«Καραβάνια θλιβερά σερνότανε στα σοκάκια σαν μια σειρά κάμπιες. Κορμιά κυρτωμένα, πρόσωπα χολιασμένα, χαλκοπράσινα, χείλη ξερά, ασπρισμένα. Ήτανε οι πρόσφυγες που φτάνανε απ’ το εσωτερικό. Σέρνανε μαζί τους μπόγους, τσομπλέκια, μπαούλα, κονίσματα, φορεία μ’ αρρώστους, κατσίκες, κότες, σκύλους. Οι εκκλησιές, οι στρατώνες, τα σκολειά, οι αποθήκες, οι φάμπρικες, όλα γέμισαν πρόσφυγες· βελόνι να ’ριχνες δε θα ’πεφτε». (Διδώ Σωτηρίου)
Οι πρόσφυγες, ατελείωτα καραβάνια ανθρώπων, τα απομεινάρια του ολέθρου και της καταστροφής.
Ανθρώπινα ράκη, που βαδίζουν συνεχώς ψάχνοντας τρόπους διαφυγής προς την Ελλάδα.
Η διαταγή από την Ελλάδα ήταν σαφής: «…απαγορεύεται η είσοδος σε όποιον δεν διαθέτει Ελληνικό διαβατήριο…»
Η απόγνωση, η απελπισία και ο τρόμος συνοδεύουν τις απελπισμένες προσπάθειες των Μικρασιατών, να βρουν τρόπο να φτάσουν σε κάποιο από τα πλοία που βρίσκονταν στο λιμάνι της Σμύρνης.
«Πρόσφυγες που ξεκινούσαν από μέρη που βρίσκονταν μέχρι και 240 χιλιόμετρα στο εσωτερικό κατευθύνονταν κοπαδιαστά προς τα παράλια και τη Σμύρνη. Στην αρχή έφταναν με τα τακτικά δρομολόγια των τρένων ή με τις άμαξες. Κουβαλούσαν μπόγους με κουβέρτες και χράμια, λίγα σκεύη που είχαν πάρει από τα σπίτια τους, ίσως και μερικά ζώα. Καθώς η μακρινή πραγματικότητα του πολέμου ολοένα πλησίαζε, η φυγή του κόσμου ακολουθούσε ξέφρενο ρυθμό: δέκα, μετά είκοσι, κατόπιν τριάντα χιλιάδες πρόσφυγες την ημέρα. Οι λίγες αποσκευές που όλο και λιγόστευαν προμήνυαν το τρελό φευγιό που θα ακολουθούσε μπροστά στη φωτιά και τη σφαγή. Το χάραμα της 7ης Σεπτεμβρίου βρήκε ολότελα απογυμνωμένα πλήθη ανθρώπων που παρέπαιαν, γυναίκες που θρηνούσαν την πρώτη τους οικογενειακή τραγωδία, μανάδες χωρίς φαΐ για τα μωρά τους, οι οποίες είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα μεγαλύτερα παιδιά τους σε χωριά στο δρόμο. Η μεγάλη προκυμαία της Σμύρνης είχε γεμίσει πλέον ασφυκτικά από εξόριστους που κατασκήνωναν και κοιμούνταν εκεί απλώνοντας χράμια και κουβέρτες για να προφυλαχτούν από το λιοπύρι…».
(Μέλβιλ Τσάτερ, Νational Geographic)
Οι Έλληνες τρέχουν να σωθούν, όσοι τα κατάφεραν διηγούνται τις φρικαλεότητες των Τούρκων. Εκείνες τις ώρες, κανείς δεν σκεφτόταν τα χρήματα, αλλά μόνο να σωθεί. Όλες οι περιουσίες μένουν στα χέρια των Τούρκων.
Ο Αμερικανός πρόξενος George Horton, στέλνει συγκλονισμένος συνεχώς τηλεγραφήματα για να ενημερώσει την κυβέρνησή του
«…το πυρ ετέθη υπό των Τούρκων εκ προθέσεως, δια να εξαλείψη τα απτά ίχνη των σφαγών, των λεηλασιών, των ατιμώσεων και των άλλων θηριωδιών».
Τα πληρώματα των συμμαχικών πλοίων που ήταν αραγμένα στο λιμάνι παρακολουθούσαν αμέτοχα το σκηνικό της φρίκης και του θανάτου, που εκτυλίσσονταν μπροστά τους. Οι διαταγές που είχαν πάρει από τις κυβερνήσεις τους , ήταν να παραμείνουν αμέτοχοι και να μην παρέμβουν σε καμία περίπτωση.
«…πηγαίναμε να ανεβούμε πάνω στα πλοία… Αγγλικά, Γαλλικά, Ιταλικά… γεμάτο ήτανε το λιμάνι… δεν μας αφήνανε… γι αυτό μας ρίχνανε καυτό νερό… για να μην ανέβομε….» ( μαρτυρία Γ. Κορωναίος).
«Η πόλη άρχισε να γεμίζει πρόσφυγες από την ενδοχώρα. Έφταναν στη Σμύρνη κατά χιλιάδες και κατασκήνωναν στην παραλία. Είχαν γεμίσει τις εκκλησίες, τα σχολεία και τις αυλές της Y.M.C.A. και της Y.W.C.A. [αμερικανικές ΧΑΝ] καθώς και τα αμερικανικά σχολεία. Κοιμούνταν όπου έβρισκαν, ακόμη και στο δρόμο. Τις πρώτες μέρες πολλοί από αυτούς έβρισκαν ακόμη τρόπο να φύγουν με ατμόπλοια και άλλα πλωτά μέσα. Η αποβάθρα όμως γέμισε πολύ γρήγορα πρόσφυγες φορτωμένους τα απομεινάρια της περιουσίας τους. Παρουσίαζαν αξιοθρήνητο θέαμα. Όποιος άνθρωπος δεν έχει πάθει «ανοσία» μετά το Μεγάλο Πόλεμο, ένιωθε να του ραγίζει η καρδιά στη θέα εκατοντάδων αβοήθητων παιδιών…». (Τζόρτζ Χόρτον)
Μετά την καταστροφή της Σμύρνης, περίπου 1.500.000 άνθρωποι ήρθαν στην Ελλάδα, σαν πρόσφυγες.
43.000 σπίτια κάηκαν στην περιοχή της Σμύρνης.
Από τους πρόσφυγες που ήρθαν στην Ελλάδα , το 20% πέθανε τον πρώτο χρόνο.
Στο μουσείο της Σμύρνης οι σφαγές, η καταστροφή και ο διωγμός των Ελλήνων, αναφέρονται ως « συνωστισμός στο λιμάνι»
Τα ορφανά παιδιά που έφτασαν τελικά στην Ελλάδα, υπολογίζονται περίπου στα 15.000.
Από τον ανδρικό πληθυσμό , στην Ελλάδα έφτασε το 1/10.
Συνεχίζεται…
ΠΗΓΕΣ:
Αρχείο ΕΡΤ
Απομνημονεύματα G. Horton
Μαρτυρίες προσφύγων
Την Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2022, θα τελεστεί Αρχιερατικό Μνημόσυνο για τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή και τη Γενοκτονία των Ελλήνων της καθ’ ημάς Ανατολής από το Τουρκικό Κράτος, στον Ιερό Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος – Αγίου Ραφαήλ στον Πύργο Περιβολίων χοροστατούντος του σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Κυδωνίας και Αποκορωνου κ. Δαμασκηνού.
* Η Στέλλα Γκοζάνη – Χαριτάκη είναι πρόεδρος της Αδελφότητας Μικρασιατών
Ν. Χανίων “Ο Άγιος Πολύκαρπος”
