‘Η μνήμη μας είναι το ημερολόγιο που κουβαλάμε μαζί μας’ Oscar Wilde
Στην αντροπαρέα που έκανε κοινωνικό σχολιασμό της επικαιρότητας και της πρόσφατης ιστορίας της πόλης μας σε γνωστό καφέ την περασμένη Κυριακή επικρατεί αναβρασμός. Ο λόγος; Δεν μπορούν να συμφωνήσουν οι μνήμες τους. Ακούγονται ονόματα επωνύμων μα και απλών Χανιωτών, ημερομηνίες, θέσεις και τοποθετήσεις ασύνδετες. Καθένας τους βάζει κι ένα κομμάτι –αυτό που θυμάται ή αυτό που εξυπηρετεί την τωρινή του ιδεολογία- για να συμπληρώσει ένα παζλ που φαίνεται να είναι ασύμμετρο κι ατελές. ‘Οι κόμβοι είναι απόλυτα χρήσιμοι για την περιοχή μας. Ποιος τους έκανε;’ Ρωτά κάποιος. ‘Μα, ο δήμαρχος της περιοχής’ λέει η πλειοψηφία. ‘Το έργο το ‘κανε η Περιφέρεια Κρήτης κι ο Δήμαρχος δεν είχε ιδέα.’ απαντά ένας της παρέας που αυτο-προσδιορίζεται ως ειδήμων. ‘Ποια ήταν η θέση του δείνα Νομάρχη στην προτεινόμενη τότε χωροθέτηση των καυσίμων στο πέρα Πλατάνι;’ ρωτά άλλος. ‘Ήταν υπέρ…’ αναφωνεί ο ειδήμων. ‘Γερνάς και χάνεις τη μνήμη σου!’ επεμβαίνει ένας της παρέας δηλώνοντας ‘ Ήμουν υποψήφιος του συνδυασμού του και θυμάμαι πολύ καλά τι γράφαμε στο προεκλογικό μας φυλλάδιο.’ ‘Ένας είναι ο υπέργηρος που δεν ξεχνά, ο συμπατριώτης μας ο επίτιμος.’ ισχυρίζεται τρίτος. ‘Ναι, είναι αυτός που δήλωσε το 1993 ότι ο Ελληνικός λαός ‘θα ξεχάσει το Μακεδονικό θέμα σε 10 χρόνια.’ Θυμίζει στην ομήγυρη ένας τέταρτος. Την ικανότητα του ηλικιωμένου πολιτικού να θυμάται βεβαιώνει ο πέμπτος της συντροφιάς ‘Θυμήθηκε την μητέρα μου που δεν την είχε δει κοντά 30 χρόνια’. Σημειώνω ότι η μόρφωση και τα επαγγέλματα των μελών της παρέας ήταν αντιπροσωπευτικά. Γιατί ξεθωριάζουν οι μνήμες μας; Το ερώτημα δεν τέθηκε στην παρέα των Χανιωτών διαισθάνθηκα όμως ότι απασχολεί πολλούς ώριμους Χανιώτες, γι’ αυτό κι αποφάσισα να προτείνω μερικές εξηγήσεις. Κατ’ αρχήν, δεν θυμόμαστε επειδή οι γνώσεις μας ακόμη και για θέματα σοβαρά της πόλης μας δεν είναι πλήρεις. Το αποτέλεσμα είναι ότι να μη σχηματίζουμε πλήρεις παραστάσεις με όλες τις προεκτάσεις ενός θέματος.
Ποτέ δεν μαθαίνουμε τις λεπτομέρειες, το παρασκήνιο, τις υπόγειες διαδρομές, τα συμφέροντα των πολλών ή των λίγων, τα φανερά ή τα ανομολόγητα. Ποιοι κίνησαν τα νήματα για μια επένδυση, μια μεγάλη αγοραπωλησία, μια εξαγορά, ένα ξεσηκωμό, μια απόφαση; Δεν τα μαθαίνουμε. Ο δεύτερος σοβαρός λόγος είναι ότι αυτές οι μνήμες σπαράγματα, κομμάτια σπασμένα ενός καθρέπτη που είδε στιγμιαία την πραγματικότητα δεν είναι χρωματισμένες και ενισχυμένες με το συναίσθημα του παρατηρητή. Η αδυναμία μας να ανακαλέσουμε μια πληροφορία μπορεί να οφείλεται και σε μια σειρά άλλους παράγοντες όπως: επιλεκτική μνήμη, μεγάλο διάστημα μη χρήσης της, ομοιότητα με άλλη, αρνητική μας στάση, μη καλή αρχική καταγραφή της, άγχος κ.ά. Να ανησυχούμε; Η απάντηση μου είναι ‘ Όχι.’ Η επεισοδιακή μνήμη Απεναντίας πρέπει να ανησυχούμε όταν αρχίζουμε να ξεχνάμε αυτοβιογραφικά μας γεγονότα διότι αυτό δείχνει εξασθένηση της επεισοδιακής μας μνήμης. Η μνήμη των γερόντων ή επεισοδιακή μνήμη είναι η ισχυρότερη επειδή έχει όλα τα συνοδά στοιχεία μιας τέλειας καταγραφής. Τέτοια στοιχεία αναφορικά με ένα επεισόδιο είναι: οι ήρωες του, ο χρόνος κι ο τόπος του, τα αίτια, η κορύφωση του, το αποτέλεσμα και οι αισθήσεις μας που το διανθίζουν. Η κωδικοποίηση του επεισοδίου είναι πολλαπλή. Αυτός είναι ο λόγος που η επεισοδιακή μας μνήμη είναι η τελευταία που ξεθωριάζει. Το θέμα δεν εξαντλείται, έτσι θα το συνεχίσω στο επόμενο σημείωμα.
Συμπέρασμα Η μνήμη μας ατομική και συλλογική δεν είναι ούτε αλάνθαστη, ούτε αντικειμενική. Οι ενισχυτικοί κι οι αρνητικοί παράγοντες που την επηρεάζουν είναι ποικίλοι. Καθένας μας καταγράφει, διαμορφώνει, συντηρεί ή απορρίπτει στοιχεία, εικόνες, γεύσεις, οσμές, μνήμες της καρδιάς κατά που μας συμφέρει.
Συγγραφέας ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ , ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μαθαίνω εύκολα’.
