«Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά»
Οδυσσέας Ελύτης
Οι άνεμοι της ανάπτυξης είναι ούριοι για το νησί μας κι εμείς σκαμπανεβάζουμε με τα πανιά κατεβασμένα.
Αφορμή για το σημείωμα μια πρόταση από το σχόλιο του Παρασκευά Περάκη στα “Χ.Ν.” της 24.10.2017:
«Με το νησί να είναι στο επίκεντρο πολύ-επίπεδων εξελίξεων επιβάλλεται να χαραχθεί μια κοινή πορεία με σαφείς στόχους και όρια». Γνωρίζουμε ότι για να προβληθούν στο μέλλον τα στάδια ανάπτυξης της πόλης και του νησιού μας δεν είναι θέμα ενός σημειώματος, αλλά μακρόχρονης εργασίας ομάδων μελετητών.
Εμείς αυτό που μπορούμε να επισημάνουμε είναι δούμε μερικές τρέχουσες ελλείψεις και να τις προβάλουμε σε κοινωνιολογικό επίπεδο στο εγγύς μέλλον. Όλες αφορούν τα παιδιά.
Τα εγγόνια μας θα έχουν στέγη;
Αν ακολουθήσουμε τις παγκόσμιες τάσεις που υπαγορεύονται από την παγκοσμιοποίηση, τα εγγόνια μας θα δυσκολευτούν να βρουν στέγη στα Χανιά.
Σε πρόσφατο άρθρο στον “Economist” τονίζεται ο αυξημένος ρόλος της γεωγραφικής θέσης στην ανάπτυξη κι η άμεση ανάγκη δημιουργίας κατοικιών σε αυτές τις περιοχές. Αύξηση κατοικιών προϋποθέτει περισσότερες -και καλύτερες- υποστηρικτικές δομές. Οι σημερινές μας δομές ξεπέρασαν τις αντοχές τους σε όλους τους τομείς (Περίθαλψη, Παιδεία, Οδικό δίκτυο κ.ά.).
Τα εγγόνια μας δεν θα είναι οι μόνοι πιθανοί άστεγοι. Στέγη κοντά στην πόλη δεν θα μπορούν να βρουν όσοι μετατίθενται στην περιοχή μας, οι φοιτητές, όπως κι ομάδες ατόμων που δεν τις μετράμε σήμερα.
Τα ενοίκια είναι ήδη σε ύψη δυσθεώρητα, οι ημεδαποί δυσκολεύονται, κάποιοι μένουν σε μεγάλη απόσταση κι οι μη έχοντες υποχρεώνονται σε συγκατοίκηση.
Η συνεχώς προβαλλόμενη και αναμενόμενη νέα ανάπτυξη της περιοχής μας ελκύει ημεδαπούς και αλλοδαπούς, όπως κι ένα αυξανόμενο αριθμό αλλοδαπών στρατιωτικών.
Που θα στεγαστούν όλοι αυτοί; Ποιοι θα εκτοπίσουν ποιους δεν είναι δύσκολο να το φανταστούμε. Πού θα οδηγηθούν τα ενοίκια στην ήδη ελλειμματική αγορά στέγης;
Μεγαλύτερες υποχρεώσεις
Η κεντρομόλος τάση που ανέφερα πιο πάνω έχει ένα θετικό στοιχείο. Τα εγγόνια μας όχι μόνο θα μείνουν στην περιοχή μας, αλλά και θα επιθυμούν να κατοικούν σε σχετικά μικρή απόσταση από τις ρίζες τους. Με την προϋπόθεση ότι θα βρουν σπίτι για να δημιουργήσουν το σπιτικό τους, φυσικά. Αυτό είναι άλλο ένα επακόλουθο της παγκοσμιοποίησης, αφού έχει ήδη καταγραφεί μικρότερη κινητικότητα σε κοινωνίες που τη βίωσαν πρώτες. Η κινητικότητα των νέων έχει μειωθεί στο μισό τα τελευταία 20 χρόνια.
Στην περίπτωσή μας είναι πολύ πιθανό να κληροδοτήσουμε στα εγγόνια μας απασχόληση, διαδοχή σε μια οικογενειακή επιχείρηση, είτε την υποχρέωση να φροντίσουν τα ηλικιωμένα μέλη των οικογενειών τους.
Μας λένε ότι οι σημερινοί γονείς θα έχουν ισχνές συντάξεις αν δεν γίνει κάτι δραματικά αισιόδοξο και προσδόκιμο ζωής αυξημένο. Σε μια ακραία περίπτωση ένα μοναχοπαίδι θα κληθεί να υποστηρίζει τους γονείς του, θείους, θείες κι ίσως πεθερικά.
Ποιες κοινωνικές δομές θα καλύψουν αυτό το αρνητικό κληροδότημα μας προς τα εγγόνια μας;
Κόστος ζωής στα ύψη
Μια συγκριτική μελέτη του κόστους ζωής στην πόλη μας κάναμε το μακρινό 1979, ο γράφων με το μακαρίτη συνάδελφο μου στην Τράπεζα της Ελλάδος Κυριάκο Κινδελή. Συγκρίναμε το κόστος ομοειδών προϊόντων και υπηρεσιών στα Χανιά με αυτό της Αθήνας και άλλων πόλεων. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό. Τα Χανιά όπως κι άλλες πόλεις που άρχιζαν να αναπτύσσονται τότε λόγω του τουρισμού έβλεπαν τον τοπικό τιμάριθμο να σκαρφαλώνει ταχύτερα.
Υποβάλλαμε τα στοιχεία και με ευχάριστη έκπληξη είδαμε την έγκριση ενός μηνιαίου επιδόματος 100 δραχμών. Λίγα χρόνια αργότερα το επίδομα εντάχθηκε στη Συλλογική Σύμβαση της ΟΤΟΕ.
Σήμερα ο τοπικός τιμάριθμος είναι στα ύψη σε σχέση με άλλες μη τουριστικές περιοχές. Οι συλλογικές συμβάσεις όμως δεν προβλέπουν αποζημίωση για το κόστος ζωής στις τουριστικές περιοχές.
Ποιοι φορείς θα κινητοποιηθούν για να καλύψουν το έλλειμμα στο εισόδημα τους οι σημερινοί και οι αυριανοί εργαζόμενοι στο νησί μας;
Μικροί ανίσχυροι πολίτες
Ισχυρές κοινωνικές παρεμβάσεις θα απαιτηθούν σε δύο διαφορετικές περιοχές. Αφενός, στις μικρές απομακρυσμένες κοινότητες του νησιού μας που αποδεκατίζονται από την ανάπτυξη των παράκτιων ζωνών, κι αφετέρου στις ήδη αναπτυγμένες τουριστικές περιοχές.
Θα αναρωτηθείτε ποιοι θίγονται; Μα τα παιδιά, φυσικά.
Στις πρώτες περιοχές τα παιδιά σπαταλούν ώρες με τα λεωφορεία για το σχολείο τους, ζουν χωρίς παρέες, κοινωνική στήριξη και με μηδενικά ερεθίσματα.
Στις άλλες, τις τουριστικές, μεγαλώνουν μόνα τους σε χαοτικά περιβάλλοντα, με μικρή κοινωνική συνοχή και με δυσβάστακτους πειρασμούς.
Οι επιπτώσεις είναι ορατές από τους γονείς που εργάζονται νυχθημερόν και από τους εκπαιδευτικούς τους.
Με τι σχέδιο θα υπερασπιστούμε τα δικαιώματα των μικρών ανίσχυρων πολιτών του νησιού μας;
Συμπερασματικά
Αν υποθέσουμε ότι το μεγάλο σχέδιο ανάπτυξης που χρειαζόμαστε είναι ένας κύκλος, τα παραπάνω ερωτήματα καλύπτουν τις 4 από τις 360 μοίρες της περιφέρειάς του.
Καταληκτικό ερώτημα: Υπάρχουν ομάδες ειδικών για αυτό το σχέδιο -την αρματωσιά του σκάφους μας- και με τι ρυθμό εργάζονται;’
