Τα σηµεία των καιρών δείχνουν πως οι συνήθειες µας και τα οργανωµένα συµφέροντα, µας οδηγούν σε αφανισµό.
Μερικά σηµάδια δεν κρύβονται. Υψηλές και έντονες βροχοπτώσεις µε αποτέλεσµα µεγάλες πληµµύρες και κατολισθήσεις. Υδροστρόβιλοι και ανεµοστρόβιλοι ακόµη και σε περιοχές όπου τα φαινόµενα αυτά ήταν άγνωστα. Αλλά και λιγότερες βροχές και χιόνια µε αποτέλεσµα ξηρασίες και µείωση των αποθεµάτων νερού µε αποτέλεσµα απειλή λειψυδρίας.
Τέτοια εποχή τα Λευκά Όρη ήταν ήδη χιονισµένα από το Νοέµβριο και έµεναν έτσι λευκά µέχρι Μάιο-Ιούνιο. Στις παραλίες της Κρήτης σύχναζαν µόνο οι παραδοσιακοί χειµερινοί κολυµβητές … Αντίθετα, στη Βόρεια Ευρώπη έχουµε έντονες χιονοπτώσεις και δριµύτατα κύµατα ψύχους µε θερµοκρασίες πολλές δεκάδες βαθµούς κάτω από το µηδέν …
Παράλληλα σε συζητήσεις ακούς καινούργιες ειδήσεις. «∆εν βρίσκουµε πια ασκολύµπρους» παραπονιέται ο ένας. «Λίγα και µικρά τα ραδίκια φέτος» διαπιστώνει ο άλλος. «Πολλά πορτοκάλια είναι µικρότερα και µερικά είναι τελείως τζούφια» διαµαρτύρεται ένα τρίτος. Ας αφήσουµε πια το Κρητικό λάδι, στην παραγωγή του οποίου παρατηρείται µείωση από άνω των 50% έως και µέχρι 85-90%. Φαινόµενο που είναι παγκόσµιο και που συνεπάγεται σηµαντική άνοδο στην τιµή διάθεσής του ελαιόλαδου στους καταναλωτές.
Οι αφανισµοί ειδών. Η ηλικία του πλανήτη µας είναι περίπου 4,5 δισεκατοµµύρια χρόνια και οι επιστήµονες εκτιµούν ότι η ζωή εµφανίστηκε εδώ πριν από περίπου 3,5 δισεκατοµµύρια χρόνια. Όπως περιγράφει πολύ γλαφυρά το πρόσφατο ντοκιµαντέρ «Η ζωή στον πλανήτη µας», µέσα σε αυτή την περίοδο έχουν σηµειωθεί πέντε (5) µεγάλοι αφανισµοί ειδών του ζωικού και φυτικού βασιλείου. Οι τέσσερεις προήλθαν από φυσικές διεργασίες που προκάλεσαν είτε υπερβολική αύξηση (υπερθέρµανση) είτε υπερβολική µείωση (παγετώνες) της θερµοκρασίας του πλανήτη.
Ο πέµπτος, που οδήγησε στον αφανισµό των δεινόσαυρων, οφειλόταν στην πτώση ενός µετεωρίτη διαµέτρου περίπου 10 χιλιοµέτρων. Αυτός προκάλεσε φαινόµενα που αντιστοιχούσαν στην ταυτόχρονη πυροδότηση µερικών εκατοµµυρίων ατοµικών βοµβών (θανατηφόρο ωστικό κύµα, πυρκαγιές, συνθήκες «πυρηνικού χειµώνα» από σύννεφα σκόνης). Έγινε πριν από 66 εκατοµµύρια χρόνια και έκανε δυνατή την επικράτηση των πουλιών (πτερωτοί δεινόσαυροι) και των θηλαστικών, στα οποία ανήκει και ο άνθρωπος.
Ο έκτος αφανισµός. Τα σηµάδια που αναφέραµε στην αρχή δείχνουν ότι έχουµε µπει για τα καλά στην εποχή του έκτου αφανισµού. Η οποία τροφοδοτείται από ανθρωπογενείς διαδικασίες που επιταχύνουν τον ρυθµό απώλειας της βιοποικιλότητας δηλαδή της ταχύτητας αφανισµού των ειδών. Σήµερα, τα είδη αφανίζονται µε ρυθµό 100 έως 1.000 φορές µεγαλύτερο σε σχέση µε τον ρυθµό αφανισµού τους χωρίς τις επεµβάσεις του ανθρώπου. Με αυτό τον ρυθµό, οι επιστήµονες εκτιµούν ότι µέχρι το 2100 θα έχουν αφανιστεί τα µισά από όλα τα είδη που ζουν σήµερα στη Γη.
Οι κύριες αιτίες είναι η καταστροφή των φυσικών οικότοπων (π.χ. υπερ-τουριστική φρενίτιδα), η εισαγωγή χωροκατακτητικών ειδών (π.χ. λαγοκέφαλοι), η υπερεκµετάλλευση έµβιων πόρων (π.χ. υπεραλίευση, καταστροφή δασών) καθώς και η ρύπανση και η ανεξέλεγκτη χρήση φυτοφαρµάκων. Ο ρυθµός υπερθέρµανσης του πλανήτη λόγω της κλιµατικής αλλαγής – υπερθέρµανση που οφείλεται στην υπερπαραγωγή αερίων του θερµοκηπίου λόγω κυρίως της καύσης ορυκτών καυσίµων – ξεπερνά πλέον την προσαρµοστική ικανότητα των ειδών.
Σήµερα, οι ωκεανοί θερµαίνονται 10 έως 100 φορές ταχύτερα σε σχέση µε την τελευταία περίοδο που αυτό συνέβη πριν 252 εκατοµµύρια χρόνια. Τότε είχε αφανιστεί τουλάχιστον το 80% των θαλάσσιων ασπόνδυλων ειδών και περίπου το 70% των χερσαίων σπονδυλωτών ειδών που ζούσαν πριν αρχίσει ο αφανισµός.
Υπάρχει σωτηρία; Εδώ και καιρό οι επιστήµονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου και προτρέπουν τις πολιτικές αρχές, τον ιδιωτικό τοµέα και τους µεµονωµένους πολίτες να δραστηριοποιηθούν για να προστατεύσουν την εναποµένουσα βιοποικιλότητα στον πλανήτη. Έχουν υπογραφεί διεθνείς συν- θήκες και διοργανώνονται περιοδικές συναντήσεις των συµβαλλόµενων µερών (COP) για να συντονίσουν τα µέτρα µείωσης του ρυθµού της αύξησης της θερµοκρασίας. ∆ηλαδή της παραγωγής αερίων του θερµοκηπίου. ∆ηλαδή βασικά της παραγωγής και χρήσης ορυκτών καυσίµων.
∆υστυχώς, παρά τις επίσηµες κρατικές δεσµεύσεις η µέση θερµοκρασία του πλανήτη όχι µόνο δεν µειώνεται αλλά διαρκώς αυξάνεται. Επιπλέον, στις περιοδικές συναντήσεις των συµβαλλόµενων µερών δραστηριοποιούνται έντονα και οι µεγάλες εταιρείες παραγωγής ορυκτών καυσίµων. Τελευταία, µάλιστα, σε αυτές προεδρεύουν και εκπρόσωποί τους! Κι ας διακηρύσσει ο γενικός γραµµατέας του ΟΗΕ κ. António Guterres ότι «∆εν µπορούµε να σώσουµε έναν πλανήτη που καίγεται µε µια µάνικα από ορυκτά καύσιµα …».
Παράλληλα, παρά κάποιες φιλότιµες προσπάθειες διάδοσης της χρήσης ανανεώσιµων πηγών ενέργειας για θέρµανση (µε αντλίες θερµότητας) και µετακίνηση (µε ηλεκτρικά οχήµατα), το κόστος είναι ακόµη αρκετά υψηλό παρά τις όποιες κρατικές επιδοτήσεις. Επίσης, αέρια θερµοκηπίου δεν παράγονται µόνο από την χρήση ορυκτών καυσίµων για ηλεκτροπαραγωγή και µεταφορές αλλά και για τη θέρµανση των κατοικιών. Αέρια θερµοκηπίου παράγουν επίσης και οι εγκαταστάσεις εκτροφής βοοειδών (κυρίως µεθάνιο), καθώς και διάφορες βιοµηχανίες (π.χ. τσιµεντοβιοµηχανία).
Για να αντιµετωπιστεί η κατάσταση αυτή χρειάζονται ριζικά µέτρα. Όµως ποιος πολιτικός θα τολµήσει να τα πάρει; Ποιος θα προκαλέσει αναστάτωση στην οικονοµία απαγορεύοντας τις µεταφορές που χρησιµοποιούν πετρελαιοειδή ή φυσικό αέριο (π.χ. αυτοκίνητα, φορτηγά, αεροπλάνα, πλοία). Ποιος θα απαγορεύσει την παραγωγή αυτών των µεταφορικών µέσων αλλά και τη µαζική παραγωγή κρέατος; Ποιος θα απαγορεύσει την εξόρυξη και χρήση ορυκτών καυσίµων;
Ο κινέζικος ξιφίας (Psephurus gladius) ένα από τα 7 είδη που αφανίστηκαν το 2022 δεν γνώριζε ότι θα αφανιζόταν. Σήµερα το 2024 µ.Χ., ο σοφός άνθρωπος (Homo sapiens) γνωρίζει τι τον περιµένει και τι θα έπρεπε να έχει κάνει για να αποφύγει τον αφανισµό. Αλλά αδυνατεί να δράσει γιατί δεσµεύεται από κοινωνικούς και οικονοµικούς λόγους. Το αποτέλεσµα θα είναι να εξαφανιστεί όπως τα εκατοµµύρια είδη που εξαφανίστηκαν από αυτόν το πλανήτη από τότε που εµφανίστηκε εδώ η ζωή. Κι επειδή η ζωή δεν σταµατά, τη θέση του θα πάρουν άλλα είδη, λιγότερο σοφά που η απουσία του ανθρώπου θα τους δώσει την ευκαιρία να εξελιχτούν …
Όποιος δεν πιστεύει την επιστήµη ας διαβάσει το ιη’ κεφάλαιο της Αποκάλυψης του Ιωάννη.
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
*Ο Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
