Η μνήμη είναι το ημερολόγιο που κουβαλάμε μαζί μας»
Oscar Wilde
Τις μέρες μας, ρόλο μακρόχρονης μνήμης παίζουν οι έξυπνες συσκευές μας. Η ανησυχία πολλών είναι μήπως πάθουμε ψηφιακή αμνησία εξαιτίας της αυξανομένης εξάρτησής μας από τις έξυπνες συσκευές.
Αυτή η ανησυχία επιτάθηκε την περίοδο της πανδημίας. Ο λόγος; Μειώθηκαν τα ερεθίσματα, οι συναναστροφές και οι προκλήσεις.
Αυτά μου μετέφεραν φίλοι στην πρώτη συνάντηση μας για καφέ.
Στο σημείωμα απομυθοποιώ τρεις περιπτώσεις ξεχασιάρηδων Χανιωτών που νομίζουν ότι ξεκούτιαναν στην πανδημία…
Το σύνδρομο της πόρτας
«Είμαι στην τραπεζαρία και αποφασίζω να διαβάσω τα “Χανιώτικα Νέα”», μου λέει φίλος. «Χρειάζομαι όμως τα γυαλιά μου. Θυμάμαι ότι τα είχα αφήσει στην κουζίνα. Σηκώνομαι, διασχίζω το χολ και φθάνω στην κουζίνα και εκεί μένω στήλη άλατος να αναρωτιέμαι γιατί ήλθα εδώ; Μήπως ήλθα να φάω; Ή μήπως να πιώ νερό;
Επιστρέφω στην τραπεζαρία και μου έρχεται η επιφοίτηση.
“Τα γυαλιά έπρεπε να φέρεις κι όχι να φας. Τι μου συνέβη;”».
Η απάντηση είναι απλή κι αφορά τη μνήμη μας των μελλοντικών πράξεων. Εδώ φαίνεται ότι δεν δημιούργησες ένα ισχυρό ερέθισμα, δηλαδή να φανταστείς τον εαυτό σου να παίρνει τα γυαλιά από ένα σημείο και να επιστρέφει με αυτά.
Είναι σημαντικό να δημιουργούμε μια λίστα ελέγχου με τις πράξεις που θα κάνουμε όταν αυτές θα γίνουν εκτός του πλαισίου – χώρου που τις δημιουργήσαμε.
«Στην περίπτωσή σου, τα γυαλιά συνδέονται με το διάβασμα κι αυτό με την τραπεζαρία σου αφού εκεί διαβάζεις την εφημερίδα σου. Έτσι είναι φυσιολογικό να ξεχάσεις τα γυαλιά βγαίνοντας από την πόρτα της τραπεζαρίας. Επίσης, είναι φυσιολογικό να νομίζεις ότι πήγες στην κουζίνα για να φας ή να πιεις, επειδή ο χώρος της συνδέεται με αυτές τις πράξεις».
Λίστα ελέγχου χρησιμοποιούν οι πιλότοι ώστε να μην βασίζονται στη μνήμη τους μελλοντικών πράξεων.
25χρόνοι κι άλλοι
«Κι εγώ που ξεχνώ λέξεις; Τι έπαθα; Μήπως χάνω τη μνήμη μου;», ρωτά η πιο νέα της παρέας.
Η αδυναμία ανάκλησης μια λέξης ή φράσης -ονομάζεται γλωσσικό αδιέξοδο- χτυπά όλες τις ηλικίες, με τη διαφορά ότι αν είσαι 25 ετών δεν ιδρώνει το αυτί σου. Η απώλεια μνήμης και το Αλτσχάιμερ δεν είναι πουθενά στα ραντάρ σου. Αν ξεχάσεις κάτι, αναθέτεις τη δουλειά στο έξυπνο τηλέφωνο σου και “Ω του θαύματος” η απάντηση βρίσκεται σε δευτερόλεπτα.
Κάποιοι ανησυχούν από την υπερβολική μας εξάρτηση της μηχανής αναζήτησης Google για την αναζήτηση πληροφοριών και λέξεων που δεν μπορούμε να ανακτήσουμε.
Λένε «Κάναμε δεκανίκι μας την Google και θα πάθουμε ψηφιακή αμνησία».
Η απάντηση είναι αιρετική.
Όταν βρεθείς σε γλωσσικό αδιέξοδο είναι προτιμότερο να ψάξεις τη λέξη ή τη φράση που σου διαφεύγει χρησιμοποιώντας μια μηχανή αναζήτησης -να γκουγκλάρεις δηλαδή- παρά να ταλαιπωρείσαι.
Η επιμονή κάποιων να κτυπάνε κυριολεκτικά το κεφάλι τους για να θυμηθούν κάτι, επιβραδύνει την ανάκληση της πληροφορίας.
Το αποτέλεσμα είναι να νομίζουν ότι «Πάει, κόλλησε το μυαλό μου».
Κι όμως αυτή η φαινομενική δυσλειτουργία της μνήμης είναι εντελώς φυσιολογική.
Χρησιμοποιούμε την Google εάν μια λέξη κολλήσει στην άκρη της γλώσσας μας με τον ίδιο τρόπο που βάζουμε τα γυαλιά της μυωπίας ή πρεσβυωπίας μας. Χωρίς πανικό ή ντροπή!
Η αφηρημάδα του οδηγού
«Προ ημερών, οδηγούσα στο Β.Ο.Α.Κ. με προορισμό τον Αποκόρωνα όταν ξαφνικά διαπίστωσα ότι δεν θυμόμουν να πέρασα από τους Αγίους Πάντες. Ανησύχησα. Τι έγινε; Που είχα το μυαλό μου;».
Αυτά μου μετέφερε προχθές φίλος στον πρωινό μας καφέ.
Η απάντηση είναι απλή.
Είναι συνηθισμένο φαινόμενο οδηγοί που οδηγούν μόνοι να περιέρχονται σε κατάσταση “αφηρημάδας”, όταν οι απαιτήσεις της οδήγησης μειώνονται. Όταν δηλαδή η μνήμη εργασίας μας – υπεύθυνη για τις απαιτήσεις της οδήγησης – δεν πιέζεται ιδιαίτερα κι αυτό συμβαίνει όταν υπάρχουν ευθείες, πολλές λωρίδες κυκλοφορίας ή όταν έχει αναλάβει να σε πηγαίνει το GPS. Τότε, απελευθερώνεται δυναμικό της μνήμης εργασίας και σε ταξιδεύει αλλού.
Οι οδηγοί μεταφέρονται ασυναίσθητα σε μια κατάσταση στην οποία δεν παρατηρούν συνειδητά τι συμβαίνει στο εναλλασσόμενο περιβάλλον τους και αισθάνονται “ελεύθεροι” να ασχοληθούν με ένα πρόβλημα που τους απασχολεί.
Όταν οι συνθήκες οδήγησης μεταβληθούν, επανέρχονται και διαπιστώνουν ότι “Δεν θυμούνται τι είδαν τα τελευταία χιλιόμετρα”.
Οι σκέψεις όμως που έκαναν μένουν ζωντανές για λίγο.
Η συμβουλή μου είναι να σταματήστε και να τις σημειώστε, αν κρίνετε ότι είναι χρήσιμες. Όσο για την προσωρινή σας αφηρημάδα μην ανησυχείτε είναι φυσιολογική ιδιαίτερα αν ταξιδεύετε μόνοι σας.
Οι φταίχτες
Κάποια από τα αίτια της αφηρημάδας μας είναι φανερά, άλλα είναι παιχνίδια του μυαλού μας.
1. Η έλλειψη προγραμματισμού και εστίασης στις μετακινήσεις μας.
2. Η μόδα να εμφανιζόμαστε πολύ-λειτουργικοί, δηλαδή να κάνουμε πολλά πράγματα ταυτόχρονα, ενώ η χωρητικότητα της μνήμης εργασίας μας είναι περιορισμένη.
3. Ο συνεχής βομβαρδισμός μας με ήχους, μουσική κι εικόνες από τις έξυπνες συσκευές.
Συμπερασματικά
Θυμόμαστε ότι…
✓ Η μνήμη εργασίας μας λειτουργεί τέλεια όταν εστιάζομε συνειδητά σε ό,τι κάνουμε.
✓ Είναι σοφό να παίρνουμε προσωρινό διαζύγιο από το έξυπνο τηλέφωνο όταν συγκεντρωνόμαστε σε ένα έργο.
✓ Τα άτομα 3ης και 4ης ηλικίας θυμούνται να εκτελέσουν μελλοντικές εργασίες, επειδή τις συνδέουν με τις λιγότερες ασχολίες της καθημερινότητας τους.
✓Οι γκουρού του κάθε επαγγέλματος έχουν ένα άριστα δομημένο δίκτυο γνώσης το οποίο ανακαλούν με ευκολία. Σε κάθε περίπτωση κάνουν βαθιά επεξεργασία και ρωτούν τον εαυτό τους “Πώς συνδέεται η νέα πληροφορία με ότι ήδη γνωρίζω;”.
Τα βιβλία του “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Γνωστική ανάπτυξη” διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία ΚΥΒΟΣ και LIBRAIRIE.
