Μνήμες από τη δίκη Νικηφοράκη στην Τουρκία

Ήταν Νοέμβρη του 1988 πριν από 30 ακριβώς χρόνια! Τέσσερις Έλληνες ανάμεσα τους και ο αγωνιστής γιατρός Κωστής Νικηφοράκης έχουν μεταβεί στην Άγκυρα της Τουρκίας προκειμένου να δηλώσουν τη συμπαράσταση τους στους δικαζόμενους της οργάνωσης “Ντεβ Σολ” (Επαναστατική Αριστερά) που σέρνονταν στα δικαστήρια της γειτονικής χώρας για την πολιτική τους δράση.

Όταν οι αλληλέγγυοι τολμούν να σηκώσουν πανό συμπαράστασης μέσα στο δικαστήριο συλλαμβάνονται επί τόπου και κρατούνται! Την ίδια μέρα στα Χανιά, στην Αθήνα, σε άλλες πόλεις της Ελλάδας αλλά και στην Ευρώπη ξεσπάει ένα πρωτοφανές κίνημα συμπαράστασης υπέρ της απελευθέρωσης των 4 (Κ. Νικηφοράκης, Ν. Γιαννόπουλος, Ν.Μπελαβίλας και Γ. Κουβίδης.)

Μαζί με ανθρώπους που έζησαν από κοντά τα γεγονότα της εποχής εκείνης θυμόμαστε τι ακριβώς έγινε. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής των γεγονότων αείμνηστος Κωστής Νικηφοράκης δεν ήταν άνθρωπος υπερφίαλος που να του αρέσει να μιλάει για τον εαυτό του. «Οι μέρες αυτές ανέδειξαν ότι εκτός από το Νταβός των κυβερνήσεων υπάρχει και το Νταβός της αλληλεγγύης, της διεθνιστικής υποστήριξης και των κινημάτων» είχε πει στα “Χ.Ν.” της εποχής μετά την απελευθέρωση του.
Ο Γιατρός και φίλος του Κωστή Νικηφοράκη, Αντώνης Βουκάλης θυμάται: «Εκείνες τις ημέρες είχα μόλις μετακομίσει και είχα μαζέψει τους φίλους που είχαν βοηθήσει και τους έκανα ένα τραπέζι. Πρέπει να ήταν Παρασκευή και μαθαίνουμε ότι έπιασαν τον Κωστή και άλλους στην Τουρκία. Αμέσως λέω θα πάω, ήταν και η Καίτη η γυναίκα του Κωστή που μου λέει ότι θα φύγει την επομένη το πρωί. Κανόνισα και εγώ εισιτήριο για την επόμενη για Αθήνα και από εκεί πήγαμε Κωνσταντινούπολη, αλλάξαμε αεροπλάνο και φτάσαμε το απόγευμα στην Άγκυρα. Τότε στην Τουρκία γίνονταν δύο μεγάλες πολιτικές δίκες. Η μία ήταν των Κουτλού και Σαρκίν δύο στελεχών του Τουρκικού Κομμουνιστικού Κόμματος και η άλλη η δίκη της “ Ντεβ Γιολ” με πάνω από 400 κατηγορούμενους. Πολύ συχνά άνθρωποι από όλη την Ευρώπη πήγαιναν για συμπαράσταση στους κατηγορούμενους γιατί οι δίκες αυτές κρατούσαν αρκετά. Ο Κωστής και τα άλλα παιδιά πήγαν στη δίκη της “Ντεβ Γιολ” και είχαν πανό μέσα στα ρούχα που τα έβγαλαν μέσα στο δικαστήριο, φωνάζοντας παράλληλα συνθήματα συμπαράστασης στους κατηγορούμενους. Εκεί τους την έπεσε η αστυνομία και τους μάζεψε. Εκεί πρέπει να έπεσαν κάποιες ψιλές. Συνέλαβαν πάρα πολλοί κόσμο και αφού ξεσκάρταραν αυτούς που είχαν πιάσει κράτησαν τους 4 Έλληνες. Φυσικά και είχαν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που θα αντιμετώπιζαν αλλά ήταν αποφασισμένοι να δηλώσουν τη στήριξη τους».

ΔΗΜΟΣΙΟΠΟΙΗΣΗ
Οι Χανιώτες που πήγαν στην Τουρκία από την επόμενη μέρα κιόλας ζήτησαν να δουν τους κρατούμενους ωστόσο δεν τους επιτράπηκε πριν περάσουν από τον εισαγγελέα. Πρώτο μέλημα των αλληλέγγυων ήταν να στηθεί ένα δίκτυο ενημέρωσης. «Εκείνες τις ημέρες ήταν το σκάνδαλο Κοσκωτά που είχε μονοπωλήσει την επικαιρότητα. Είχαμε πανικοβληθεί από το γεγονός ότι αυτή η ιστορία του Κοσκωτά θα επισκιάσει τα πάντα, δεν θα ακουστεί τίποτα για τους 4 και θα φάνε τους ανθρώπους τζάμπα. Πρώτος στόχος μας λοιπόν ήταν να κρατηθεί η υπόθεση στη δημοσιότητα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Έτσι συνέχεια ήμασταν σε μια κινητοποίηση με ανακοινώσεις, συνεντεύξεις τύπου, ανταποκρίσεις στην Ελλάδα, στη Γερμανία, σε κάθε χώρα. Κάτι έγραφαν και τα τουρκικά μέσα, λίγα πράγματα, ελεγχόμενα, αφού ήταν δικτατορία! Πολύ μεγάλη ήταν και η βοήθεια και η στήριξη από τους ανθρώπους της Ελληνικής πρεσβείας » θυμάται ο Α. Βουκάλης.
Λίγες ημέρες μετά τη σύλληψης του οι 4 Έλληνες αποφυλακίζονται προσωρινά μέχρι να γίνει η δίκη, με περιοριστικούς όρους να μην φύγουν από την Άγκυρα, να παρουσιάζονται κάθε πρωί στην Αστυνομία, ενώ τους πήραν και τα διαβατήρια. «Κάθε πρωί πήγαιναν στην αστυνομία να υπογράψουν ότι είναι παρών και μετά τρέχαμε όλοι για τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης. Οι δικηγόροι μας εξηγούσαν πως στο νομικό σύστημα της Τουρκίας δεν υπάρχει κατηγορητήριο συγκεκριμένα αλλά αυτό διαμορφώνεται ανάλογα με τα στοιχεία που έβρισκαν ή υποτίθεται ότι έβρισκαν. Ήταν τεράστια τότε βέβαια η κινητοποίηση πέρα από πολιτικούς της αριστεράς, θυμάμαι τον Μπανιά, είχαν έλθει και οι δήμαρχοι Αθηνών και Πειραιά Έβερτ και Ανδριανόπουλος και πάρα πολύς κόσμος. Μετά από 20 ημέρες έγινε η πρώτη δίκη, όχι για την ουσία της υπόθεσης αλλά για το αν θα τους απελάσουν. Το δικαστήριο αποφάσισε τη διοικητική απέλαση τους και να τους δοθούν τα διαβατήρια μέσα στο αεροπλάνο της επιστροφής. Πρέπει να ήταν 25 Νοεμβρίου όταν μπήκαμε στο αεροπλάνο να γυρίσουμε πίσω γιατί θυμάμαι ότι είχα πει “χρόνια πολλά” στην Καίτη Νικηφοράκη. Όταν γυρίσαμε ο Κωστής πάντα σεμνός στάθηκε στην ανάγκη δικαίωσης των ανθρώπων που παρέμεναν στις φυλακές και μιλούσε για την απελευθέρωση τους. Για τη δική του την υπόθεση καλαμπουρίζαμε…Βέβαια όταν έγινε η δίκη η κανονική, ερήμην των κατηγορούμενων που όλοι είχαν γυρίσει πίσω, μετά από 6 μήνες καταδικάστηκαν σε 3 χρόνια φυλακή! Για αυτό ήταν πολύ σημαντικό το κίνημα συμπαράστασης ώστε να μην μείνουν στην Τουρκία» λέει ο Α. Βουκάλης.
Ανάμεσα στα γεγονότα που θυμάται έντονα ο γιατρός είναι και η πρόταση…να οργανωθεί η φυγή των 4 προς την Ελλάδα πριν το πρώτο δικαστήριο. «Είχε πέσει η ιδέα να πάνε να δώσουν παρών στην αστυνομία το πρωί, και μετά να φύγουν με αμάξι για τα Μικρασιατικά παράλια και από εκεί να περάσουν απέναντι με κάποιο σκάφος. Εγώ είπα να αφήσουμε τις σαχλαμάρες. Οι ασφαλίτες μας παρακολουθούσαν όλους όσους ερχόμασταν, πριν ακόμα φτάσουμε στην Τουρκία, ήταν η σκιά μας παντού. Πως θα πετύχαινε κάτι τέτοιο ;»

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ ΣΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Ανάμεσα στους ανθρώπους που βρέθηκαν στην Άγκυρα ήταν και δύο Κισαμίτες δημοτικοί σύμβουλοι τότε, ο γιατρός Μιχάλης Σκουλάκης και ο Στεφανής Πατερομιχελάκης. «Ο Κωστής ήταν Κισαμίτης και ο κόσμος τον υπεραγαπούσε γιατί είχε προσφέρει πολλά στην περιοχή. Αμέσως μόλις μαθεύτηκε η σύλληψη του πήρε απόφαση ομόφωνο το Δ.Σ. για τη στήριξη του και εγώ και ο Στεφανής που ήμασταν κουμπάροι του, πήγαμε στην Άγκυρα τις ημέρες που θα γίνονταν η δίκη. Θυμάμαι πως όταν πηγαίναμε από το αεροδρόμιο στην πόλη της Άγκυρας αυτό που μου έκανε εντύπωση ήταν πως όλα τα περίχωρα ήταν ουσιαστικά παραγκουπόλεις. Τούβλα, τσιμεντόλιθοι και από πάνω ελενίτ! Έτσι ήταν τα 2/3 της Άγκυρας. Μέσα στην πόλη ήταν το …Κολωνάκι, οι πιο καλές συνοικίες» θυμάται ο κ. Σκουλάκης.
Ο ίδιος ανησυχούσε για την τύχη του Κωστή Νικηφοράκη. «Υπήρχε φόβος γιατί τα πράγματα ήταν πολύ ταραγμένα στην Τουρκία όπως και τώρα. Ήταν και η εποχή που ο κόσμος είχε την εικόνα ότι φυλακές Τουρκία σημαίνει “Εξπρες του Μεσονυχτίου”. Όμως είχε υπάρξει πολύ μεγάλη δημοσιοποίηση του θέματος και αυτό ήταν το σημείο κλειδί κατά τη γνώμη μου. Πιστεύω ότι αν δεν είχε δημοσιοποιηθεί, αν δεν υπήρχε τόσο μεγάλη κινητοποίηση σε όλη την Ευρώπη δεν θα έβλεπαν σύντομα το φως του ήλιου, δεν θα είχαν βγει από τη φυλακή!».
Ο κ. Σκουλάκης παραβρέθηκε στη συνεδρίαση του δικαστηρίου που αποφάσισε την απέλαση των 4 Ελλήνων.
«Δεν κράτησε πολύ ώρα ,μας είπαν ότι αποφάσισαν να τους απελάσουν. Δεν μπορώ να θυμηθώ, τι κάναμε, σίγουρα χαρήκαμε ,τα χέρια μας σίγουρα θα…τρώγονταν αλλά δεν νομίζω να χειροκροτήσαμε μέσα στο δικαστήριο. Δεν είχαμε βγάλει εισιτήρια επιστροφής γιατί δεν ξέραμε πόσο θα κρατήσει η δίκη. Έτσι προσπαθήσαμε να βρούμε εισιτήρια από Άγκυρα για Αθήνα. Δεν βρήκαμε και πήγαμε έτσι στην Κωνσταντινούπολη για να φύγουμε από εκεί την επόμενη ημέρα. Μείναμε ένα βράδυ στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον Στέφανο Πατερομιχελάκη και δύο παιδιά από τα Χανιά φίλοι του Κωστή που δεν θυμάμαι τα ονόματα τους και νιώθαμε συνέχεια ότι κάποιοι είχαν τα μάτια πάνω μας. Το βράδυ οι δύο Χανιώτες βγήκαν από το ξενοδοχείο για μια βόλτα στην Κωνσταντινούπολη. Γύρισαν τρομοκρατημένοι στις 5 το πρωί! Τους είχαν περικυκλώσει δύο στρατιωτικά φορτηγά σε κάποιο σημείο ενώ ήταν μέσα στο ταξί, κατέβηκαν κάτω, και ο ταξιτζής τους είπε να δώσουν 100 δολάρια ο καθένας και θα τους άφηναν. Και έτσι έγινε.»

“ΒΑΘΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ”
Ρωτάμε τον γιατρό για το κατά πόσο πίστευε ότι οι 4 είχαν συνειδητοποιήσει τους κινδύνους που αντιμετώπιζαν. «Σίγουρα είχαν, δεν ήταν παιδιά. Ειδικά ο Κωστής θεωρώ ότι δεν τον φόβιζε τίποτα. Ήταν συνεσταλμένος άνθρωπος που ήξερε τους κινδύνους που αντιμετώπιζε αλλά μάχονταν σθεναρά για τις ιδέες και τα πιστεύω του. Eίχε ένα παρελθόν. Ο Κωστής πήγαινε πάντα στα βαθιά τα νερά. Ήταν βαθιά πολιτικοποιημένος μέχρι και το τέλος της ζωή του. Τι αγώνα έκανε για τα συσσίτια της Σπλάντζιας, για τους ασθενείς του, για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες! Την μοιράζονταν τη ζωή του ο Κωστής, πραγματικά την μοιράζονταν. Ότι έκανε ο Κωστής και τα άλλα παιδιά το έκαναν εν πλήρη γνώση τους και ότι θα έχουν συνέπειες» καταλήγει ο κ. Σκουλάκης.
Με βάση τις επίσημες καταγραφές μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 υπήρξαν περίπου 650.000 συλλήψεις, 230.000 προσαγωγές σε δίκη, 300 θάνατοι στη φυλακή, 171 θάνατοι από βασανιστήρια, 517 καταδίκες σε θάνατο, 50 εκτελέσεις. Όμως αυτά είναι τα επίσημα στοιχεία. Οι ανεξάρτητες πηγές υπολογίζουν ότι οι βασανισμένοι και τα θύματα του πραξικοπήματος ήταν ακόμα περισσότερα.

Ασφαλίτες στο ξενοδοχείο και ΜΑΤ στο κρύο

Μέσα σε όλα αυτά που έζησαν την εποχή εκείνη ο Α. Βουκάλης που παρέμεινε στην Άγκυρα για πάνω από 20 ημέρες δεν μπορεί να ξεχάσει τους ασφαλίτες που ήταν η “σκιά” όλων των υποστηρικτών των κρατούμενων. «Το ξενοδοχείο που μέναμε είχε μια τεράστια σάλα με καναπέδες. Εκεί καθόμασταν πριν βγούμε έξω. Ήταν γεμάτο ασφαλίτες. Μόλις κάποιος από εμάς έκανε να σηκωθεί να φύγει σηκώνονταν και οι ασφαλίτες όπως οι σφήγκες από τη σφηγκοφωλιά. Το είχαμε βρει λοιπόν από κάποιο σημείο και μετά και όπως καθόμασταν συνεννοούμαστε και σηκωνόμασταν ταυτόχρονα 3- 4 από εμάς και την ίδια ώρα έβλεπες τους ασφαλίτες να …ξεσμιγιώνουν. Ασφαλίτες με στυλ δεκαετίας ΄60, γκρι καμπαρντίνα κτλπ.».
Ένα άλλο συμβάν που θυμάται ο γιατρός ήταν η μεταφορά των 4 στον εισαγγελέα για να τους απαγγείλει κατηγορίες. «Άγκυρα, μέσα Νοέμβρη, χιόνι παντού και θερμοκρασία -7 βαθμοί κελσίου. Ένα κρύο… ψόφος. Έξω από τα δικαστήρια τα τούρκικα αντίστοιχα ΜΑΤ με τα δικά μας και αστυνομικοί ακροβολισμένοι στις γύρω ταράτσες. Εμείς είχαμε βρει καταφύγιο σε ένα κεμπατζίδικο και περιμέναμε να φέρουν τους ανθρώπους μας. Βγαίναμε από το κεμπατζίδικο με βάρδιες για να δούμε πότε θα έρχονταν. Κάποια στιγμή έρχεται ένας αξιωματικός των τουρκικών ΜΑΤ, ο επικεφαλής, και ρωτάει για το ποιος είναι ο δικός μας επικεφαλής. Του λέμε ότι δεν έχουμε επικεφαλή. Μας λέει ότι θέλει να μιλήσει με κάποιον, τον ρωτήσαμε τι θέλει. «Δεν θα κάνετε φασαρίες ; Ε ;» μας ρωτάει. «Όχι, λέμε εμείς τι φασαρία να κάνουμε;». Μας ρώτησε 3-4 φορές αν θα κάνουμε φασαρία και κατάλαβε ότι δεν θα κάναμε κάτι μάζεψε τους αστυνομικούς και τους έβαλε στις 2-3 κλούβες που είχαν γιατί είχαν ξεπαγιάσει και αυτοί . Μιλάμε για πάρα πολύ κρύο. Όταν ήλθε ο Κωστής και οι άλλες τρεις φωνάξαμε κάτι συνθήματα και τελείωσε η ιστορία.»

 
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΛΑΔΟΣ: «Ούτε δραχμή στους Μεμέτηδες»

«Έρχεται ο μακαρίτης ο Π. Κλάδος μαζί με τον Α. Μπαλωμενάκη το σημερινό βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ. Ήλθαν ντυμένοι ως δικηγόροι που ήταν με τα κουστούμια,πουκάμισα, γραβάτες. Στην Άγκυρα έκανε κρύο. Ο Μπαλωμενάκης αγόρασε πουλόβερ, χοντρά ρούχα. Ο Παναγιώτης είχε υψώσει…πατριωτική σημαία. “Ούτε μια δραχμή δεν θα δώσω στους Μεμέτηδες” έλεγε. “Ρε Παναγιώτη του έλεγα εγώ τι είναι αυτά που λες, πήγαινε να πάρεις ένα χοντρό ρούχο γιατί θα ψοφήσεις από το κρυό”. Τίποτα ο Παναγιώτης! “Ούτε δραχμή στους Μεμέτηδες” ήταν η απάντηση του. Έλεγα εγώ κοίτα να δεις που θα βγει ο Νικηφοράκης από τη φυλακή και θα ψοφήσει ο Κλάδος από το κρύο. Όσο καιρό έμεινε δεν πήρε ρούχα από την Άγκυρα!» θυμάται ο Α. Βουκάλης.

Χανιώτες στο Στρασβούργο

Η υπόθεση των 4 διεθνοποιήθηκε με ερωτήσεις και διαμαρτυρίες στο Ευρωκοινοβούλιο. Ανάμεσα στους πολλούς Χανιώτες που βρέθηκαν στο Στρασβούργο και ο Δημοσθένης Μαρκογιαννάκης, ως εκπρόσωπος της ΕΛΜΕ Χανίων. Μαζί του μεταξύ άλλων οι Μανώλης Παπαδάκης, Κωστής Παπαδάκης, Γιώργος Σιδεράς , Βαγγέλης Χατζηαγγελής, Δημήτρης Αναγνωστόπουλος, Χ. Φραγκογιάννη και πολλοί ακόμα.
«Είχαμε προσκληθεί από τον Φιλίνη τον ευρωβουλευτή τότε του ΚΚΕ Εσωτ. Σκοπός μας ήταν να κάνουμε μια ενέργεια για αφυπνίσουμε τους ευρωβουλευτές. Έτσι αναρτήσαμε ένα πανό μέσα στη συνεδρίαση που έλεγε “Λευτεριά στους Έλληνες στην Τουρκία”. Έγινε βαβούρα, ήλθε η ασφάλεια πήγε να μας το πάρει, δεν το αφήναμε εμείς, έπεσαν κάτι σπρωξίματα, πήγαν να σκίσουν το πανό δεν σκίζονταν τελικά μετά από συνεννόηση μας άφησαν να φύγουμε αφού είχαμε κάνει αυτό που πρέπει. Ήλθαν μετά δημοσιογράφοι δόθηκαν συνεντεύξεις, ήλθαν οι ευρωβουλευτές να ρωτούσαν για το λόγο της διαμαρτυρίας και πέρασε το μήνυμα. Έγιναν και ερωτήσεις στο Ευρωκοινοβούλιο. Όλοι μας ανησυχούσαμε γιατί δεν είναι μικρό πράγμα να σε κρατάνε στην Τουρκία. Όμως αυτό που θυμάμαι χαρακτηριστικά από την εποχή εκείνη είναι πως όλος ο χανιώτικος λαός συσπειρώθηκε στο πως θα γυρίσουν οι άνθρωποι πίσω, πως θα απελευθερωθεί ο Κώστας Νικηφοράκης. Το αίτημα αυτό ήταν πάνδημο! Δεν υπήρχε άνθρωπος που να μην τον απασχολεί το θέμα του Κωστή, να μη το συζητάει , να μην ρωτάει στο δρόμο. Ήταν εντυπωσιακό όλοι οι Χανιώτες γίναμε μια γροθιά, ανεξάρτητα από κόμματα, αριστεροί, κομμουνιστές, ΠΑΣΟΚτζήδες, Νεοδημοκράτες όλοι αγωνιούσαν για τον Κώστα γιατί ο Νικηφοράκης ήταν το καταφύγιο του κάθε κατατρεγμένου. Πιο δοτικό άνθρωπο δεν έχω ξαναδεί με κόστος δικό του προσωπικό. Πρώτα έβαζε όλους τους άλλους και μετά τον εαυτό του. Για αυτό και ήταν απίστευτα αγαπητός. Κοινός παρονομαστής όλως μας ήταν ο Κωστής Νικηφοράκης. Δεν πιστεύω ότι υπήρχε άνθρωπος στα Χανιά που να μπορούσε να φέρει κοντά από αναρχικούς μέχρι δεξιούς!»

 

Στις μνήμες του γιου…

Μεγάλο παιδί του Κωστή και της Καίτης Νικηφοράκη, ο Νίκος Νικηφοράκης που αυτή τη στιγμή είναι γιατρός στη Σιένα της Ιταλίας. Το 1988 ήταν 14 ετών και μιλώντας στα “Χ.Ν.” προσπαθεί να φρεσκάρει τη μνήμη του «Θυμάμαι τον πατέρα μου πάντα ήταν ενεργός στα πολιτικά και στα συνδικαλιστικά να φεύγει και να έχουμε την εντύπωση ότι σε μια-δύο μέρες θα γυρίσει. Από την κίνηση στο σπίτι, την αναστάτωση κατάλαβα ότι κάτι δεν πάει καλά. Δεν μπορώ να ξεχάσω το πόσος κόσμος κινητοποιήθηκε και βρέθηκε δίπλα μας. Η μητέρα μου βέβαια άμεσα από την πρώτη ημέρα πήγε στην Τουρκία» λέει ο Νίκος Νικηφοράκης.
Οι κινητοποιήσεις των Χανιωτών, οι συγκεντρώσεις, οι άνθρωποι που έφυγαν από τα Χανιά για να πάνε στην Τουρκία για συμπαράσταση είναι ζωντανά στις μνήμες του Νίκου. «Υπήρχαν άνθρωποι από το ΚΚΕ, τη ΝΔ από όλους τους πολιτικούς χώρους που ενδιαφέρονταν και προσπαθούσαν για να την απελευθέρωση. Εγώ ως μεγαλύτερο παιδί προσπάθησα να είμαι ήρεμος για να μην τρομάξουν τα μικρότερα αδέλφια μου. Έλεγα ότι ο μπαμπάς έχει κάποιο πρόβλημα και θα έλθει αργότερα…Τότε και εγώ ακόμα δεν μπορούσα να καταλάβω πόσο δύσκολη ήταν η κατάσταση. Μετά που μεγάλωσα αντιλήφθηκα πόσο κρίσιμη ήταν η κατάσταση» θυμάται.