» Μέσα από αφηγήσεις και µαρτυρίες
Σαραπέντε χρόνια συµπληρώνονται φέτος από την έκρηξη που συγκλόνισε τη Σούδα και τα Χανιά το πρωινό της 1ης Οκτωβρίου 1979 στο µότορσιπ “Πανορµίτης”.
Το πλοίο είχε “δέσει” στο λιµάνι της Σούδας, µε εκατοντάδες φιάλες υγραερίου στα αµπάρια του, κιβώτια µε δυναµίτιδα και βαρέλια µε βενζίνη.
Από την έκρηξη, ο απολογισµός ήταν ένας νεκρός, πάνω από 130 τραυµατίες και καταστροφές σε περιουσίες Χανιωτών. Το πλοίο… εξαφανίστηκε ενώ το φορτίο εκτοξεύθηκε σε ακτίνα 3 χιλιοµέτρων µε αποτέλεσµα να καταστραφούν σπίτια, καταστήµατα και αυτοκίνητα.
Σήµερα, µε αφορµή τη θλιβερή αυτή επέτειο, ανασύρουµε από το αρχείο των “Χανιώτικων νέων”, µαρτυρίες και αφηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, όπως έχουν καταγραφεί σε δηµοσιεύµατα της εφηµερίδας.
«ΒΟΜΒΑΡ∆ΙΣΜΕΝΗ ΠΟΛΗ»
Ο πρώην κοινοτικός και δηµοτικός σύµβουλος Σταύρος Μυριδάκης ο οποίος σύλλεξε φωτογραφικό υλικό από την ηµέρα των γεγονότων, σηµειώνει:
«Η Σούδα έµοιαζε µε βοµβαρδισµένη πόλη, καταστροφές σε σπίτια, καταστήµατα και αυτοκίνητα. Θαύµα που δεν είχαµε περισσότερα θύµατα» µας λέει ο κ. Μυριδάκης και συνεχίζει λέγοντας: «Θυµάµαι την αυλή του σχολείου στα 400 µέτρα περίπου από το σηµείο που έγινε η έκρηξη πως ήταν σπαρµένη µε εκατοντάδες κοµµάτια σίδερα, φιάλες υγραερίου και ό,τι άλλο µπορείς να φανταστείς. Πέντε λεπτά πριν γίνει η έκρηξη τα παιδιά είχαν µπει στις τάξεις για να κάνουν µάθηµα… Καταλαβαίνετε τι θα γινόταν αν η έκρηξη γινόταν πέντε λεπτά νωρίτερα».
Ο ΟΥΡΑΝΟΣ ΑΡΧΙΣΕ ΝΑ ΒΡΕΧΕΙ… ΠΥΡΑΚΤΩΜΕΝΑ ΣΙ∆ΕΡΑ
«Την ώρα της έκρηξης ήµουν στο χώρο του Ναυστάθµου στις 8.30 περίπου το πρωί, ακούσαµε ένα δυνατό ”µπάµ” κι αµέσως ο ουρανός άρχισε να βρέχει εκατοντάδες αντικείµενα, λαµαρίνες, φιάλες υγραερίου, ρέλες, βαρέλια, ξύλα…Είδα µια τεράστια λαµαρίνα να πέφτει σε αυτοκίνητο και να το κάνει…µία άµορφη µάζα. Στο χρωµατουργείο του Ναυστάθµου έπεσε ένας πυροσβεστήρας και τρύπησε τον τοίχο. Στην ταράτσα του σπιτιού του Μελάκη έπεσε ένα µεγάλο σίδερο και βρίσκεται εκεί ακόµα. Από το Ναυτικό Νοσοκοµείο µέχρι το δηµοτικό σχολείο, δεξιά και αριστερά δεν υπήρχε παράθυρο, πόρτα και κεραµίδια στις σκεπές των σπιτιών. Η πλατεία της Σούδας ήταν στρωµένη µε πυρακτωµένα κοµµάτια σίδερο. Τα µαγαζιά είχαν διαλυθεί, η ξυλεία που ήταν στην πλατεία είχε πάρει φωτιά, το Τελωνείο, οι αποθήκες, όλα είχαν διαλυθεί, µια “κόλαση”. Ζηµιές έγιναν µέχρι τα Τσικαλαριά, το Βλητέ , την Κάτω Σούδα και τον Καλικά, τα κοµµάτια του πλοίου πήγαν σε ακτίνα 3 χλµ» θυµάται ο κ. Μυριδάκης. Και προσθέτει: «το άλµπουρο του πλοίου καρφώθηκε κοντά στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου. Η τζιµινιέρα (φουγάρο) έπεσε στην αυλή του Ρηγάκη ενώ κοµµάτια λαµαρίνας που ήταν ένας τόνος έπεσε στην αυλή του Τραχαλάκη 600 µέτρα από το σηµείο που έγινε η έκρηξη. Στο ελαιοτριβείο του Γωνιοτάκη που βρίσκεται 300-350 µέτρα από το σηµείο της έκρηξης, εκσφενδονίστηκαν τεράστιες σε όγκο και σε βάρος ρέλες όπου τραυµάτισαν την κα Γωνιωτάκη που µεταφέρθηκε στο Νοσοκοµείο, όπως και τόσος κόσµος».
Στο γραφείο του κ. Σταµάτη Νάνου στο ναύσταθµο , ένα τεράστιο σίδερο τρύπησε τα κεραµίδια, τα ξύλα και έπεσε δίπλα στον γραφείο του και στο σπίτι του, στην Αύρα, που βρίσκεται 1 χλµ από το σηµείο της έκρηξης, έσπασε η πόρτα, ράγισε η ταράτσα και στην ταράτσα επάνω προσγειώθηκε ένα βιβλίο. Ήταν το Ηµερολόγιο του Πανορµίτη, το ηµερολόγιο του Α’ Μηχανικού που έγραφε για τους περιοδικούς ελέγχους».
ΠΩΣ ΣΩΘΗΚΑΝ ΟΙ ΣΟΥ∆ΙΑΝΟΙ
Πώς όµως γλύτωσαν τόσοι άνθρωποι µετά από τέτοια έκρηξη; Όπως µας λέει ο κ. Μυριδάκης «το πλήρωµα του πλοίου, οι λιµενεργάτες, µόλις πήγαν να ανοίξουν και το δεύτερο αµπάρι, µύρισαν µυρωδιά από αέριο και είδαν φωτιά. ∆υο από το πλήρωµα ανέβηκαν και έπεσαν την θάλασσα γιατί είχαν πάρει φωτιά τα ρούχα τους ενώ όλοι οι άλλοι έτρεχαν στην πλατεία και φώναζαν στον κόσµο να αποµακρυνθεί γιατί θα γίνει έκρηξη. Έτσι δόθηκε ο χρόνος στον κόσµο που ήταν στην πλατεία να προφυλαχτεί και να υπάρξει µόνον ένας νεκρός. Είχαµε όµως αρκετούς τραυµατίες, περίπου 130 και από αυτούς οι 25 αρκετά σοβαρά. Όπως η Πάτρα Σταµπεδάκη, η Βιργινία Φουρναράκη, ο Γιώργος Θωµαδάκης, Αντωνία Γενάρη που κινδύνεψε να χάσει το αριστερό της µάτι (έµεινε 19 µέρες στο Νοσοκοµείο , σχετικό ρεπορτάζ από τα ‘‘Χ.Ν.’’ στις 2/10/1979)»
«Ευτυχώς, το πλοίο είχε δέσει δίπλα στο µόλο και έτσι όλο το οστικό κύµα το πήρε ο µόλος γι’ αυτό και τον διάλυσε τελείως. Αν ήταν αρόδου, όλη η πάνω Σούδα θα είχε ισοπεδωθεί». Η Παναγία η Σκεπαστή άπλωσε τα χέρια της και σκέπασε όλη τη Σούδα και µας προστάτεψε»..
ΤΡΑΥΜΑΤΙΑΣ ∆ΙΗΓΕΙΤΑΙ
Από τους ανθρώπους που τραυµατίστηκαν και νοσηλεύτηκαν, ο Ευάγγελος ∆ασκαλάκης από τον Αλικιανό, την ηµέρα εκείνη, σε ηλικία 31 χρονών, εργαζόταν στον Ναύσταθµο Κρήτης, ως πολιτικό προσωπικό (Α/ Μηχανικός πλοίων σε επισκευές αντιτορπιλικών ατµού – τουρµπίνες, αποστρατεύτηκε µε τον βαθµό Α/ ∆ηµοσίου Υπαλλήλου).
Ο ίδιος σε ρεπορτάζ των “Χ.ν.” έχει διηγηθεί: «Τότε, εργαζόµουν στον Ναύσταθµο και ήταν τα συνεργεία κοντά στο σηµείο όπου είναι η πολιτική προβλήτα. Κάποια στιγµή είδαµε φλόγες και µικροεκρήξεις. ∆εν φανταστήκαµε ότι µετέφερε εκρηκτικά και ότι θα γινόταν έκρηξη σε όλο το πλοίο. Οπότε δεν αποµακρυνθήκαµε. Βρισκόµουν στο σηµείο µεταξύ πολιτικής προβλήτας της Σούδας και του Ναυστάθµου. Σε απόσταση πολύ κοντινή. Με την έκρηξη του πλοίου, έπεφταν τα συντρίµια. Με χτύπησε ένα συντρίµι στο γόνατο και µε τραυµάτισε σοβαρά. Με πήρανε και µε πήγανε δυο συνάδελφοί µου στο Ναυτικό Νοσοκοµείο µε ένα αγροτικό αυτοκίνητο που ήταν µέσα στον Ναύσταθµο. Επειδή δεν ήξεραν στο Ναυτικό Νοσοκοµείο πόσοι είναι οι τραυµατίες από το στρατιωτικό προσωπικό (εγώ ήµουν πολιτικό προσωπικό – δηµόσιος υπάλληλος), µας πήγανε στο Γενικό Νοσοκοµείο Χανίων. Η αιµορραγία ήταν τόσο µεγάλη που είχα εξαντληθεί και οι συνάδελφοι που ήµασταν µαζί µε βοήθησαν και πήγαµε στο χειρουργείο, όπου ήταν και δύο µέλη του πληρώµατος του πλοίου που πρόλαβαν και τους πήρανε. Εµένα µε πήγανε σε δωµάτιο, όπου έφτιαξαν την πληγή και το τραύµα µου…».
Ο κ. ∆ασκαλάκης σηµειώνει ότι το πλοίο µετέφερε 500 φιάλες υγραερίου και εκρηκτικά τα οποία θα πήγαιναν στο Ηράκλειο. «Εβλεπες σε όλο το Ναύσταθµο συντρίµια και το κατάρτι του πλοίου είχε πάει στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Και είχαν απλωθεί τόσα πολλά συντρίµια που ευτυχώς που έπεσαν σε κενά και όχι σε ανθρώπους». Ο κ. ∆ασκαλάκης ήταν και µάρτυρας στη δίκη που ακολούθησε. Στο ερώτηµα τι µας διδάσκει αυτή η ιστορία για τα φορτία και τα µέτρα ασφαλείας στη Σούδα, µας λέει: «Ειµαστε τυχεροί που δεν ξανασυνέβη τέτοιο περιστατικό διότι απ ότι γνωρίζουµε πάντα έρχονται επικίνδυνα φορτία µε τέτοιου είδους εκρηκτικά στη Σούδα».
