναντήσεις με άνθρωπο στα βαθειά γεράματα. Τα γνωστά- τι κάνετε και κάποια αμηχανία- σιωπή- -ο Ειρηναιος: «κι εμείς οι θεολόγοι του λέει εγκαταλείπομε το Χριστό και ασχολούμαστε με «αγιουλάκια» κι άλλα τυπικά.» Ακούμε συγκατανεύοντας και μετά από λίγο- « και κάποιοι από μας θεολόγοι και δεσποτάδες βιαζόμαστε ν’αγιάσωμε προτού γίνομε άνθρωποι»
Σίγουρα οι ουρανοί αγάλλονται στην υποδοχή του Μ. Θ , δικαιωματικά από τον Ειρηναίο, έχει να δεχτεί και να παρουσιάσει «τον Ανθρωπο» τον παγκόσμια καταξιωμένο αγωνιστή για την κοινωνική δικαιοσύνη και την πνευματική- πολιτιστική ανάπτυξη- την αφύπνιση των συνειδήσεων- κατά τον Ειρηναίο.
Διαμαρτυρόμενος πάντα ως πληθωρικός μουσικός για την υποτίμηση του πολιτισμού-ήθελε πολυπηθείς ορχήστρες- τώρα στη γειτονιά των αγγέλλων και των αρχαγγέλλων σίγουρα θα πλαισιώσει την υπερκόσμια ορχήστρα του και θα ψάλλουν με τόσους συντρόφους συναγωνιστές ποιητές τραγουδιστές και συνεργάτες το «Άξιον Εστί» κ,λπ, και τόσα άλλα, από το ανεξάντλητο ρεπερτόριο του».

Μαέστρος μέχρι τέλους

Νίκος Φραγκιαδάκης, ιδρυτικό μέλος του Συνόλου Vamos Ensemble

«Είχα την τιμή και την τύχη να συμμετέχω ως μέλος του Μουσικού Συνόλου Vamos Ensemble στην ονοματοδοσία δύο θεάτρων που πήραν το όνομα του Μίκη, ενός από τους μεγαλύτερους δημιουργούς που γέννησε αυτός ο τόπος. Θυμάμαι στο θέατρο Εμπρόσνερου, το πρώτο θέατρο που εγκαινιάστηκε το 2016, μετά τη συναυλία προς τιμήν του Μίκη, μας κάλεσε ο ίδιος για να μας συγχαρεί και αφού είπε τα καλά του λόγια για όλους, μας ζήτησε να παίξουμε δύο τραγούδια που ήταν τα αγαπημένα του: το πρώτο ήταν η “Άρνηση” -που τραγουδήθηκε από όλο το θέατρο μαζί με τον Μίκη- και το δεύτερον ήταν το “Της Δικαιοσύνης Ήλιε Νοητέ” από το Άξιον Εστί. Ο υπεύθυνος της Ορχήστρας τον ρώτησε με ποιο τόνο θέλει να το τραγουδήσει κι εκείνος ζήτησε “Μι Μινόρε” στον τόνο δηλαδή που το είχε γράψει. Όταν όμως ξεκίνησε να το τραγουδάει, αυτός ο τόνος κάπου τον δυσκόλεψε, ίσως λόγω ηλικίας και η φωνή του δεν μπορούσε να καλύψει όλη την έκταση. Και μας ζήτησε να σταματήσει και να αλλάξουμε τόνο, να το γυρίσουμε σε Ρε Μινόρε. Εκεί το τραγούδησε κανονικά και μάλιστα κρατούσε στα χέρια του μια παραδοσιακή κρητική κατσούνα που του είχαν δωρίσει, την οποία κουνούσε ρυθμικά σε όλη τη διάρκεια της εκτέλεσης του τραγουδιού και ήταν σαν να διηύθυνε μια μεγάλη ορχήστρα. Αυτό ήταν ένα σημείο που θα μου μείνει ανεξίτηλα χαραγμένο στη μνήμη μου. Όπως επίσης και το ρίγος που ένοιωσα την ώρα που μπήκε στο Θέατρο όπως τον χειροκροτούσε ο κόσμος ενώ ακούγονταν και πυροβολισμοί. Ένοιωθε κανείς μια τεράστια συγκίνηση που δύσκολα την νοιώθεις.

Ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας

Τάσος Ψαλλιδάκης, τραγουδιστής

«Γνώρισα τον Μίκη Θεοδωράκη στα Χανιά σε τόπο που δεν είχε μουσική. Ηταν ένα κουρείο που ερχόταν ο Μίκης. Ηταν το κουρείο του Γρηγόρη Χαιρετάκη που ήταν γαμπρός τού Μιχάλη Δραμπουκάκη. Ο Μίκης, στην πρώτη πορεία ειρήνης μετά τη δολοφονία του Λαμπράκη, πάντρεψε το ζεύγος Μιχάλη Δραμπουκάκη. Και στην δεύτερη πορεία, την επόμενη χρονιά, εβάφτισε την κόρη του. Ο Μίκης λοιπόν ερχόταν πάρα πολλές φορές όταν κατέβαινε και έβρισκε τον Μιχάλη εκεί, τον Γρηγόρη Χαιρετάκη, ο οποίος είχε πάρα πολύ ωραίο λέγειν. Εκεί ήμουν εγώ πιτσιρικάς».

Ο πατέρας Μίκης

Μαίρη Πιταριδάκη, μέλος Συλλόγου “Φίλοι Μίκη Θεοδωράκη”:

«Το 2006 όταν είχε γίνει στα Χανιά το μεγάλο συνέδριο για τον Μίκη, επί Νομαρχίας Κατσανεβάκη. Από τότε θέλω να καταθέσω μια εμπειρία που μέχρι σήμερα έχω στο μυαλο μου. Είχε μιλήσει ο Μίκης Θεοδωράκης, παρουσία της οικογένειας του, ήταν και η γυναίκα του και τα παιδιά του σε αυτό το συνέδριο και είχε αφηγηθεί ένα συνταρακτικό για εκείνον περιστατικό όπου ο γιός του Γιώργος είχε μια πολύ άτυχη στιγμή και έπαθε ολικά εγκαύματα και παρολίγο να πεθάνει.
Ο ίδιος ο Μίκης αφηγήθηκε το περιστατικό και ήταν τόσο συνταρακτικό που δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του. Προσφέρθηκε τότε ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζισκάρ Ντεστέν και του έστειλε το δικό του αεροπλάνο που μετέφερε τον γιο του Μίκη σε ένα γαλλικό κέντρο ειδικό για εγκαύματα. Κι εκεί το παιδί έγινε καλά. Ήταν πολύ νέος ο Γιώργος τότε και κατάφερε να γίνει καλά. Αυτές οι στιγμές ήταν συνταρακτικές και ο τρόπος που το διηγήθηκε ο Μίκης ήταν από μόνος του συνταρακτικός. Η αφήγηση αυτή χαράχτηκε ανεξίτηλα στο μυαλό μου. Ήταν ο τρόπος που ο Μίκης περιέγραψε τον γιο του τραυματισμένο από τα εγκαύματα σχεδόν καμένο…
Εκείνο το βράδυ, παρουσία πάντα του γιου του, πήγαμε όλοι μαζί στο Φιρκά και ζήσαμε μια μαγευτική βραδιά όπου τραγούδησε ο Γιώργος (ο γιος του) με την ίδια φωνή ακριβώς που τραγουδούσε ο Μίκης. Δεν έχω ξανα ακούσει τέτοια ομοιότητα φωνής πατέρα και γιου. Ο γιος του είπε 2-3 τραγούδια στο Φιρκά και ο Μίκης καθόταν σε μια καρέκλα και σιγοτραγουδούσε. Και εγώ πήγα και κάθισα δίπλα του και σιγοτραγοδούσα μαζί του. Δηλαδή ακολουθούσαμε τον γιο του τον Γιώργο και τραγουδούσαμε μαζί του. Ήταν σαν βάλσαμο αυτή η βραδιά μετά από την συνταρακτική διήγηση του Μίκη που είχε προγηθεί».

Πηγή έμπνευσης

Τάσος Βάμβουκας, τ. δήμαρχος Χανίων:

«Η σχέση που εγώ είχα με τον Μίκη ξεκινάει από τα μαθητικά μου χρόνια. Εμείς ήμασταν παιδιά που δυστυχώς το μεγαλύτερο μέρος της μαθητικής μας ζωής το περάσαμε με τη Χούντα. Τα τραγούδια λοιπόν του Θεοδωράκη για εμάς, για τη μαθητική μου παρέα ήταν τραγούδια που αγαπούσαμε γιατί μας άρεσε η Μουσική του ήταν όμως και τραγούδια που για εμάς είχαν μια αντίσταση σε αυτό το φίμωτρο που είχε επιβάλει η Χούντα σε όλη την Ελλάδα. Έτσι στα παιδικά μας πάρτι, τραγουδούσαμε Θεοδωράκη και πολλές φορές μας πλησιάζανε μετά το τέλος της ασφαλίτες της Χούντας οι οποίοι μας απειλούσαν ότι θα μας πάνε μέσα στην Ασφάλεια διότι ακούγαμε απαγορευμένη μουσική.
Στη συνέχεια, είχα την ευκαιρία να δω από κοντά τον Μίκη για πρώτη φορά το 1974 μετά την πτώση της Χούντας, στις πρώτες ελεύθερες εκλογές που έγιναν όπου θυμάμαι ότι στην πλατεία Κοτζάμπαση τότε είχε τα γραφεία της η Ενωμένη Αριστερά της οποίας ήταν υποψήφιος ο Μίκης Θεοδωράκης. Επίσης θυμάμαι μια πολύ μεγάλη συναυλία πάλι μετά την πτώση της Χούντας που είχε δοθεί στο Εθνικό Στάδιο Χανίων, μια εκδήλωση γεμάτη φόρτιση και συγκίνηση, πάθος από τον Μίκη αλλά και από το κοινό. Έπειτα ως δήμαρχος Χανίων το 2016 είχα την ευκαιρία να τον επισκεφθώ στο σπίτι του μαζί με τον Γιώργο Αγοραστάκη, πρόεδρο του Παγκρητίου Συλλόγου Φίλων του Μίκη Θεοδωράκη έτσι ώστε να προετοιμάσουμε διάφορες ενέργειες τις οποίες είχαμε σχεδιάσει ως δημοτική αρχή Χανίων ξεκινώντας από την ανακήρυξη του σε επίτιμο δημότη Χανίων, την ονοματοδοσία του παλιού Τελωνείου που έγινε Θέατρο και πήρε το όνομά του ενώ είχαμε την ευκαιρία να τον τιμήσουμε εν ζωή διοργανώνοντας τον Οκτώβριο του 2017 μια πολύ σημαντική συναυλία με την παρουσία του Μίκη όπου η ατμόσφαιρα ήταν γεμάτη από συγκίνηση και νότες. Όταν λοιπόν τον είχαμε επισκεφθεί στο σπίτι του ο Μίκης ξετύλιξε τις αναμνήσεις του από την εποχή που έκανε φαντάρος στα Χανιά, μας διηγήθηκε πολλές ιστορίες κι έτσι είδα και μια άλλη πλευρά του Μίκη μέσα από το χιούμορ του και τον αυθορμητισμό του».

Σιγοτραγουδώντας τις μελωδίες του

Βάλια Βαγιωνάκη, πολιτικός, πρώην βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ:

«Με τον Μίκη συναντήθηκα μέσα από τραγούδια τους όπως τα άκουγα στους ξένους ραδιοφωνικούς (αφού εκείνες τις εποχές στην Ελλάδα ήταν απαγορευμένα), αργότερα σιγοτραγουδώντας τις μελωδίες του με άλλους φοιτητές σε σπίτια και σε ταβέρνες και φυσικά στα μεγάλα γεγονότα του φοιτητικού κινήματος που τραγουδούσαμε τραγούδια κατά της Δικτατορίας που κυκλοφορούσαν σε κασέτες χέρι με χέρι τα οποία μας εμψύχωναν και μιλούσαν στην καρδιά μας. Ο Μίκης δεν ήταν μόνο ένας μεγάλος μουσικός που έγραψε από κλασική μουσική μέχρι λαϊκά τραγούδια κι έφερε την ποίηση μέσα και στο τελευταίο σπίτι. Ήταν κι ένας μεγάλος αγωνιστής. Νομίζω ότι αυτό ήταν που εμένα συγκινούσε περισσότερο. Με κάποιες πολιτικές επιλογές του Μίκη διαφωνούσα αλλά όπως έγραψε και στο τελευταίο το γράμμα «την ώρα των απολογισμών, σβήνουν απ’ το μυαλό οι λεπτομέρειες και μένουν τα “Μεγάλα Μεγέθη”. Εξάλλου ο Μίκης θα είναι πάντα ο Μίκης όλων μας.
Από κοντά γνώρισα τον Μίκη όταν ως υποψήφιος με το ΚΚΕ περιόδευε στα Χανιά και σταμάτησε στο Γαλατά έξω από τα γραφεία της τοπικής οργάνωσης. Ήταν δίπλα στον Χατζηαγγελή επίσης Γαλατιανό και στέλεχος του Κινήματος Ειρήνης. Αργότερα τον ξανασυνάντησα στα Χανιά που είχε έρθει για το Συνέδριο που οργάνωσε η Νομαρχία Χανίων επί Γεωργίου Κατσανεβάκη, με αφορμή τα 80 χρόνια του Μίκη. Ο Μίκης και τότε έβλεπε την αναγκαιότητα να ξεκινήσει κάτι καινούργιο, ενωτικό από τα κάτω, ίσως με αυτό το όραμα δημιούργησε αργότερα τη Σπίθα ως μέσο συσπείρωσης και αγώνα. Στο πλαίσιο αυτού του Συνεδρίου πρωτοεμφανίστηκε ο Παγκρήτιος Σύλλογος Φίλων Μίκη Θεοδωράκη που είχα την ευτυχία να είμαι τότε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου και μέλος του Δ.Σ στην πρώτη σύνθεσή του».

Ο ευπατρίδης

Κυριάκος Βιρβιδάκης, π. δήμαρχος και π. βουλευτής Χανίων

«Ο Μίκης Θεοδωράκης όπως τον γνώρισα ήταν ένας άνθρωπος, απλός, προσιτός και ενωτικός, με αγάπη για την Ελλάδα. Αγωνιζόταν για την Ελλάδα όπου και εάν βρισκότανε. Τον γνώρισα από κοντά στο Πουέρτο Ρίκο και στο Τόκιο όταν στην πρώτη περίπτωση εγώ ως γενικός γραμματέας Αθλητισμού και στη δεύτερη ως βουλευτής Χανίων βρέθηκα στις συνεδριάσεις της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής για την ανάληψη των Ολυμπιακών Αγώνων του 1996. Και στις δύο αποστολές ο Μίκης ήταν παρών. Στη δεύτερη μάλιστα ήταν και υπουργός στη κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ο Μίκης αγωνίστηκε και στις δύο συναντήσεις αυτές για να πετύχει η Ελλάδα αυτό που της άξιζε. […]. Στη συνέχεια γνώρισα τον Μίκη Θεοδωράκη από κοντά όταν ήμουν δήμαρχος Χανίων στις τιμητικές εκδηλώσεις που έγιναν στα Χανιά για τον Μίκη. […]Δεν είχε μέσα του κακία για κανέναν, ακόμα και για αυτούς που του φέρθηκαν πολύ άσχημα κατά τη διάρκεια της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Ακούγοντας τη μουσική του δεν ενθυμούμαστε μόνο τον διεθνούς φήμη συνθέτη και δημιουργό αλλά και τον άνθρωπο του ωραίου, του μεγάλου και του αληθινού».

Η άγνωστη σχέση με τη Χορωδία Χανίων

Γιάννης Μεντζελόπουλος, μαέστρος- συνθέτης:

«Ο Μίκης Θεοδωράκης αυτή η εμβληματική προσωπικότητα, όπως ο ίδιος έχει αφηγηθεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής είχε βρει “καταφύγιο” στο Βενιζέλειο Ωδείο Χανίων όπου τον κρύβανε. Εκεί υπήρχε και ένα πιάνο που μελετούσε μουσική. Στη συνέχεια το 1951, πριν κάνει τα πρώτα του μεγάλα βήματα είχε διευθύνει την Χορωδία Χανίων σε μια συναυλία προς τιμήν του απόδημου Ελληνισμού. Μάλιστα διασώζεται υπάρχει μια σχετική φωτογραφία με τον Μίκη να διευθύνει την Ορχήστρα Χανίων. Στο πιάνο έπαιζε η Αλίκη Βατικιώτη. Μια ακόμη συνάντηση του Μίκη με την Χορωδία έγινε το 2001, επί Νομαρχίας Γιώργου Κατσανεβάκη, σε εκδήλωση για τη Μάχη της Κρήτης όπου ήταν κεντρικός ομιλητής και η Χορωδία απέδωσε προς τιμήν του δικά του μουσικά κομμάτια. Εκείνες οι στιγμές ήταν πολύ συγκινητικές γιατί ο Μίκης ήρθε και φωτογραφήθηκε με χορωδούς της Χορωδίας Χανίων με διαφορά πενήντα χρόνων από την πρώτη φωτογραφία μαζί τους το 1951.
Για μένα προσωπικά ο Μίκης σημαίνει πολλά περισσότερα, λόγω και της οικογενειακής μου ιστορίας καθώς στενοί μου συγγενείς από την πλευρά του πατέρα μου, της μητέρας μου αλλά και της συζύγου μου είχαν υποστεί διώξεις για τα πιστεύω τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Οπωσδήποτε ενέπνευσε κι εμένα. Θυμάμαι όταν ήμουν πολύ μικρός είχα αγοράσει από ένα βιβλιοπωλείο ένα βιβλίο του με δική του μουσική και αυτό είχε μεγάλη επιρροή για μένα ως παιδί ώστε να ακολουθήσω την μουσική κατεύθυνση μετέπειτα στη ζωή μου όσον αφορά τα μουσικά μου βήματα».

Η όμορφη πόλη του

Βασίλης Σταθάκης, πρόεδρος Συνδέσμου Ιστορικών Καφέ της Ευρώπης:

«Τον Μίκη Θεοδωράκη τον γνώρισα, όπως όλος ο κόσμος μέσα από τις μουσικές του και μέσα από τη δραστηριότητα των Ιστορικών Καφέ. Απλόχερα μας προσέφερε τη μουσική της Ομορφης Πόλης σε 1η φάση, αργότερα και όλη του τη μουσική. Το 2016 που είχαμε βρεθεί πρώτη φορά στο πατρικό του, σε μια σεμνή τιμητική εκδήλωση του προσφέρασαμε και την τιμητική πλακέτα για την παραχώρηση της μουσικής. Αργότερα, είχαμε βρεθεί τον Απρίλιο του 2017 με τον Γρηγόρη Βαλτινό στο σπίτι του στην Αθήνα. Είχαμε μια συζήτηση δύο ωρών, ήταν μια αστείρευτη πηγή εμπειριών, ιστοριών και γνώσεων. Αργότερα, βρεθήκαμε στον Γαλατά πάλι, σε μια εκδήλωση που είχε γίνει για να γνωρίσει την εξέλιξη της ανακαίνισης του σπιτιού του.
Και θυμάμαι ότι την ώρα που του έλεγα το “ευχαριστώ” για τη μουσική της Ομορφης Πόλης που μας παραχώρησε, μου απάντησε με μια δοτικότητα: Βασίλη όχι μόνο η όμορφη πόλη, αλλά όλη μου η μουσική.
Εγώ στον Μίκη Θεοδωράκη είμαι ευγνώμων όπως και όλοι οι συνάδελφοι των ιστορικών για την αγάπη και τη δοτικότητα που έχει δείξει σε εμάς, σε εμένα προσωπικά αλλά και σε όλα τα ιστορικά καφέ. Αλλά επίσης να πω ότι ήταν και λάτρης των ιστορικών καφέ. Στα Χανιά είχε έρθει στον Κήπο αρκετές φορές. Είχαμε προετοιμάσει και μια εκδήλωση σε συνεργασία με τον Σύλλογο Φίλων Μίκη Θεοδωράκη που δυστυχώς δεν προλάβαμε να υλοποιήσουμε. Πρέπει να πω ένα ευχαριστώ και στον Γιώργο Αγοραστάκη και στον Γρηγόρη Βαλτινό γιατί με έφεραν πιο κοντά στον Μίκη Θεοδωράκη».