Τις τελευταίες μέρες παραδόθηκε στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης από τον διοικητή του Λιμενικού Σταθμού Χανίων υποπλοίαρχο Λ.Σ. Ευαγγ. Κοκολογιαννάκη μία παλαιά αμφίστομη άγκυρα με ίχνη ύπαρξης, παλαιότερα, ξύλινου “στύπου”, (φωτ. 1) η οποία υπήρχε στον χώρο πίσω από το Λιμεναρχείο Χανίων. Εκτιμάται ότι προέρχεται από ξύλινο σκάφος μεγάλου μεγέθους κατασκευασμένο μέχρι και τις αρχές του 19ου αιώνα. Έχει, ήδη, τοποθετηθεί στον προαύλιο χώρο του μουσείου μας και συντηρείται καταλλήλως.
Άγκυρες: Απαραίτητο βασικό εξάρτημα για κάθε είδους πλεούμενο. Η άγκυρα, διαχρονικά, είναι εκείνη, που εξασφαλίζει σε όλα τα σκάφη, από τι μικρές βάρκες και καΐκια μέχρι τα υπερσύγχρονα υπερωκεάνια και πολεμικά πλοία τη σταθερότητα της θέσης (αγκυροβολία) με ανάλογη ασφάλεια, όπου και αν ευρίσκονται σε όρμο, σε αγκυροβολιό ή σε λιμένα. Το μέγεθος της εκάστοτε άγκυρας σχετίζεται με το συνολικό μέγεθος του πλοίου.
Οι άγκυρες πρωτοεμφανίστηκαν στους πολιτισμούς της Μεσογείου, της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου. Οι πρώτες απλές άγκυρες ήταν μεγάλοι ακατέργαστοι λίθοι, δεμένοι με ένα σχοινί, που συγκρατούσαν το πλοίο με το βάρος τους. Η ακινητοποίηση του πλοίου με τη λίθινη άγκυρα ήταν μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση για τους πρώτους ναυτικούς, καθώς δεν εξασφαλιζόταν η πλήρης ακινησία του πλοίου. Για να αντιμετωπισθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα, αργότερα, οι Έλληνες ναυτικοί περί το 600 μ.Χ. κατασκεύασαν ένα διαφορετικό τύπο λίθινης άγκυρας. Άνοιξαν, δηλαδή, δύο μικρές τρύπες στην πέτρινη άγκυρα και προσάρμοσαν μέσα σε αυτές δύο “νύχια” από κλαδιά δένδρου. Τα νύχια αυτά χρησίμευαν για να “γαντζώνεται” καλύτερα στο βυθό και να μην γλιστρά, όπως συνέβαινε με τις απλές λίθινες άγκυρες. Αργότερα, εκτός από λίθινες οι Έλληνες προχώρησαν στην κατασκευή ξύλινων αγκυρών με την προσθήκη μόλυβδου ως επένδυση, ώστε να είναι βαρύτερες και να συγκρατούνται τα πλοία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Οι Αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τις λίθινες άγκυρες “ευναί” ενώ ο αγγλικός όρος “anchor” προέρχεται από τον ιταλικό “ancora”, ο οποίος με τη σειρά του έδωσε τη νεοελληνική λέξη “άγκυρα”. Συμβαδίζοντας, στο διάβα των αιώνων, με τη γενικότερη εξέλιξη της ναυτικής τέχνης έτσι και η άγκυρα διαμορφώνεται, αλλάζοντας μορφή, σχήμα και υλικό κατασκευής, φτάνοντας στη σημερινή μορφή, που όλοι γνωρίζουμε.
Στη Ρωμαϊκή εποχή πραγματοποιείται μια σημαντική αλλαγή σχετικά με το υλικό κατασκευής, καθώς ο λίθος άρχισε να παραχωρεί τη θέση του στο σίδηρο, όπως αποδεικνύεται και από τις άγκυρες, που διασώζονται από τη συγκεκριμένη περίοδο κατασκευασμένες από σίδηρο και άλλα βαριά μέταλλα. Σε ένα ναυάγιο ρωμαϊκού πλοίου κοντά στη Ρώμη βρέθηκε μια σιδερένια άγκυρα με ξύλινη επένδυση βάρους 450 κιλών, που περιείχε ξύλινο “στύλο”, ο οποίος χρησίμευε ως εξάρτημα στήριξης της άγκυρας, ώστε να εξασφαλίζεται η σταθερότητά στον βυθό.
Αργότερα, την εποχή, που μεγάλα ιστιοφόρα ξεκίνησαν να “οργώνουν” τις θάλασσες κάνοντας υπερπόντια ταξίδια, η σιδερένια άγκυρα με τον ξύλινο στύπο αποτελούσε ένα σημαντικό εξάρτημα του πλοίου, με το οποίο μπορούσαν οι ναυτικοί να σωθούν από πολλές καταστάσεις κινδύνου. Οι ναυτικοί των ιστιοφόρων συνήθιζαν να χρησιμοποιούν ανάλογα με το μέγεθος του πλοίου μέχρι και πέντε άγκυρες, ώστε να ακινητοποιήσουν, επαρκώς, το πλοίο σε περίπτωση κακοκαιρίας, ενώ πάντα, υπήρχε και μια εφεδρική άγκυρα κοντά στο κατάρτι του πλοίου, που ονομαζόταν “Ιερή” ή “Σπεράντζα” και χρησιμοποιούταν όταν οι υπόλοιπες είχαν καταστραφεί.
Το μήκος της άγκυρας, το άνοιγμα των “νυχιών” με του βραχίονες, καθώς και ο στύλος είχαν άμεση σχέση με το συνολικό μέγεθος του πλοίου. Τον 19ο αιώνα η άγκυρα αλλά και όλα τα επιμέρους τμήματα της, κατασκευάζονταν μόνο από σίδηρο, ενώ από το 1810 και έπειτα προστίθενται καμπυλωτοί βραχίονες και μετά από το 1821 κατασκευάζονται οι άστυπες άγκυρες.
Η άγκυρα, που κοσμεί, τον προαύλιο χώρο του Ναυτικού Μουσείου είναι αμφίστομη (δύο βραχίονες) με υψηλό κορμό και ίχνη πρόσδεσης του ξύλινου στύλου στο άνω μέρος κοντά στον κρίκο πρόσδεσης τη αλυσίδας εκτιμώντας με τα αναφερόμενα στοιχεία ότι κατασκευάστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα ή και προγενέστερα. Ενδεικτική φωτογραφία με τύπους αγκυρών, εκθέματα κατασκευασμένα στο Ναυτικό Μουσείο Κρήτης. (Φωτογραφία 2)
