Τα Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ αποτελούν σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) καταγράφει ένα εκατομμύριο μολύνσεις την ημέρα,με σημαντική επιβάρυνση τόσο στη σωματική όσο και στη ψυχική ισορροπία των ατόμων που έχουν μολυνθεί,αν αφεθούν χωρίς θεραπεία.
Μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή και περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων, τις λοιμώξεις από τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων, δηλαδή τα κονδυλώματα (HPV), τον έρπητα των γεννητικών οργάνων, τη σύφιλη, τη γονόρροια, τις χλαμυδιακές λοιμώξεις,τις ουρηθρίτιδες, κολπίτιδες, τις λοιμώξεις από τριχομονάδες, τις ηπατίτιδες,τις ψείρες του εφηβαίου, τις μυκητιάσεις και την HIV λοίμωξη.
Σύμφωνα με στοιχεία από την επιτήρηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, στην οποία συμμετέχει και η χώρα μας, 70% των χλαμυδιακών λοιμώξεων, 40% των περιστατικών γονόρροιας και 17% συφιλιδικών λοιμώξεων αφορούν νεαρά άτομα 15-24 ετών. Επίσης, μεγάλο ποσοστό ατόμων μολύνονται για πρώτη φορά από κονδυλώματα στα εφηβικά τους χρόνια. Δυστυχώς,μπορεί να μολυνθούν βρέφη και παιδιά.
Τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα (ΣΜΝ), δε μεταδίδονται μέσω της καθημερινής κοινωνικής επαφής (χειραψία, αγκαλιά, φιλί στο μάγουλο), των κουνουπιών ή άλλων εντόμων, της από κοινού χρήσης οικιακών συσκευών, του σάλιου, των δακρύων, του ιδρώτα, του αέρα ή του νερού.
Στις δύσκολες συνθήκες που ζούμε υπερτονίζονται ο φόβος και η ανασφάλεια. Ας καταπολεμήσουμε λοιπόν τον αρνητισμό, με τη συναισθηματική πληρότητα που προσφέρει η ασφαλής σεξουαλική επαφή.
Πάμε να δούμε λοιπόν τι ισχύει και τι όχι, για τα ΣΜΝ.
•Κινδυνεύουν περισσότερο οι άνδρες ή οι γυναίκες;
Οι γυναίκες διότι στο σπέρμα οι συγκεντρώσεις των ιών και μικροβίων είναι μεγαλύτερες κι ο βλεννογόνος του κόλπου τραυματίζεται εύκολα. Στατιστικά στοιχεία της Διεθνούς Οργάνωσης της Υγείας (ΔΟΥ) αναφέρουν ότι η αναλογία στις ηλικίες 14-19 είναι 2:1 (γυναίκες-άνδρες).
• Εν νοσούσε ο σύντροφός μου θα το είχα καταλάβει;
Μπορεί κάποιος να είναι φορέας του νοσήματος και να μην το γνωρίζει αν δεν έχει κάνει ειδικές εξετάσεις, αφού δεν είναι καθόλου βέβαιο αν και πότε θα εμφανίσει συμπτώματα. Μερικά από τα νοσήματα αυτά οφείλονται σε ιούς που «ενεργοποιούνται» μετά από μέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες από τη στιγμή που τους «κόλλησε» κάποιο άτομο. Μια αρνητική εργαστηριακή εξέταση μπορεί να θετικοποιηθεί αργότερα, καθώς υπάρχει το χρονικό «παράθυρο» κατά τη διάρκεια του οποίου δεν είναι δυνατό να γίνει η διάγνωση.
• Όταν κάποιος νοσεί από ένα ΣΜΝ δεν “κολλάει” έυκολα κι άλλο;
Μελέτες έχουν δείξει ότι η ύπαρξη ενός ΣΜΝ διευκολύνει τη μετάδοση άλλου, γι’ αυτό γίνεται πάντοτε πλήρης έλεγχος για τα υπόλοιπα. Η αναζήτηση και η θεραπεία των σεξουαλικών συντρόφων κρίνεται απαραίτητη. Ακόμη κι αν υπάρχει μόνιμη σχέση ελλοχεύει ο κίνδυνος από τον αριθμό των ερωτικών συντρόφων που είχε ο καθένας στο παρελθόν (σεξουαλικό δέντρο).
Επιπλέον, μπορείς να μολυνθείς περισσότερο από μια φορά, είτε από ένα μη θεραπευμένο σύντροφο, είτε από ένα νέο σεξουαλικό σύντροφο. Η θεραπεία μιας αντίστοιχης λοίμωξης, δεν προστατεύει τον ασθενή από επαναμόλυνση.
• Μετάδοση μέσω στοματικής επαφής
Βέβαια μεταδίδονται με κάθε είδους επαφή: κολπική, πρωκτική, στοματική. Τα χλαμύδια, η γονόρροια, τα κονδυλώματα, ο έρπητας και οι ψείρες του τριχωτού της ήβης μπορούν να μεταδοθούν με το στοματικό έρωτα.
• Μετάδοση από δημόσιες τουαλέτες
Οι περισσότεροι ιοί και τα βακτήρια δεν επιβιώνουν για πολύ ώρα έξω από το ανθρώπινο σώμα. Ακόμα κι αν υπάρχουν μικρές πληγές στο σώμα, ο κίνδυνος είναι μικρός.
• Είναι όλα τα εξανθήματα ΣΜΝ;
Πολλά δερματολογικά νοσήματα είναι άσχετα με τα ΣΜΝ, όπως π.χ. η ψωρίαση, ο ομαλός λειχήνας, η λεύκη, η δερματίτιδα εξ επαφής και μπορεί να εμφανιστούν εντοπισμένα στη γεννητική ή στην περιγεννητική χώρα.
Επιπλέον, τα έλκη/πληγές στα γεννητικά όργανα, μπορεί να οφείλονται σε λοιμώξεις, ρευματικά νοσήματα, σύνδρομο Αδαμαντιάδη – Behcet, πολύμορφο ερύθημα, ψώρα, κακοήθειες κ.λπ.
• Εγκυμοσύνη
Η σύφιλη, η γονόρροια, οι χλαμυδιακές λοιμώξεις μπορεί να μεταδοθούν στο έμβρυο ή το νεογέννητο με σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία του.
• Τα ΣΜΝ μπορεί να πρωτοεμφανιστούν στο στόμα;
Η στοματική κοιλότητα μετατρέπεται πολλές φορές σε πύλη για την είσοδο των σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων. Η σύφιλη, η γονόρροια, η HIV λοίμωξη και τα κονδυλώματα εκδηλώνονται συνήθως με συμπτώματα από το στόμα.
Σχεδόν όλα τα ΣΜΝ παρουσιάζουν «εξωγεννητικές» εκδηλώσεις, που μπορεί να εμφανιστούν στο στόμα, στα μάτια, στις αρθρώσεις, στην καρδιά και στο νευρικό σύστημα. Στις περιπτώσεις αυτές σπάνια οι ασθενείς συνδυάζουν τα συμπτώματα με κάποιο ανάλογο νόσημα, με αποτέλεσμα να καθυστερεί η διάγνωση και η θεραπεία τους.
• Ο ρόλος των προφυλακτικών
Δεν προστατεύει με απόλυτη ασφάλεια από όλα τα ΣΜΝ, αλλά η χρήση του προφυλακτικού παραμένει η καλύτερη επιλογή προστασίας. 1 στους 3 εφήβους δεν το χρησιμοποιεί σωστά. 7% έχουν αλλεργία στο λάτεξ και δε γνωρίζουν ότι υπάρχουν latex free υλικά, π.χ. από πολυουρεθάνη (απλά είναι πιο ακριβά) και σε διάφορα μεγέθη. Οι εχθροί των προφυλακτικών είναι οι υψηλές θερμοκρασίες, το ηλιακό φως, η υγρασία, ο χρόνος, η κακομεταχείριση. Οι κατασκευαστές δυστυχώς παράγουν διαφορετικής ποιότητας προφυλακτικών για κάθε αγορά. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, η νομοθεσία επιτρέπει να υπάρχουν μέχρι και 5 ελαττωματικά σε μια παρτίδα 300 προφυλακτικών, ενώ στο Βέλγιο 1 στα 500. Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν σχετικοί κανονισμοί…
Πρέπει να ελέγχεται πάντα η ημερομηνία λήξης που είναι συνήθως τα 5 χρόνια. Επίσης, αναγκαία κρίνεται η ηλεκτρονική έγκριση καθώς και η έγκριση από τον Ελληνικό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΟΦ).
Το γυναικείο προφυλακτικό εγκρίθηκε το 1993 από τον Αμερικάνικο Οργανισμό Φαρμάκων (FDA), όμως το κοινό δεν το έχει αγκαλιάσει, διότι θεωρείται περίπλοκο στη χρήση και ακριβό.
Η χρήση δύο προφυλακτικών δεν είναι σωστή διότι σχίζονται εύκολα. Πρέπει να χρησιμοποιείται ένα νέο προφυλακτικό σε κάθε επαφή.
Σε ό,τι αφορά τα προφυλακτικά με γεύση, η ζάχαρη σαν αρωματική ύλη μπορεί να οδηγήσει σε μολύνσεις κατά τη διείσδυση γι’αυτό συστήνεται η χρήση του στη στοματογεννητική επαφή.
• Tα αντισυλληπτικά
Τα αντισυλληπτικά προσφέρουν προστασία μόνο έναντι ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης.
• Πότε να εξεταστούμε;
Οι εξετάσεις μπορούν να γίνουν προληπτικά. Σε περίπτωση όμως μιας «ύποπτης» επαφής που πρέπει να ελεγχθεί, λαμβάνεται υπόψη ότι για κάποια ΣΜΝ υπάρχει ένα χρονικό διάστημα που δεν επιτρέπει τη διάγνωσή τους. Για παράδειγμα, οι πρώτες ορολογικές εξετάσεις για τη σύφιλη, θετικοποιούνται τουλάχιστον 21 μέρες μετά τη μόλυνση.
• Θεραπεία και αντιβιοτικά
Παλαιότερα τα ΣΜΝ εμφάνιζαν ενδημίες και πανδημίες κι οι λαοί τα θεωρούσαν σαν «κατάρα των Θεών». Σήμερα η σύφιλη, η γονόρροια, οι ουριθρίτιδες και οι κολπίτιδες θεραπεύονται με την κατάλληλη αντιβιοτική αγωγή. Σε παγκόσμιο επίπεδο, όμως, προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία η αυξανόμενη αντοχή του γονόκοκκου στα αντιβιοτικά,γεγονός που προκαλεί σοβαρές συνέπειες στη δημόσια υγεία. Έτσι,αν μετά την ολοκλήρωση της θεραπευτικής αγωγής συνεχίζουν να υπάρχουν συμπτώματα, είναι απαραίτητη η επανεκτίμηση της εξέλιξης της νόσου από τον δερματολόγο του ασθενούς κι αποφυγή αναζήτησης λύσης στο… Διαδίκτυο.
• Τα εμβόλια ως προστασία
Σημαντική θέση στην προστασία κατέχουν οι εμβολιασμοί, για την ηπατίτιδα Β και τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων.
Το εμβόλιο για τον ιό της ηπατίτιδας Β, που προστατεύει από τη νόσο, πρέπει να εφαρμόζεται σε άτομα όλων των ηλικιών τα οποία δεν έχουν μολυνθεί ποτέ από αυτόν.
Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες,όσον αφορά το εμβόλιο κατά του HPV, συνιστάται ο εμβολιασμός όλων των κοριτσιών 11-12 ετών με το τετραδύναμο εμβόλιο κατά των τύπων HPV 6, 11, 16, 18 (για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και τα κονδυλώματα), σε 3 δόσεις.
Τα μεγαλύτερα κορίτσια μπορούν να εμβολιαστούν αλλά η μέγιστη αποτελεσματικότητα αποκομίζεται πριν την έναρξη της σεξουαλικής ζωής τους. Μελέτες στα αγόρια βρίσκονται σε εξέλιξη.
Το διδύναμο εμβόλιο κατά των τύπων HPV 16, 18 (για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας), έχει εγκριθεί μόνο στην ΕΕ και γίνεται,επίσης,σε τρεις δόσεις.
Ο εμβολιασμός δεν διαφοροποιεί την πορεία μιας ήδη εγκατεστημένης λοίμωξης. Το χρονικό διάστημα που διαρκεί η ανοσοεπάρκεια που προσφέρει το εμβόλιο, δεν έχει ακόμη σαφώς προσδιοριστεί, ούτε η αναγκαιότητα ή όχι επανάληψης του πλήρους σχήματος του εμβολιασμού. Τα πλήρη οφέλη του θα γίνουν ορατά μετά από 30-50 έτη.
Εμφανίζουν υψηλή αποτελεσματικότητα, καλό προφίλ ασφαλείας και χορηγούνται δωρεάν από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.
*Η Κωνσταντίνα Περογιάννη είναι δερματολόγος – αφροδισιολόγος
