Έπειτα από εννέα μήνες στη θαλπωρή και την ασφάλεια της μήτρας, το νεογέννητο καλείται ξαφνικά να αποχωριστεί το σώμα της μητέρας και να ζήσει πλέον στον έξω-μητρικό κόσμο.
Η συνύπαρξη μητέρας και βρέφους συνεχίζεται και μετά τη γέννα εφόσον τον πρώτο καιρό της ζωής του το νεογέννητο αποτελεί ουσιαστικά μια προέκταση της μητέρας και αναζητά από αυτήν φροντίδα, τροφή και ασφάλεια.
Xωρίς τη μητέρα η επιβίωση είναι δύσκολη έως αδύνατη. Σε πρώτο στάδιο η μητέρα εκφράζει την αγάπη της με τη σωματική περιποίηση και την κάλυψη των βασικών αναγκών του μωρού. Ανάμεσα στο νεογέννητο και την μητέρα διαμορφώνεται ένας ισχυρός δεσμός ή αλλιώς η λεγόμενη ‘προσκόλληση’, ένας όρος που εισήγαγε το 1958 ο ψυχίατρος John Bowlby. Με τον όρο αυτό εννοούμε την επιθυμία για εγγύτητα και επαφή που εκδηλώνει το βρέφος απέναντι στον κύριο φροντιστή του (συνήθως μητέρα). Καθώς ξεκινάει τη ζωή του, το βρέφος προσπαθεί να ανακαλύψει τον κόσμο γύρω του και να εξερευνήσει. Παράλληλα όμως αναζητά και ασφάλεια με καταφύγιο τη μητρική αγκαλιά.
Ο δεσμός μητέρας και βρέφους είναι πολύ σημαντικός καθώς έχει φανεί ότι η ποιότητα του επηρεάζει τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του μωρού και λειτουργεί ως πρότυπο για όλες τις μελλοντικές διαπροσωπικές σχέσεις του. Χρειάζεται φυσικά να τονίσουμε πως ο τύπος δεσμού που έχει αναπτύξει κάποιος μπορεί να είναι σταθερός για όλη του τη ζωή, ενδέχεται όμως να προκύψουν χαρούμενα ή δυσάρεστα περιστατικά, να εμφανιστούν πρόσωπα και σχέσεις και τελικά να αλλάξει. Επομένως η μητέρα, που συνήθως αποτελεί και τον κύριο φροντιστή, σίγουρα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο όχι όμως μοναδικό ούτε απόλυτα καθοριστικό.
Αν και το μωρό εξαρτάται και επηρεάζεται από τη σχέση του με τη μητέρα, αυτό δεν σημαίνει πως δεν έχει τη δική του υπόσταση. Όταν φυτεύουμε ένα σπόρο στο χώμα, εμείς απλώς παρέχουμε το κατάλληλο περιβάλλον που θα του επιτρέψει να ευδοκιμήσει.
Αντίστοιχα, το βρέφος φέρει μέσα του μια ορμή για ζωή καθώς και την δική του ιδιοσυγκρασία, έναν μοναδικό τρόπο να σχετίζεται με τους άλλους και να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Μιλάμε λοιπόν για δύο ανθρώπινες ολότητες που αλληλεπιδρούν και αλληλοσυνδέονται στενά, ωστόσο είναι διακριτές.
Ο πρώτος μεγάλος αποχωρισμός μητέρας και μωρού συνήθως λαμβάνει χώρα όταν αυτό έχει μεγαλώσει αρκετά ώστε να πάει στο σχολείο. Στη σύγχρονη εποχή όμως τα δεδομένα έχουν αλλάξει και πολλοί γονείς λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων αναγκάζονται να αποχωριστούν νωρίτερα τα μικρά παιδιά τους. Το γεγονός αυτό μπορεί να προκαλέσει στους γονείς και ιδίως στις μητέρες συναισθήματα ενοχής και ανεπάρκειας. Το μωρό ενδέχεται να δυσκολευτεί και το ίδιο, ειδικά εάν βρίσκεται στον πρώτο χρόνο της ζωής του που κορυφώνεται η προσκόλληση. Ως αντίδραση στην κατάσταση αυτή, το βρέφος πιθανό να εμφανίσει‘άγχος αποχωρισμού’, μια αντίσταση δηλαδή στο να αποχωριστεί τη μητέρα του που συχνά συνοδεύεται από συναισθηματική δυσφορία, κλάματα και φωνές.
Η κατάσταση αυτή δεν είναι ευχάριστη για κανέναν, παρόλα αυτά υπάρχει τρόπος να γίνει λιγότερο επίπονη. Γενικότερα το μωρό ακολουθεί το ρυθμό της μητέρας. Αυτό σημαίνει πως εάν η μητέρα είναι ήρεμη και εμπιστεύεται τους χώρους και τους ανθρώπους στους οποίους αφήνει το παιδί, τότε κι αυτό θα είναι πιθανόν λιγότερο αντιδραστικό. Η μητέρα θα ήταν καλό να συνειδητοποιήσει ότι οι χώροι αυτοί επιδιώκουν τη συνέχεια του έργου της, όχι την αντικατάσταση της φιγούρας της. Επίσης, εάν ο δεσμός της με το μικρό παιδί χαρακτηρίζεται από στοργή και αγάπη τότε το μωρό θα ‘κουβαλάει’ μαζί του αυτή την ανάμνηση όση ώρα λείπει από την αγκαλιά της και θα την ανανεώνει κάθε φορά που επιστρέφει.
Εν κατακλείδι, η πρόωρη έξοδος του παιδιού από την οικογενειακή φωλιά τη στιγμή που χρειάζεται όσο περισσότερο τον φροντιστή του δεν σπανίζει στις μέρες μας. Κάθε μητέρα που έρχεται αντιμέτωπη με ένα τέτοιο γεγονός είναι απόλυτα φυσιολογικό να βιώνει πλειάδα αρνητικών συναισθημάτων. Παρόλα αυτά ο χρόνος που χάνεται μπορεί να αναπληρωθεί και η ανάπτυξη του μωρού να κυλήσει ομαλά. Πώς θα γίνει αυτό; Αρκεί η μητέρα να μάθει έναν τρόπο διαχείρισης αυτών των συναισθημάτων και παράλληλα να προσπαθήσει να διατηρήσει μια ζεστή επαφή με το παιδί της μετά από καθημερινή απουσία. Και τέλος μια μικρή υπενθύμιση: οι καιροί είναι δύσκολοι και οι γονείς αντιμετωπίζουν πολλές δοκιμασίες. Δεν ζητάμε από καμία μητέρα να είναι τέλεια, απλά να είναι μητέρα.
Για την επεξεργασία όλων των παραπάνω ερωτημάτων, το Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας Περιφερειακής Ενότητας Χανίων σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ διοργανώνει ομάδα μητέρων με τίτλο ΄΄αφήνοντας το μωρό μου στον βρεφικό σταθμό ….συναισθήματα και αγωνίες ΄΄ διάρκειας 7 συναντήσεων για μητέρες παιδιών βρεφικής και προνηπιακής ηλικίας. Στόχος της ομάδας αποτελεί η προετοιμασία ψυχική και συναισθηματική των μητέρων για να μπορέσουν να αποχωριστούν για πρώτη φορά το μωρό τους και να γίνει ομαλή η μετάβαση του μωρού ή του νηπίου στα χέρια ενός τρίτου προσώπου. Το πρόγραμμα με ημερομηνία έναρξης την Τρίτη 26 Οκτωβρίου και ημερομηνία λήξης την Τρίτη 7 Δεκεμβρίου 2021, θα πραγματοποιείται εβδομαδιαίως κάθε Τρίτη από τις 10.00 έως τις 11.30 το πρωί. Η ομάδα θα είναι ολιγάριθμη και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα στο οποίο θα τηρείται το εκάστοτε πρωτόκολλο του ΕΟΔΥ, δεν απαιτεί καμία οικονομική επιβάρυνση. Συντονίστρια της ομάδας θα είναι η Κουράκη Ελένη Ψυχολόγος –Ψυχαναλύτρια, εργαζόμενη στο Κέντρο Πρόληψης.
Για πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής: οι ενδιαφερόμενες μπορούν να επικοινωνούν με την Γραμματεία του Κέντρου Πρόληψης στα τηλέφωνα 2821028166, 2821051214, στην ιστοσελίδα www.prolipsi.chania.gr καθώς και στο f: Κέντρο Πρόληψης Π.Ε Χανίων έως και την Τρίτη 26 Οκτωβρίου 2021.
Πηγές:
Bowlby, J.,& Ainsworth, M. (2013). The origins of attachment theory. Attachment
theory: Social, developmental, and clinical perspectives, 45, 759-775.
Βίννικοτ, Ντ., (1976). Το παιδί, η οικογένεια και ο εξωτερικός του κόσμος. (Θ. Παπαρδέλης μτφ.). Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη
Κράμερ, Μπ., (1992). Επάγγελμα μωρό. (Μ. Μιχαέλη μτφ.). Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη
