Η Αδελφότητα Μικρασιατών Ν.Χανίων « ο Άγιος Πολύκαρπος» σε συνεργασία με τα “Χανιώτικα νέα”, παρουσιάζουν κάθε εβδομάδα ένα ιστορικό αφιέρωμα στη Μικρά Ασία, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 ετών από τη μικρασιατική καταστροφή
Τελειώνοντας τις γιορτές του Δωδεκαήμερου οι νοικοκυρές είχαν λιγάκι χρόνο ώσπου να ξεκινήσει η Μεγάλη Σαρακοστή.
Μεσολαβούσε το τριώδιο με τις Αποκριές με τις τρεις βδομάδες του γεμάτες από ξεφαντώματα, τραγούδια και πειράγματα.
Την πρώτη βδομάδα, την Κουδουνάτη, ξεκινούσαν οι μεταμφιέσεις από ανθρώπους που έβγαιναν στους δρόμους, στις πλατείες, χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών, τραγουδώντας, «τρομάζοντας» και πειράζοντας ο ένας τον άλλο.
Στολές χειροποίητες, φτιαγμένες από παλιά ρούχα, κουρελούδες και ό,τι άλλο παρδαλό έβρισκαν. Ντυνόταν άγρια ζώα, και στο πρόσωπο πασάλειβαν την μουτζούρα από τα τσουκάλια.
Τρία ή τέσσερα άτομα στη σειρά , έμπαιναν κάτω από μια κουβέρτα , έφτιαχναν ένα κεφάλι που το φορούσε ο πρώτος και στο τέλος στερέωναν μια ουρά , και έτοιμη η καμήλα που έτρεχε πάνω κάτω στα δρομάκια και στις πλατείες , πειράζοντας όλο τον κόσμο.
Συνήθως κρέμαγαν κουδούνια πάνω τους για να κάνουν θόρυβο.
Ήταν και μια ευκαιρία αρκετοί να ντύνονται με παραδοσιακές στολές όπως τους ήρωες του 1821, και να ξεχύνονται στους δρόμους παριστάνοντας πως πολεμούν.
Σε πολλά μέρη έφτιαχναν το γαϊτανάκι ένα μεγάλο κοντάρι , που στην κορυφή του κάρφωναν πολύχρωμες μακριές κορδέλες , και κρατώντας στο χέρι τους την κορδέλα , την έπλεκαν στο κοντάρι , χορεύοντας και τραγουδώντας.
Η δεύτερη βδομάδα , η Κρεατερή, ήταν η βδομάδα που κατανάλωναν το περισσότερο κρέας , με αποκορύφωση την Τσικνοπέμπτη, που έπρεπε οπωσδήποτε κάθε σπίτι , να τσουκνίσει. Κάθε οικογένεια έσφαζε το αρνί ή το κατσίκι της και το έβαζε σε μεγάλα καζάνια να βράσει.
Μέσα στο ζουμί , έριχναν πλιγούρι και το έτρωγαν συνήθως την Παρασκευή ή το Σάββατο της Κρεατερής.
Τσικνοπέμπτη , όλη η οικογένεια μαζευόταν παρέα για να Αποκριγιόσουν. Συνήθως έλεγαν τραγούδια με «πονηρό» περιεχόμενο , πολλούς γλωσσοδέτες που όσο πιο γρήγορα τους έλεγαν ,τόσο μπερδεύονταν οι λέξεις και γινόταν μεγάλος χαμός από τις φωνές και τα γέλια.
Η τελευταία βδομάδα, η Τυρινή , ήταν η βδομάδα που είχαν την τιμητική τους τα τυρομικά. Οι γυναίκες άνοιγαν φύλλο και ετοίμαζαν λογής λογής πίτες και μπουρέκια. Έτρωγαν και μακαρόνια με τυρί από πάνω που τα ζεματούσαν με βούτυρο.
Το τελευταίο που έτρωγαν την Κυριακή , ήταν ένα αυγό , κι έλεγαν «…με το αυγό την κλείνω ( την Σαρακοστή) , με το αυγό θα την ανοίξω»
Αποσπάσματα από αφηγήσεις προσφύγων
«…….την Κυριακή της Τυρινής το απόγιομα, μετά που θα ψέλναν τον Εσπερινό στην εκκλησία και δώσει ο παπάς την συγχώρεση, οι παντρεμένες κόρες πηγαίναν στο σπίτι των πεθερικών τους και εκάναν τρεις μετάνοιες και ζητούσαν συγχώρεση. Μετά πηγαίναν και στους γονιούς τωνε κι εκάμανε το ίδιο…..»
Μαρουσία Αλταντζόγλου
«…η μάννα μ’ όταν μ’ έκανε , στο πάν’ το το σκαλόξυλο , στο κατ’ το σκαλόξυλο» (γλωσσοδέτης)
Παντελής Περπιριάδης
«…Εγώ ενθυμούμαι την τελευταία μας φορά που εορτάσαμε στην πατρίδα μας, την Αποκριά ήμουν 17 ετών και ήμουνα αρρεβωνισμένη, από τα Χριστούγεννα. Επειδής θα ήταν η τελευταία μου Αποκριά ως κόρη στο πατρικό μου , ούλες οι φιλενάδες μου , θα έρχονταν να Αποκριγιόσουμε παρέα, και να δουν τις χαλβαδόπιτες που με είχε στείλει ο αρρεβωνιάρης μου, μέσα σε μια πλεχτή καλαθούνα , σκεπασμένη με μια κεντημένη πετσέτα, δώρο από την πεθερά μου. Ωραία ήτανε , αλλά μέσα στον χαμό τι να πρωτομαζέψεις , τι να πρωτοπάρεις… θαρρώ εκεί απόμεινε μαζί με όλα τα’άλλα….»
Νικολίτσα Πέρμη.
Γκιουζλεμέδες
Οι Γκιουζλεμέδες έρχονται από την Μικρά Ασία και τους συναντάμε μέχρι και σήμερα στα νησιά όπως η Λέσβος , η Χίος κτλπ. όπου τους πρωτομαγείρεψαν οι πρόσφυγες.
Δεν είναι τίποτε άλλο από μια πολύ εύκολη και γρήγορη τυρόπιτα τυλιγμένη σε σχήμα φακέλου , με χειροποίητο φύλλο και μέσα γεμισμένη με φέτα και δυόσμο. Αρκετά συχνά προσθέτουν και τριμμένο κρεμμυδάκι.
Ακριβώς επειδή γινόταν πολύ γρήγορα έγιναν πολύ αγαπητοί και φτιάχνονταν συνέχεια σαν μεζεδάκι με το κρασί αλλά και σαν κολατσιό .
Μπορούσαν να γίνουν και με γλυκιά γεύση βάζοντας μέσα μυζήθρα και ρίχνοντας από πάνω μέλι, κάτι που τους έκανε ιδανική λιχουδιά για τα παιδιά.
Το όνομά τους το πήραν από την Τούρκικη λέξη goz ,που σημαίνει μάτι , και οφείλεται στις φούσκες που κάνει το φύλλο όταν τηγανίζεται.
ΥΛΙΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΥΜΗ
1/2 κιλό αλεύρι για όλες τις χρήσεις
1 ποτήρι χλιαρό νερό περίπου
1/2 ποτήρι ελαιόλαδο
1 κ.γ. αλάτι
1/2 φακελάκι μαγιά
ελαιόλαδο για το τηγάνισμα
ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΜΙΣΗ
2 αβγά
1½ κιλό τυρί φέτα
Πιπέρι – δυόσμο – αν θες λίγο τριμμένο κρεμμύδι στραγγισμένο καλά
Η ζύμη θέλει αραλίκι ( ξεκούραση) 1-2 ώρες , να’ρθει στα καλά της , και μετά άνοιγμα σε λεπτό φυλλαράκι.
