Μνήμες από τα παλιά Χανιά: Πώς “γεννήθηκε” η ζάρπα

» Ήχος – “σύµβολο” του ενετικού λιµανιού

Ήταν για χρόνια το σύµβολο του πειράγµατος, της καζούρας, της καλόπιστης πλάκας! Η “ζάρπα”, ο ήχος που παράγεται από από το φύσηµα ανάµεσα στα χέρια, µε τον δείκτη και τον αντίχειρα να σχηµατίζουν κύκλο και να έρχονται σε επαφή µε τα χείλια, αποτελεί για πολλούς Χανιώτες κάτι σαν “σήµα κατατεθέν”. Ξεκίνησε στο λιµάνι και στο “Κολόµπο” και από εκεί επεκτάθηκε σε όλη την πόλη.

Η “ζάρπα” έφτασε στις µεγάλες τις …δόξες χάρις στον Πέτρο Τσιχλάκη έναν κουρέα µε δυνατά πνευµόνια στην παλιά πόλη.

1 από 4

Ο γιος του, Λευτέρης Τσιχλάκης θυµάται: «Είµαι γεννηθείς του 1946 και το 1949 γεννήθηκε η αδελφή µου. Μέναµε στη Θεοτοκοπούλου στον Τοπανά και ήλθε η µαµή για να ξεγεννήσει – όπως γίνονταν τότε- τη µητέρα µου . Έκλαιγε η µάνα µου γιατί πονούσε και µε πήρε ένας φίλος του πατέρα µου και πήγε στο κουρείο που ήταν στην σηµερινή Καραολή και ∆ηµητρίου (τότε Νοέλ) για να µην είµαι σπίτι. Μετά από ώρα φτάνει ένας και λέει στο πατέρα µου: “Πέτρο τάξε µου”…ο πατέρας µου ήταν φωνακλάς και αθυρόστοµος και άρχισε να του φωνάζει “τι να σου τάξω ρε…” και του απαντάει “έκανες την κόρη!”. Είχε δύο γιους και ήθελε την κόρη! Παίζει µια λοιπόν ο πατέρας µου από τη χαρά του βάζει το χέρι του στο στόµα και βγάζει αυτόν τον ήχο. Έτσι γεννήθηκε η “ζάρπα”».
Για µέρες µετά το συµβάν αυτό «κατέβαιναν οι Χανιώτες στο λιµάνι και τον ρωτούσαν πως το έκανε και να τους το επαναλάβει! Ήταν µια όµορφη αποδοκιµασία, ένα ωραίο πείραγµα. Ο πατέρας µου έπαιζε φυσαρµόνικα και στον ελληνοιταλικό πόλεµο ήταν σαλπιγκτής και είχε γερά πνευµόνια για αυτό και την έριχνε τη “ζάρπα” και ακούγονταν µέχρι τη…δηµαρχεία» αναφέρει.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΓΜΑ

Ένας άλλος παλιός Χανιώτης και θαµώνας του λιµανιού ο κ. Γιάννης Σπανουδάκης εξηγεί πως λειτουργούσε η “ζάρπα”. «Μου έλεγες εσύ κάτι που δεν µου άρεσε σου έριχνα εγώ µια “ζάρπα”. Περνούσα από το δρόµο και δεν σε χαιρετούσα, δεν σου έλεγα καληµέρα, µου έριχνες τη “ζάρπα”» και συµπληρώνει ο κ. Τσιχλάκης: «∆ίπλα στο κουρείο του πατέρα µου ήταν το ουζερί του Μανίτη, το κορυφαίο σε όλη την Ελλάδα. Εκεί λοιπόν σύχναζε ο στρατηγός της 5ης Μεραρχίας. Μια µέρα τον είδαµε να στέκεται απέναντι “στης Ιφιγένειας” που πουλούσε εφηµερίδες και τσιγάρα να περιµένει, να περιµένει. Λέω στον πατέρα µου “γιατί κάθεται αυτός εκεί;”. Και µου λέει “ξέρω τι θέλει”. Και βγαίνει έξω και ρίχνει µια “ζάρπα” άλλο πράγµα! Γυρίζει ο στρατηγός και βγάζει το καπέλο του και του λέει “σε ευχαριστώ Πέτρο µου”. Ήθελε να ακούσει τη “ζάρπα” και να πάει µετά στο ουζερί!»
Παρεξηγήσεις ανάµεσα σε αυτούς που έριχναν τις ζάρπες και αυτούς που τις δέχονταν δεν υπήρχαν ή και αν προκαλούνταν δεν ήταν σοβαρές. «∆εν υπήρχε θέµα, γιατί δεν γίνονταν για κακό σκοπό, ήταν ένα απλό πείραγµα» λένε οι παλιοί Κολοµπίτες.
Ο κ. Σπανουδάκης µας αναφέρει πως υπήρχε η φήµη πως τη “ζάρπα” την είχαν καθιερώσει οι Ενετοί και µετά την έφεραν διάφοροι Σικελοί. «Αυτό δεν µπορώ να το πω, αν το είχε ακούσει ο πατέρας µου από κάποιον παλιό και το επανέλαβε. Ξέρω πάντως ότι αυτός το είχε ξεκινήσει και αυτό έχει καθιερωθεί στους περισσότερους» σχολιάζει ο κ. Τσιχλάκης.
Πλέον “ζάρπες” ακούγονται µόνο από τους παλιούς αφού οι πιο νέοι είναι εκτός…κλίµατος, έχουν αναπτύξει τους δικούς τους κώδικες για να πειράξουν κάποιο ή να κάνουν χαβαλέ. Ωστόσο η κίνηση και ο ήχος συνεχίζει να υφίσταται και να αποτελεί ένα “σήµα κατατεθέν” της “αργκό” της πόλης.

Από τους “Κολοµπίτες”
στον Άντονι Κουίν

Ο Γιώργος Μαρουλοσηφάκης παλιός δηµοσιογράφος και τυπογράφος των “Χ.ν.” έχει γράψει για τη ζάρπα. Ο ήχος της όπως λέει «έµοιαζε µε τον ήχο που παραγόταν από δυνατό φύσηµα σε κουργιαλό (µεγάλο κοχύλι που αφθονούσε παλιά στη θάλασσα της Νέας Χώρας κοντά στα Μαντράκια). Έµοιαζε επίσης µε τον ήχο στρατιωτικής σάλπιγγας. Αν αυτός που έπαιζε “ζάρπα” είχε δυνατούς πνεύµονες, ο ήχος ακουγόταν και σε απόσταση πάνω από τα 200 µέτρα. Η “ζάρπα” παιζόταν µόνο στην περιοχή του λιµανιού, στην πλατεία στο Συντριβάνι, δηλαδή την πλατεία Κολόµπο και µόνο από Κολοµπίτες. Ένας από τους πιο δυνατούς παίκτες ζάρπας ήταν ο Πέτρος ο Τσίχλης. Ένας υπέροχος κουρέας που είχε κουρείο στην πλατεία Κολόµπο. Λεγόταν ότι η ζάρπα του Πέτρου ακουγόταν και µέχρι την πλατεία των Νέων Καταστηµάτων.»
Στα γυρίσµατα της ταινίας “Ζορµπάς” στα 1963-1964 γράφει ο κ. Μαρουλοσηφάκης οι δύο βασικοί πρωταγωνιστές «ο Άντονι Κουίν και ο Άλαν Μπέητς πολλές φορές κατέβαιναν στο Παλιό Λιµάνι είτε για τα γυρίσµατα της ταινίας ή για ψυχαγωγία. Περνούσαν από την πλατεία Συντριβανού -το Κολόµπο- άκουγαν να παίζονται “ζάρπες”. Ρώτησαν τι είναι. Τους εξήγησαν ότι ήταν ένας ήχος που παραγόταν µε συνδυασµό χεριών (παλάµης) και χειλιών και ότι παίζεται για την υποδοχή κάποιου και µε πειρακτική διάθεση. Ο Άντονι Κουίν είχε δυνατά χέρια και δυνατούς πνεύµονες και προσπαθούσε για µέρες να παίξει “ζάρπα” χωρίς επιτυχία. Κάποια φορά ο Μπέητς τα κατάφερε και γυρίζοντας λέει στον Κουίν “φορ γιού του γιού”. Από τότε αυτοί που έπαιζαν ζάρπες πολλές φορές χρησιµοποιούσαν την έκφραση “φορ γιου”.»