“Από τη Στεία ως τα Χανιά, η Κρήτη όλη αξίζει
Ποιο κλώνο του βασιλικού κόβεις και δεν μυρίζει;”
ΝΟΜΙΖΑ, ζώντας χρόνια στα Χανιά, πως γνωρίζω το νησί! Λάθος μου. Η Κρήτη δεν σου αποκαλύπτεται εύκολα. Σε ξεγελά με τις μύριες ομορφιές της και δύσκολα φανερώνει την ψυχή της!
ΚΑΘΕ ταξίδι στην ενδοχώρα έχει- ή πρέπει να έχει- διπλό στόχο: να απολαύσεις την εξωτερική ομορφιά του τοπίου και να κάνεις ταυτόχρονα μια ενδόμυχη αναζήτηση του εαυτού σου. Για διπλό, δικό σου κέρδος.
ΟΙ ΚΡΗΤΙΚΟΙ δεν είναι “κλειδωμένοι” άνθρωποι. “Κλειδωμένοι” είμαστε εμείς, οι άλλοι. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπάρχουν και ντόπιοι που αισθάνονται “ξένοι” στην πατρίδα τους. Όπως, ας πούμε, ο “Ξενομερίτης” (έτσι υπογράφεται) που γράφει στην καλή τοπική λασιθιώτικη εφημερίδα, την “Ανατολή” (12/8/22):
“Αρχίζω το παράπονο,
με πόνο σας διηγούμαι
μέσα στου κόσμου τση χαρές
γιάντα στενοχωρούμαι (…)
Απ’ το νερό μας πίνετε, το δροσερό, στην πόλη
κι από τις Παραδόσεις μας,
μικροί-μεγάλοι όλοι. (…)
Κι εμείς, “καλή υπομονή”, μέσα στην ερημία
με μόνη μας παρηγοριά τη Μάνα-Παναγία. (…)”
ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ να αποκτήσει κανείς μια κρητική ματιά, ώστε να κατανοήσει τον τρόπο σκέψης των Κρητικών και να απολαύσει καλύτερα το νησί· ένα νησί που βιώνει έντονα, ιστορία, παράδοση, παρελθόν και παρόν σε έναν αδιάκοπα παρόντα χρόνο.
ΤΕΛΗ Σεπτεμβρίου, τέλος καλοκαιριού. Ωραίος, ιδανικός καιρός για οδική εξόρμηση-περιήγηση στα ανατολικά της Κρήτης (1). Όχι μόνο για μας, αλλά και για πλήθος περιηγητών που, διάσπαρτοι παντού, δείχνουν να ξεσπούν μετά την κλεισούρα του κορωνοϊού.
Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ μέχρι το Ηράκλειο, είναι ρουτινιάρικη. Με τα ίδια οδικά προβλήματα πάντα. Διαπιστώνεις για άλλη μια φορά πως κάθε χρόνος που περνάει αναδεικνύει ολοένα και περισσότερο την αναγκαιότητα κατασκευής μιας αξιοπρεπούς Εθνικής Οδού στην Κρήτη. Δεν είναι ανεκτό, η Κρήτη, με τον αειφόρο τουρισμό της και το πολύ συνάλλαγμα που συνεισφέρει στον κρατικο κορβανά, να έχει ένα από τα χειρότερα οδικά δίκτυα.
ΜΕΤΑ το Ηράκλειο, αρχίζουν οι εκπλήξεις: Φαίνεται πως ο Θεός, όταν τέλειωνε το κτίσμο του Κόσμου Του, είδε πως περίσσεψαν πέτρες, νερό και λίγο πράσινο. Με τα καλά υλικά έφτιαξε τις πλούσιες χώρες -τα Eldorado της εποχής- στις οποίες χάρισε απέραντα δάση, μεγάλες λίμνες, βαθείς ωκεανούς, ποταμούς, ατέλειωτες οροσειρές, λίμνες, πλούσια κοιτάσματα, εύφορα χώματα…
ΕΤΣΙ, μη έχοντας άλλα καλά, έριξε ό,τι απόμεινε στη Μεσόγειο και έφτιαξε την Ελλάδα, την Κρήτη, τα νησιά. Το λέει και η μαντινάδα:
“Όντες εσκέφθη ο Θεός,
τη γη να πλαστουργήσει
επήρε πέτρες και νερό,
και έφτιαξε την Κρήτη!”
ΟΜΩΣ, βλέποντας o Ύψιστος πως αυτά που έριξε δεν αρκούσαν για να ζήσουν οι άνθρωποί Του, εμφύσησε έμπνευση, εξυπνάδα και επινοητικότητα στον Κρητικό. Επιπλέον, ευλόγησε την Κρήτη χαρίζοντάς της σπάνια βότανα και φυτά. Ως επιστέγασμα, λένε πως πρόσταξε να μην υπάρχουνε στο νησί άγρια θηρία! Και δεν υπάρχουν. Το γεγονός αυτό, η κρητική μυθοπλασία το αποδίδει στο ότι στην Κρήτη γεννήθηκε και ανατράφηκε ο Δίας (πατήρ Θεών τε και ανθρώπων).
ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ωραίο μύθο αναφέρεται με γοητευτικό τρόπο κι ο δάσκαλος, εραστής της κρητικής μυθοπλασίας, Βασίλης Γ. Χαρωνίτης (στο “Με τον Ερμή και την Ακάλη”, έκδ. “Χ.ν.”, 2022, σελ. 57), ως εξής:
“στην Κρήτη δεν υπάρχουνε άγρια θεριά και όφιδες μεγάλοι, γιατί ο άγιος Παύλος, όντεν ήρθενε στην Κρήτη, τσ’ ήδωκε την ευκή ντου, να μην έχει άγρια θεριά και όφιδες. Γεια κειονά, άμα μεγαλώσει ο όφις και γενή εφτά χρονώ, βγάνει πρώτα ένα κέρατο, που το λένε λιόκουρνο, και ύστερα ξεκινά αμοναχός του να πάει στη θάλασσα να πνιγή. Τέθοια κατάρα του’ χει δοσμένη ο άγιος Παύλος. Λένε πως άμα μπορέσει κιανείς και βρη το λιόκουρνο του όφι, το κάνει φυλαχτάρι και το βαστά απάνω ντου και δε φοβάται ούτε τη μπάλα ούτε πράμα άλλο κακό.”
ΣΤΙΣ ΛΙΜΝΕΣ Λασιθίου βρεθήκαμε, αφού οι φίλοι μας, Γιάννης και Πόπη, ήλθαν και μας πήραν απ’ το Ηράκλειο (ΠΑΓΝΗ). Μας υποδέχεται ένα “Καλώς Ήλθατε”, ωριοπλουμιστό παραδοσιακό κεντητό, καδραρισμένο και τοποθετημένο στον τοίχο του δωματίου μας. Απ’ το χωριό που είναι πανέμορφο, χτισμένο στις υπώρειες ενός βουνού, από την επομένη κιόλας μέρα κάνουμε τις εξορμήσεις μας. Οι σχηματισμοί των οροσειρών, για την Ιεράπετρα, εκπλήσσουν θυμίζοντάς μας πίνακες Θεοτοκόπουλου.
ΤΟ ΧΩΡΙΟ Λίμνες ανήκει στο δήμο Αγίου Νικολάου. Στην απογραφή του 2011 είχε 324 κατοίκους. Όταν το πρωτοεπισκεφθήκαμε στη δεκαετία του ‘80, η ζωή ήταν τελείως διαφορετική. Σήμερα οι Λίμνες έχουν αναγνωριστεί ως παραδοσιακός οικισμός. Κτισμένες δε σε υψόμετρο 200 μέτρων, σε μια τοποθεσία γνωστή ως Σκάφη του Μιράμπελου, αποτελούν οδικό κόμβο που συνδέει το Ηράκλειο με τον Άγιο Νικόλαο-τουριστικό πόλο της περιοχής: μια πόλη που, ειδικά με την εκπληκτική Βουλισμένη λίμνη στο κέντρο της και τις καθαρές παραλίες της, είναι ελκυστικότατη για τους ξένους. Απέχει δε μόλις 11 χιλιόμετρα απ΄το χωριό. Φθάνουμε και στην Ιεράπετρα, την αρχόντισσα του νότιου κρητικού πελάγους. Καθόμαστε στην περίφημη “Γοργόνα” για φαγητό, καθ’ υπόδειξη μιας άλλης φίλης μας, Γεραπετρίτισσας.
ΤΟ ΧΩΡΙΟ Λίμνες έχει ευγενέστατους κατοίκους. Στο βραδινό περίπατο χαιρόμαστε για λίγο την παλιά καλή γειτονιά: οι άνθρωποι κάθονται στα κατώφλια των σπιτιών τρεις-τέσσερις μαζί, και κουβεντιάζουν. Μας καλωσορίζουν με οικειότητα και χαμόγελο. Όσο για τις γειτόνισσες, απ’ ό,τι παράγουν οι κήποι τους στέλνουνε και στην Πόπη. Στέλνουνε και γλυκά. Ο κόσμος είναι αλλιώς, τα πράγματα πιο απλά, πιο ευφρόσυνα. Εδώ στο χωριό, ορθώνονται εντυπωσιακά παλιά αρχοντικά, εγκαταλειμένοι ανεμόμυλοι, σπίτια με εμφανή τα σημάδια του χρόνου. Αντικρίζουμε περίτεχνες μεταλλικές ή ξύλινες κατασκευές. Υπήρχαν άλλοτε στο χωριό πολλοί και ποικίλοι επαγγελματίες μας λέει η Πόπη, ώστε αυτό να ονομάζεται “Πολυτεχνείο του Μιραμπέλλου”.
Ο ΝΟΥΣ ξεκουράζεται στα κάθε λογής φυτά, δέντρα και λουλούδια που γεμίζουν με χρώματα και αρώματα κάθε στενό δρομάκι. Να και η εκκλησία της Ευαγγελίστριας, πολύ κοντά μας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παλιό σχολείο. Το χωριό σήμερα ξαναζωντανεύει από τους ξένους που αγοράζουν παλιά σπίτια και τα ανακαινίζουν.
Η ΟΛΙΓΟΗΜΕΡΗ ανάπαυσή μας τελειώνει. Η ώρα της επιστροφής στα Χανιά πλησιάζει. Εντυπωσιαζόμαστε από μια ιδιαίτερη ανθρώπινη κίνηση: στο κατευόδιο, μια πολύ καλή γειτόνισσα της Πόπης, η κα Δήμητρα, φέρνει και σε μας μια αγκαλιά από ροζ τριαντάφυλλα! Στα πολλά ευχαριστώ στους φίλους μας για όσα μας προσφέρανε, η Πόπη απαντά με μια μαντινάδα όλο νόημα:
“Οι φίλοι δεν ευχαριστούν,
οι φίλοι δεν χρωστούνε
γιατί στα πάρε-δώσε τους,
τεφτέρια δεν κρατούνε”
ΟΙ ΛΙΜΝΕΣ, οι κάτοικοί της, αλλά και όλη ανατολική Κρήτη, Θα μπορούσαν να χαρακτηρισθούν ως “ιδιαίτερου ενδιαφέροντος” περιοχή της Κρήτης· τόσο για τον όμορφο παραδοσιακό τύπο “κοινότητας” που διασώζουν, όσο και για την αναπάντεχη ευγένεια των κατοίκων τους. (14-10-2022)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Το ταξίδι, με τη γυναίκα μου Χριστίνη στην ανατολική Κρήτη, ήταν απότοκο τριών παραγόντων: του ετήσιου έλεγχου του βηματοδότη (ΠΑΓΝΗ), του γάμου του ανεψιού μας Μανώλη, κυρίως δε της επίμονης πρόσκλησης του φιλικού μας ζευγαριού, Πόπης -απ’ το Λασίθι και Γιάννη -απ’ τα Χανιά, να περάσουμε λίγες μέρες μαζί, στις Λίμνες Λασιθίου.
