Αφορμή για αυτή τη σκέψη-πρόταση ήταν η αξιόλογη πρωτοβουλία του τμήματος Σχολικών Δραστηριοτήτων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων, για τη διοργάνωση σεμιναρίων με θέμα: “Ελληνική Μυθολογία και Καλές Τέχνες”. Η μυθολογία στη νεοελληνική λογοτεχνία θα μπορούσε να αποτελέσει ένα θέμα για το μέλλον και πιο ειδικά το ζήτημα “Μυθολογία και Καζαντζάκης”.
O Νίκος Καζαντζάκης δεν χρειάζεται συστάσεις. Ο ίδιος έγραφε ότι ένας από τους κλασικούς δημιουργούς που τον είχαν εμπνεύσει ήταν ο Όμηρος και θεωρούσε τη δική του “Οδύσεια” ως το πιο σημαντικό του έργο. Η “Ασκητική”, όπως και ολόκληρο το έργο του είναι ποτισμένο στους χυμούς των φιλοσοφικών αναφορών των αρχαίων κλασικών στοχαστών και φιλοσόφων, ενώ ο ίδιος συνεργάστηκε με τον Ι. Κακριδή για να μας δώσουν μία από τις πιο σημαντικές μεταφράσεις της Ιλιάδας, το 1942.
Μύθοι, όπως της Αμυγδαλιάς (Φυλλίς και Δημοφών), μύθοι από ολόκληρο τον κόσμο που συνέλλεξε μέσα από τα ταξίδια του και τους εμπλούτισε δημιουργικά, χρωματίζουν τα έργα του. Ήρωες με “Διονυσιακή καταγωγή”, αρχέγονοι, όπως ο Ζορμπάς, ήρωες αφιερωμένοι στο “χρέος” και στη “θυσία”, όπως ο Καπετάν Μιχάλης ή ο παπα-Φώτης από το “Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται” (ένα έργο ιδιαίτερα επίκαιρο στις ημέρες της προσφυγικής κρίσης που ζούμε), μορφές με χαραγμένα τα ίχνη τους στην Αισχυλική δημιουργία, δείχνουν με έναν αναμφισβήτητο τρόπο ότι ο Νίκος Καζαντζάκης έχει αποτυπώσει στο έργο του εμβληματικές μορφές και μύθους, έτσι που ανακαλύπτει κανείς πως αυτά τα χαρακτηριστικά, «οι αποσκευές της μυθολογίας», βρίσκονται στο γενετικό κώδικα της λογοτεχνικής του παραγωγής.
Ο Νίκος Καζαντζάκης πλούτισε και ανανέωσε με τη δική του ιδιαίτερη μυθοπλαστική ικανότητα τα αιώνια θέματα που έχουν τις ρίζες τους στη μυθολογία των λαών του κόσμου, με ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους για την ελληνική μυθολογία, και ακόμη πιο συγκεκριμένα ανέδειξε με σύγχρονους όρους το αιώνιο θέμα του Οδυσσέα-Ανθρώπου, αποδεικνύοντας ότι ο αρχαίος μύθος μπορεί να δώσει πολλά εφόδια στο ταξίδι της αναζήτησης του σύγχρονου ανθρώπου.
Τα σύμβολα της ελληνικής μυθολογίας μπορούν να έχουν σημαντική συνεισφορά στην προσωπική ανάπτυξη μαθητών και εκπαιδευτικών. Η ανάδειξη της σχέσης “Μυθολογία και Καζαντζάκης” μπορεί να αποτελέσει ένα ακόμη εφόδιο για το νέο άνθρωπο και το δάσκαλό του στον “ανήφορο” της σύγχρονης εποχής, σε μία περίοδο όπου η κοινωνία μας έχει ανάγκη την αυτογνωσία, τη συλλογικότητα, την αλληλεγγύη, την αποδοχή της διαφορετικότητας, την ατομική και συλλογική ευθύνη, τη νοηματοδότηση της ζωής με τις αξίες του ανθρωπισμού.
Μύθοι που ανέπτυξε με τη δημιουργική του φαντασία ο Καζαντζάκης μπορούν να βρουν τη θέση τους μέσα στις σχολικές δραστηριότητες, να γίνουν παιχνίδι και ζωγραφιές, αφήγηση ή και κουκλοθέατρο. Μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο θεατρικού παιχνιδιού και εργαλείο κατανόησης ή προσέγγισης των αξιακών αρχών που μας κληροδότησε η ελληνική αλλά και η παγκόσμια μυθολογία, μέσα από το πρίσμα της αξεπέραστης πένας του μεγάλου λογοτέχνη και στοχαστή. Από την “Οδύσεια” του Καζαντζάκη, από “Τα παλάτια της Κνωσού”, αλλά και από άλλα έργα του, μπορούμε να αντλήσουμε υλικό ώστε να αναδημιουργήσουμε και να διηγηθούμε ένα καινούργιο παραμύθι.
Οι παιδαγωγικές εφαρμογές που μπορεί να μας αποδώσει ο συσχετισμός της Μυθολογίας με τον Καζαντζάκη είναι απίστευτα πλούσιες και το υλικό που θα προκύψει θα μπορούσε να αποτελέσει φόρο τιμής, μπροστά στο έτος 2017, στο οποίο συμπληρώνονται 60 χρόνια από το θάνατό του. 60 χρόνια από το πέρασμα στην αιωνιότητα… κι από εκεί στην αγκαλιά παιδιών, γονιών και εκπαιδευτικών.
* Ο Χρήστος Τσαντής είναι συγγραφέας
