Πρόσφατα παρουσιάστηκε έκδοση της Νοµαρχιακής Αυτοδιοίκησης Χανίων µε την εµπεριστατωµένη µελέτη της Αλεξάνδρας Κουρουτάκη και του Κώστα Κουνάλη. Τίτλος της ‘‘Η εικαστική Άνοιξη στα Χανιά στις δεκαετίες 1960 – 1990, η περίπτωση του Γιώργου Κουνάλη’’.
Η έκδοση αλλά και η σχετική εκδήλωση ανέσυραν µνήµες και έδωσαν αφορµή να ξαναθυµηθεί το χανιώτικο κοινό πτυχές της πολιτιστικής ζωής στη «µικρή µας πόλη». Ο αξέχαστος εικαστικός Γιώργος Κουνάλης, σεµνός, προσηνής, ζωντανός και εµπνευσµένος ήταν µαζί µας µέσω του οπτικοακουστικού υλικού, που παρουσιάστηκε, µαζί µε άλλους πρωταγωνιστές της πολιτιστικής δραστηριότητας των περασµένων δεκαετιών.
Προσωπικά, καλούµενη να παρουσιάσω οικείες µνήµες και βιώµατα «ταξίδεψα» στις δεκαετίες της δικής µου νιότης και της ενασχόλησής µου µε εκδηλώσεις της ντόπιας πνευµατικής ζωής στις δεκαετίες ’80, ’90, που η περιοχή µας έσφυζε από πολιτιστικές δράσεις κάθε είδους. Στην µεταφοιτητική τότε επανεγκατάστασή µου στα Χανιά ο Μιχάλης Γρηγοράκης µου πρόσφερε δίαυλο επικοινωνίας µε τους ανθρώπους του πνεύµατος της πόλης. Στο γραφείο του στη ∆ηµοτική Βιβλιοθήκη και στα γειτονικά µάλιστα τότε Χανιώτικα Νέα (οδός Καραϊσκάκη), γίνονταν γνωριµίες και συζητήσεις.
Από το 1974 οι περισσότεροι συνεργάζονταν µε αφιλοκέρδεια και µεράκι, για να εκδοθούν τα «Λευκώµατα του ∆ήµου», αρχικά µε αφορµή την επέτειο του γιορτασµού της Μάχης της Κρήτης, έπειτα µε ποικίλες άλλες θεµατικές. Σε αυτά πρωτοπαρουσιάστηκαν στο ευρύ κοινό έργα και του Γ. Κουνάλη.
Με ενεργητική συµµετοχή στο Σύνδεσµο Φιλολόγων Νοµού Χανίων (ΣΦΝΧ) και στην ΙΛΑΕΚ, µέσα από τα ∆Σ και όχι µόνο µε τη στενή συνήθως συνεργασία του άλλοτε καθηγητή µου Κώστα Μουτζούρη, ανέλαβα πρωτοβουλίες, που µε έφεραν κοντά µεταξύ των άλλων και µε το Γ. Κουνάλη.
Πρώτος καρπός εκείνων των δρασεων ήταν το Ηµερολόγιο του ΣΦΝΧ του 1989, αφιερωµένο στην οµάδα των 4 Χανιωτών ζωγράφων, γνωστών στο ελλαδικό κοινό ήδη από πολλά χρόνια πριν, Α. Πετρουλάκη, Β. Ζαχαράκη, Β. Κελαϊδή και Γ. Κουνάλη. Για την έκδοση αυτή πραγµατοποιήθηκε η πρώτη επαφή και συνεργασία µου µε τον Γ. Κουνάλη, στο εργαστήρι του στην οδό Πειραιώς, όταν µου εµπιστεύθηκε ένα ολοκόκκινο µοναχικό δέντρο του, από αυτά που για χρόνια θα τον απασχολούσαν στην καλλιτεχνική παραγωγή του.
Το 1991 κυκλοφόρησε το Ηµερολόγιο του ΣΦΝΧ, που επιµεληθήκαµε από κοινού µε την Αγγ. Καραθανάση-Μανουσάκη. Επρόκειτο για έκδοση αφιερωµένη στα 50χρονα της Μάχης της Κρήτης, που περιλάµβανε ένα δύσκολα διαχειρίσιµο υλικό ποιηµάτων και πρωτότυπων χαρτών, τους οποίους κρατούσαν οι Γερµανοί αλεξιπτωτιστές κατά την πτώση τους. Αυτό φυλάσσεται και σήµερα στο αρχείο της ∆ηµοτικής Βιβλιοθήκης Χανίων. Τα αρχειακά ευρήµατα, µη εκδοµένα και σήµερα από όσο γνωρίζω, µου υπέδειξε ο Μ. Γρηγοράκης. Την καλλιτεχνική επιµέλεια ανέλαβε ο Γ. Κουνάλης.
Το 1997, εποχή που διετέλεσα πρόεδρος της ΙΛΑΕΚ, αφιερώσαµε ένα ηµερολόγιο τοίχου στον λαϊκό πολιτισµό, που τον συσχετίζαµε µε τεχνικά επιτεύγµατα θέλοντας να πιέσουµε για τη δηµιουργία ενός τοπικού λαογραφικού Μουσείου, που ακόµη και σήµερα δεν έχει πραγµατοποιηθεί στα Χανιά. Ο Μ. Γρηγοράκης είχε βοηθήσει σηµαντικά στη επιλογή εικόνων του περιεχοµένου, ο Γ. Κουνάλης µας πρόσφερε για το εξώφυλλο ένα πίνακά του, που νοµίζω δεν είχε ποτέ ξαναδηµοσιευθεί, περιλαµβάνεται πάντως, στην πρόσφατη έκδοση (2023).
Μεταγενέστερα το 2004, εκδόθηκε από την ΙΛΑΕΚ ένα ακόµη ηµερολόγιο, όπου για πρώτη φορά δηµοσιεύθηκε ένα σπουδαίο έργο του Κουνάλη, σχετικό µε το Ολοκαύτωµα της Μιλάτου. Το έργο αυτό το φύλασσε τότε στο σπίτι του στο Νιο Χωριό, όπου µε νέα παιδιά, φοιτητές πια, άλλοτε µαθητές µου (το συνάδελφο σήµερα Γιώργο Τριανταφύλλου, φιλόλογο, και τη ∆έσποινα Μαράκη, κοινωνικό επιστήµονα) το φωτογραφήσαµε και το παρουσιάσαµε στις ‘‘Εικαστικές προσλήψεις της Κρητικής Ιστορίας’’. Ήταν η πρώτη δηµοσίευση του σπουδαίου, κατά τον Κουνάλη έργου του, που µάλιστα δεν είχε γίνει ευρύτερα γνωστό, της κρητικής Γκερνίκας όπως την είχαν χαρακτηρίσει. Εκδόθηκε µαζί µε έργα άλλων εξαίρετων Χανιωτών καλλιτεχνών, (Καλούτση, Σταυράκη, Κοκότση, Ντουσάκη, Ζαχαράκη και Γεροντίδη Γεροντάκη, Π. Ξενάκη, Τζεγιαννάκη).
Ο σκοπός ήταν να αποτυπωθεί η ιστορία µε το χρωστήρα της βιωµατικότητας, που έτσι κι αλλιώς αισθητοποιεί την πρόσληψή της και συµβάλλει στη διάχυση των µηνυµάτων της. Γιατί η τέχνη είναι ο πιο σύντοµος δρόµος από άνθρωπο σε άνθρωπο ακόµη και διαφορετικών εποχών ή πολιτισµών. Αυτή µας δίνει αφορµή και σήµερα να υπερβούµε τα όρια του χρόνου και να ζήσουµε στιγµές αξιοµνηµόνευτες του πολιτιστικού µας παρελθόντος της πόλης µας και των ανθρώπων της.
*Η Στέλλα Αλιγιζάκη είναι φιλόλογος – ιστορικός
