8 του Μάρτη του 1897: οι εργαζόμενες γυναίκες στην κλωστοϋφαντουργία κατέβηκαν σε απεργία στους δρόμους της Νέας Υόρκης, διαμαρτυρόμενες για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας και για τα χαμηλά ημερομίσθια.
Η απεργία αυτή σηματοδοτεί και το ξεκίνημα του αγώνα του παγκόσμιου γυναικείου κινήματος για ίσα δικαιώματα με τους άνδρες.
Από τότε μέχρι σήμερα, η ισότητα των δύο φύλων κυρίως στους τομείς της εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης, παραμένει κεντρικό θέμα στη διεθνή, ευρωπαϊκή και εθνική ατζέντα.
Η φετινή επέτειος της 8 του Μάρτη βρίσκει τη χώρα μας βυθισμένη σε μια πρωτοφανή οικονομική κρίση που υπονομεύει τα θεμελιώδη εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα γυναικών και ανδρών με την ανατροπή του συνόλου των εργασιακών σχέσεων καθιστώντας τες περισσότερο ελαστικές και άτυπες. Και είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι διευρύνει ακόμη περισσότερο την άνιση μεταχείριση των γυναικών στην αγορά εργασίας. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι σε περιόδους οικονομικής αστάθειας οι γυναίκες είναι οι πρώτες που γίνονται αποδέκτες των επιπτώσεων, ενώ σε περιόδους οικονομικής ανάκαμψης οι γυναίκες είναι οι τελευταίες που απολαμβάνουν τα οφέλη αυτής της ανάκαμψης.
Η διαπίστωση αυτή βασίζεται σε πέντε βασικούς παράγοντες:
1ον Στο γεγονός ότι η πλειοψηφία των εργαζομένων γυναικών εξακολουθεί να απασχολείται σε τομείς της λεγόμενης άτυπης οικονομίας με χαμηλές αποδοχές και σχεδόν χωρίς κοινωνική ασφάλιση και προστασία.
2ον Στο χάσμα των αμοιβών για ίση εργασία, το οποίο κλιμακώνεται στις μεγαλύτερες ηλικίες και σ’ αυτές που έχουν υψηλότερα επίπεδα εκπαίδευσης.
Στις χώρες της Ε.Ε. η μέση αμοιβή μιας εργαζομένης φθάνει το 77% του μισθού ενός άνδρα. Στην Ελλάδα μόλις αγγίζει το 71%.
3ον Στις εργοδοτικές συμπεριφορές που είναι εξαρχής αρνητικές έως και εχθρικές απέναντι στις γυναίκες κυρίως στον ιδιωτικό τομέα, όπου για παράδειγμα δεν προσλαμβάνονται νεαρές γυναίκες που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία -είναι δηλαδή δυνητικές μητέρες. Εξ ου και η αυξημένη ανεργία που παρατηρείται σ’ αυτές τις ηλικίες.
4ον Στη συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους που οδηγεί στην έλλειψη ολοκληρωμένων και επαρκών πολιτικών και υποδομών φροντίδας για παιδιά και εξαρτημένα άτομα.
5ον Στις έμμεσες διακρίσεις – με τον αποκλεισμό από προκηρύξεις προσλήψεων σε διάφορες θέσεις εργασίας κυρίως στον ιδιωτικό τομέα.
Η ίση μεταχείριση ανδρών και γυναικών στην εργασία μπορεί ν’ αποτελέσει προϋπόθεση για την έξοδο από την κρίση;
«Σε αντίθεση με παλαιότερες οικονομικές υφέσεις, οι γυναίκες σήμερα αποτελούν τη μεγαλύτερη -και λιγότερο αναγνωρισμένη- δύναμη για μια ορθολογική οικονομική ανάκαμψη». Η δήλωση αυτή δεν είναι μια αυθαίρετη θέση. Είναι η θέση που εκφράστηκε σε σχετικό άρθρο του Economist, στο οποίο, ανάμεσα σε άλλα, αναφέρεται πως στη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών οι γυναίκες έχουν συνεισφέρει στην ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας περισσότερα απ’ ό,τι οι νέες τεχνολογίες. Επιπλέον, η συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας αυξάνει σημαντικά το οικογενειακό εισόδημα.
Επομένως, η ενδυνάμωση και η ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας με ισότιμους και δίκαιους όρους δεν θα έχει μόνο θετικό αντίκτυπο στην τρέχουσα οικονομική κρίση, αλλά και στην οικογένεια, το εισόδημα της οποίας έχει συρρικνωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και θα συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο κάτω από τις σημερινές συνθήκες που προκαλεί η οικονομική κρίση.
Συνεπώς είναι ανάγκη να αναγνωριστούν, κατανοηθούν και αναλυθούν σε βάθος οι επιπτώσεις της κρίσης στον γυναικείο πληθυσμό. Να μελετηθεί και να σχεδιαστεί ένα πρόγραμμα σε εθνικό επίπεδο που θα λαμβάνει υπόψη του τις διαφοροποιημένες επιπτώσεις αυτής της κρίσης στις γυναίκες και παράλληλα θα προωθεί την εξάλειψη των ανισοτήτων ανάμεσα στα δύο φύλα στην αγορά εργασίας.
Τι προτείνουμε:
• Συστηματική ανάλυση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης στις γυναίκες.
• Εισαγωγή της διάστασης του φύλου στην κατάρτιση όλων των εθνικών προϋπολογισμών.
• Ενσωμάτωση της αρχής της ισότητας των φύλων σε όλες ανεξαιρέτως τις πολιτικές με όρους πρακτικούς και μετρήσιμους ώστε να στηρίζονται έμπρακτα οι πιο ευάλωτες ομάδες -στην πλειοψηφία τους γυναίκες- που οδηγούνται σε περιθωριοποίηση.
Εξάλλου αυτό αποτελεί δέσμευση όλων των κρατών μελών της Ε.Ε. μέσα στο πλαίσιο της ανακήρυξης του 2010 ως ευρωπαϊκού έτους καταπολέμησης της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
• Εναρμόνιση της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής με τον ίσο καταμερισμό των οικογενειακών ευθυνών ανάμεσα στο ζευγάρι, αλλά κυρίως με την ενίσχυση των κοινωνικών υποδομών, ιδιαίτερα στους τομείς της εκπαίδευσης, φροντίδας παιδιών και εξαρτημένων ατόμων. Η ενίσχυση αυτή θα έχει διπλό όφελος για την κοινωνία: δημιουργία θέσεων εργασίας και ελάφρυνση των οικογενειακών βαρών που θα επιτρέψουν στη γυναίκα να γίνει περισσότερο παραγωγική στην εργασία της.
• Ολοκλήρωση της αρχής της ισόρροπης δημοκρατίας με τη συμμετοχή των γυναικών στα πολιτικά, αλλά κυρίως στα οικονομικά κέντρα λήψης των αποφάσεων, ώστε να διασφαλίζεται καλύτερη ισορροπία στις αποφάσεις που αφορούν και στα δύο φύλα.
• Διατήρηση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου, με διεύρυνση της χρηματοδότησης των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, η οποία μέχρι σήμερα στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις εισφορές των εργαζομένων και η οποία λόγω της τρέχουσας οικονομικής κρίσης, σε συνδυασμό με τις δημογραφικές τάσεις, απαιτούν νέες πηγές στήριξης.
• Διευκόλυνση της συμμετοχής των γυναικών σε προγράμματα διά βίου μάθησης και επαγγελματικής κατάρτισης.
• Περεταίρω βελτίωση της εργασιακής και ασφαλιστικής προστασίας της μητρότητας δεδομένου και του πολύ σοβαρού δημογραφικού προβλήματος που αντιμετωπίζει η χώρα.
• Δημιουργία ενός συστήματος εθνικής ενίσχυσης εκείνων των γυναικών, των οποίων τα επίπεδα των συντάξεών τους συμβάλλουν στη θηλυκοποίηση της φτώχειας στις μεγάλες ηλικίες.
• Συστηματοποίηση και εμβάθυνση της συνεργασίας του Συνηγόρου του πολίτη -ως φορέα υποστήριξης της αρχής της ίσης μεταχείρισης και πρόσβασης γυναικών και ανδρών στην αγορά εργασίας- με το ΣΕΠΕ (Σώμα Επιθεωρητών Εργασίας), οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του οποίου πρέπει έτσι κι αλλιώς να αναβαθμιστούν και να γίνουν πιο αποτελεσματικοί.
*πρόεδρος Παραρτήματος
Ενωσης Γυναικών Ελλάδος
Χανίων
