Προς το τέλος της βρίσκεται πια η συγκομιδή της ελιάς σε όλες τις χώρες, με τον γενικό απολογισμό για την ποσότητα και την ποιότητα να μην είναι καθόλου ικανοποιητικός.
Στην εξέλιξη αυτή φαίνεται ότι συνέβαλαν σημαντικά φυσικά αλλά και τεχνικά προβλήματα. Η μειωμένη καρποφορία αλλά και η υπερβολική «καλοκαιρία» της φετινής περιόδου συγκομιδής, με την παρατεταμένη ανομβρία έπληξε πολύ σοβαρά αρκετές περιοχές.
Ωστόσο και ο Δάκος εκμεταλλευόμενος τις ευκαιρίες που του πρόσφερε άπλετα για άλλη μια χρονιά η γραφειοκρατία, φρόντισε να πολλαπλασιάσει όσο μπόρεσε τους απογόνους του, εγγράφοντας υποθήκη και για την ερχόμενη χρονιά.
Η μείωση της παραγωγής και τα αίτια
Η τελική παραγωγή στην Κρήτη 2017/18, φαίνεται να διαμορφώνεται αρκετά χαμηλότερη από ότι αρχικά εκτιμήθηκε. Αυτό συνάγεται απο τα στοιχεία ελαιουργείων που συγκεντρώσαμε δειγματοληπτικά, αλλά και από άλλες πληροφορίες, συμφωνα με τα οποια η παραγωγή της Κρήτης θα κυμανθεί γύρω στους 70 χ.τ. αντι για 85 χ.τ. που αρχικά εκτιμήθηκε.
Βασική αιτία της μειωσης αυτης της παραγωγής φαίνεται να επικεντρώνεται σε φυσικά αίτια όπως είναι η μη ικανοποιητική ανθοφορία και καρποδεση αλλά και η ανομβρία η οποια επεκράτησε στην συνέχεια σε αρκετές περιοχές κυρίως της Ανατολικής Κρήτης
. Η ανομβρία φαίνεται να είχε δυο δυσμενείς συνέπειες. Από την μια πλευρά έπληξε σοβαρά την ανάπτυξη και ελαίωση του ελαιοκάρπου με άμεση συνέπεια την μειωμένη απόδοση σε λάδι και δευτερευόντως την χαμηλή ποιότητα ελαιολαδου. Από την άλλη πλευρά όμως φαίνεται ότι η ανομβρία ευνόησε και προσβολές άλλων εντόμων όπως ο Ρυγχύτης ο όποιος τραυματίζοντας τους καρπούς συντέλεσε και σε μείωση της παραγωγής από τους καρπούς που έπεσαν αλλά και σε υποβάθμιση της ποιότητας από τους κτυπημένους καρπούς που δεν έπεσαν.
Μετά απο όλα αυτά, η παραγωγ της Κρήτης, καίτοι δεν έχουμε ακόμη επίσημες εκτιμήσεις, εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί περιπου στους 71 χ.τ. αντι τους 85 χ.τ. όπως αρχικά εκτιμήθηκε (Πιν.1)
Περιοχές με σημαντικά μειωμένη παραγωγή ηταν η Ανατολική Κρητη, η Δυτική Μεσσαρά, περιοχές του Αμαρίου και Μυλοποτάμου, Αποκορωνας κ.α. Αντίθετα περιοχές με καλή έως αρκετά καλή παράγωγη φαίνεται να ηταν η ανατολική Κίσσαμος, η κεντρική και ανατολική Μεσσαρά κ.α.
Η υποβάθμιση της ποιότητας και οι επιπτώσεις
Η ποιότητα του ελαιολάδου της φετινής σοδειάς στην Κρήτη, φαίνεται πως ξεπέρασε κάθε προηγούμενο και ήταν η χειρότερη της τελευταίας 10/ετιας.
Έτσι, ενώ κάθε χρόνο οι οξύτητες στην Κρήτη, παρά τα προβλήματα της Δακοκτονίας, κυμαίνονταν κατά 90% στο επίπεδο των 0,3-05 βαθμών, φέτος οι περιπτώσεις με τέτοιες οξύτητες ήταν ελάχιστες και αφορούσαν κυρίως περιοχές όπου η δακοκτονία έγινε με εργολάβους τους τοπικούς Συν/σμους (Ζάκρος, Έμπαρος κ.α.) οι οποιοι, όταν χρειαζόταν, έκαναν πρόσθετες δολωματικές παρεμβάσεις με δίκες τους δαπάνες.
Στις πλείστες όμως περιοχές οι συνήθεις πλέον καθυστερήσεις στην έναρξη της εφαρμογής της δολωματικης δακοκτονίας, έπαιξαν φέτος σημαντικό ρόλο στο γενικό επίπεδο ποιότητας. Έτσι, φράσαμε στο σημείο σε ορισμένες περιοχές, η μέση οξύτητα να είναι 0,8 βαθμούς όπως φαίνεται και από προκηρύξεις διαγωνισμών που έγιναν και απέβησαν άγονοι.
Χαμηλότερη η ελαιοπαραγωγή στην Ε.Ε. και την Iσπανία
Η φετινή ελαιοπαραγωγή της ΕΕ και ειδικά της Ισπανίας η οποία είναι σχεδόν η μισή του κόσμου και έχει ιδιαίτερη σημασία στην διαμόρφωση των τιμών, φέρεται μειωμένη τελευταία εξαιτίας της ανομβρίας η οποια φαινεται δεν έπληξε μόνο την Κρητη. Σοβαρά επληξε και άλλες περιοχές και χώρες και ιδιαίτερα την Ανδαλουσία την κυριότερη ελαιοπαραγωγό περιοχή της Ισπανίας, με αποτέλεσμα οι αρχικές εκτιμήσεις για το ύψος της σοδειάς 2017/18 να αναθεωρούνται προς τα κάτω (Πιν.2).
Έτσι, η παραγωγή της Ισπανίας, τόσο κατά το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιολαδου (ΔΣΕ) όσο και κατά το Ισπανικό Ινστιτούτο Ενημέρωσης και Έλεγχου Διατροφής (AICA) εκτιμάται σήμερα χαμηλότερη κατά 100χ.τ. από ότι αρχικά εκτιμήθηκε και προβλέπεται να πεσει στους 1.080 χ.τ. αντί 1,2 εκατ. τον.οπως αρχικα εκτιμήθηκε. (Πιν.2).
Η φετινή ελαιοπαραγωγή της Ιταλίας παρουσιάζεται οπωσδήποτε υψηλότερη από εκείνη της προηγούμενης χρονιάς που ήταν πολύ χαμηλή και εκτιμάται σε 320 χ.τ. από το ΔΣΕ και 370 χ.τ. από το ISMEA (Ινστιτούτο Ενημέρωσης Αγροδιατροφικού Εμπορίου) . Τελικά όμως είναι χαμηλότερη από τον μ.ο. των τελευταίων 6 ετών (Πιν.2)
Η παραγωγή στην Ελλάδα παρουσιάζεται οπωσδήποτε αρκετά αυξημενη σε σχέση με την πολύ χαμηλή περυσινή και εκτιμάται σε 300 χιλ. τόνους απο το ΔΣΕ και 280 απο το ΙSΜEΑ, εκτιμήσεις που κατά την δική μας άποψη, είναι και οι δυο πολύ διογκωμένες.
Γενικά η παραγωγή της ΕΕ που σήμερα εκτιμάται σε 1.800 χ.τ., φαίνεται οπωσδήποτε ελαφρά καλύτερη από την αρκετά μειωμένη περσινή, αλλά τελικά είναι μειωμένη σε σχέση με τον μ.ο. της τελευταίας 6/ετιας κατά 170 χ.τ. (Πιν.2).
Επομένως είναι φανερό πως το έλλειμμα της Ε.Ε. θα επιδιωχθεί να καλυφθεί με εισαγωγές από την Τυνησία η οποία φέρεται φέτος να έχει υψηλή παράγωγη (220χ.τ. ) ενώ παράλληλα έχει και καθεστώς χωρίς δασμούς για την ΕΕ για 100 χιλ. τόνους ετησίως.
Όμως εισαγωγές στην ΕΕ πιθανον να γινουν και από την Τουρκία η οποια στο βαθμό που οι εκτιμήσεις της είναι ακριβείς δείχνει να έχει υψηλή παράγωγη 287 χ.τ.
Τιμές: Σημάδια ανάκαμψης – Ανασταλτική η επίδραση των “κατωγραψιμάτων”
Οι τιμές παραγωγού, μετά την αιφνίδια πτώση τους στα 3.30-3,40€/κ στην αρχή της φετινής περιόδου οποτε οι διεθνείς αγοραστές, με πρόσχημα την δήθεν αυξημένη παραγωγή, έσπευσαν να επωφεληθούν από την ανάγκη πολλών παραγωγών να πουλήσουν άμεσα την παραγωγή τους, αρχιζουν να δειχνουν καποια σημαδια ανάκαμψης.
Αργά-αργα, αρχισαν να αυξανονται κατά 0,05-0,10 €/κ σε διάφορα ιδιωτικά κυρίως ελαιοτριβεία και τελικά σύμφωνα με το Δελτίο Τιμών του ΣΕΔΗΚ της 30-1-18 για το εξτρα παρθένο, οξυτ.0,3 διαμορφωθηκαν ως εξης:
Στις πωλήσεις με «κόψιμο», που βασίζονται κυρίως σε προσφορές ξένων αγοραστών για λάδι αποθηκευμένο στα ελαιοτριβεία, κυμαίνονταν στα 3,40 -3,50 €/κ στην Κρητη και Πελοπόννησο και κάπως χαμηλότερα στα 3,30€/κ στην Λέσβο και 3,20 €/κ στην Κύπρο.
Αντίθετα στις πωλήσεις με διαγωνισμούς οι τιμές διαμορφώθηκαν στα 3,65-3,86€/κ, επηρεάζοντας ανοδικά και τις τιμές γειτονικών Συν/κων και ιδιωτικών ελαιοτριβείων όπως στην Σητεία και στους Γαργαλιάνους.
Σημαντικά μεγαλύτερες οι τιμές με διαγωνισμούς
Απορίες για τη μη γενίκευση ή και μη υποχρεωτική επιβολή τους
Ενώ οι τιμές στην συνήθη αγορά την περίοδο αυτή κυμαίνονται από 3,40-3,50 €/κ, (βλ. Δελτίο τιμών ΣΕΔΗΚ 30-1-18 www.sedik.gr) οι τιμές που διαμορφώνονται με διαγωνισμούς ή δημοπρασίες που διενεργούν Συν/σμοι όχι μόνο είναι αρκετά υψηλότερες, αλλά επηρεάζουν γενικότερα τις τιμές και σε άλλους Συν/σμους και ιδιωτικά ελαιοτριβεία της περιοχής τους.
Έτσι, οι τιμές που επιτεύχθηκαν στους πιο προσφάτους διαγωνισμούς στην Κρητη, για λαδια με οξυτητα μικρότερη από 0,4% ήταν μεγαλύτερες απο 3,82€/κ (Πιν.3).
Παράλληλα όμως οι τιμές των διαγωνισμών, επηρέασαν προς τα άνω και τις τιμές στα Συν/κα και ιδιωτικά ελαιοτριβεία της περιοχής οι οποιες, σε μερικές περιπτώσεις όπως στην Σητεία, ήταν ακόμα και μεγαλύτερες από εκεινες των διαγωγνισμών
Οπωσδήποτε υπήρξαν και διαγωνισμοί οι όποιοι απέβησαν άγονοι και αναβληθήκαν λογω μη ύπαρξης προσφορών η προσφορών που κρίθηκαν ασύμφορες, πραγμα που δειχνει ότι τα ΔΣ των Συν/σμων αυτών, πολύ σωστα, δεν είναι διατεθειμένα να αποδεχτούν τιμές χαμηλότερες.
Βέβαια οι διαγωνισμοί απο Συν/σμους που εφαρμόζουν ορθές πρακτικές συνεχίζονται και ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη ο διαγωνισμός του Α.Σ. Ζάκρου για 90 τον., Οξυτ. 0,4%, που λήγει στις 7-2-18, ενώ όπως πληροφορούμαστε και άλλοι προετοιμάζονται.
Ωστόσο, πολλές απορίες γεννιούνται γιατί οι διαγωνισμοί, ενώ αποτελούν διαφανή μέθοδο διαχείρισης και ενώ εξασφαλίζουν σαφώς υψηλότερες τιμές για τους παραγωγούς, δεν γενικεύονται και δεν υιοθετούνται από όλους τους Συν/σμους.
Ακόμη, όπως λένε πολλοί, γιατί οι διαγωνισμοι δεν επιβάλλονται, ως ορθή πρακτική από την Πολιτεία, ιδίως για τους Συν/σμους που επιχορηγούνται με αρκετά χρήματα απο προγράμματα των Οργανώσεων Ελαιουργικών Φορέων (ΟΕΦ) η και αλλά προγράμματα η αναπτυξιακούς νομούς.
Σημειώνεται, ότι όπως παλαιοτέρα ανακοίνωσε ο Υπουργός ΥπΑΑΤ κ. Αποστόλου με τα προγράμματα ΟΕΦ, τα οποια χρηματοδοτούνται απο παρακρατήσεις των επιδοτήσεων των παραγωγών , διατέθηκαν για την 3/ετια 2015-18, συνολικά 33,9 εκατ. ευρω, από τα οποια 12,7 εκατ. ευρω αφορούσαν επιχορηγήσεις 27 Συν/σμών της Κρήτης. Οι Συν/σμοι αυτοί ασφαλώς θα έπρεπε να εφαρμόζουν διαφανείς πρακτικές σε όλες τις δράσεις που πραγματοποιούν και βέβαια στην διάθεση του ελαιολαδου!.
“Κατωγραψίματα», “μαύρα λάδια” και “λουκέτα”
Ένας νέος παράγων ο όποιος εμφανίστηκε φέτος και φαίνεται να παίζει ρόλο στην αγορά ελαιολάδου είναι η εμπλοκή των ελαιοτριβείων στην φορολόγηση και τις άλλες εισφορές των αγροτών.
Έτσι, η πρόθεση αποφυγής της φορολογίας και της δακοκτονίας φαίνεται να εξώθησε αρκετούς στα λεγόμενα «κατωγραψίματα», δηλαδή στην αποφυγή της καταγραφής του παραγόμενου ελαιολαδου στα ελαιοτριβεία και στην αναζήτηση πληρωμών εκτός Τραπεζών στην συνέχεια, πράξη που ονομάστηκε στην αγορά «μαύρα λάδια».
Όμως, όλα αυτά φαίνεται ότι είχαν σαν άμεση συνέπεια την μείωση των τιμών παραγωγού, την οποια οι παραγωγοί αποδέχονταν προκειμένου να αποφύγουν η μετριάσουν τις άλλες επιβαρύνσεις!
Ωστόσο, όπως έγινε γνωστό από δημοσιεύματα, η όλη κατάσταση η οποια έγινε γνωστή στην ΑΑΔΕ, οδήγησε σε εκστρατεία φορολογικών ελέγχων η οποια είχε σαν αποτέλεσμα τσουχτερά πρόστιμα αλλά και κλείσιμο αρκετών ελαιοτριβείων τα οποια δεν εξέδιδαν τα απαραίτητα παραστατικά. Σύμφωνα με δημοσιεύματα με τους πρώτους ελέγχους αρκετά πρόστιμα και «λουκέτα» έπεσαν σε ελαιοτριβεία σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Κρητη όπου με βάση το αρθρο13α του Ν 2523/1997, εκτός από τα χρηματικά πρόστιμα, έκλεισαν ένα ελαιοτριβείο στην Ιεράπετρα, ένα στο Ηρακλειο και σε δυο στον Αποκόρωνα στα Χανιά.
Όμως από την ΑΑΔΕ διευκρινίζουν ότι οι έλεγχοι θα συνεχιστούν και θα πυκνώσουν σε όλες τις ελαιοπαραγωγικές περιοχές τις επόμενες ήμερες.
Οι κίνδυνοι από τη χρήση μη επιτρεπτών φαρμάκων
Οι αδυναμίες της Πολιτείας να εφαρμόσει έγκαιρα και σωστά την δοκιμασμένη από ετών μέθοδο της δολωματικης Δακοκτονίας, φαίνεται ότι άρχισε να έχει και άλλες συνέπειες σοβαρότερες.
Αρκετοί παραγωγοί, στην προσπάθεια τους να προστάσουν την παραγωγή τους, φαίνεται ότι καταφεύγουν σε ψεκασμούς κάλυψης με ισχυρά εντομοκτόνα, μερικά απο τα οποια φέρονται ως μη επιτρεπτά. Έτσι, φαίνεται πως υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποιες παρτίδες εξαγόμενου χύμα προϊόντος, βρέθηκαν να προσεγγίζουν η και να υπερβαίνουν τα επιτρεπτά όρια υπολειμμάτων από φυτοφάρμακα.
Η επίπτωση αυτή η οποια έχει επισημανθεί επανειλημμένως από τα ΕΛΑΙΟΝΕΑ αλλα και από Ιατρικους Συλογους, είναι που σοβαρή και θα πρεπει οπωσδήποτε να απασχολήσει ολους.
Οι αρμόδιες αρχές ασφαλως θα πρέπει να εξετάσουν όχι μονό την αλήθεια και την έκταση του φαινόμενου, αλλά και να λάβουν σοβαρά και αποτελεσματικά μέτρα..
*Ο Νίκος Μιχελάκης, που είναι Δρ. Γεωπόνος, πρώην Δ/ντης του Ινστιτούτου Ελιάς Χανίων και Επιστ. Σύμβουλος του ΣΕΔΗΚ, διευκρινίζει ότι τα άρθρα του εκφράζουν προσωπικές απόψεις και δεν απηχούν κατά ανάγκη τις απόψεις του ΣΕΔΗΚ.
Μπορούν να αναδημοσιευτούν μόνο μετά απο άδεια του ίδιου. (nmixel@otenet.gr)
