Μία θαυμάσια εκδήλωση έλαβε χώρα στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων (18-11-2023), με κεντρικό θέμα την παρουσίαση ενός εξαιρετικού βιβλίου του Ηλία Μαζοκοπάκη, με θέμα την μοναστική διατροφική συμπεριφορά και ψυχοσωματική υγεία-μακροβιότητα.
Την εκδήλωση τίμησαν με την παρουσία τους δια εκ προσώπου του Πανοσιολ. π. Ιερεμίου, Καθηγουμενού της ιστορικής Μονής Γεωργίου στο Καρύδι Αποκορώνου, η ΑΘΠ ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος, ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου κ. Δαμασκηνός, ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Ευμενείας κ. Ειρηναίος, κληρικοί, μοναχοί και μοναχές, εκπρόσωποι της Πολιτείας και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, εκπρόσωποι των ενόπλων Δυνάμεων, καθώς και πλήθος κόσμου. Αξίζει να σημειωθεί ότι η παρουσίαση του βιβλίου τόσο από τους προσκεκλημένους ομιλητές Ιερομόναχο Καλλίνικο, Αρχιγραμματέα της Ιεράς Κοινότητας του Αγίου Όρους, κ. Χρήστο Λιονή, Ομότιμο Καθηγητή Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, όσο και από τον ίδιο τον συγγραφέα, ανέδειξαν σημαντικά σημεία, τα οποία θα προσπαθήσουμε στη συνέχεια να αποκωδικοποιήσουμε, προς το συμφέρον των τοπικών κοινωνικών μας, της Κρήτης και όχι μόνον.
Πριν από μία εβδομάδα βρέθηκα σε τρεις μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις (Βρυξέλλες, Στουτγάρδη και Μόναχο) για υπηρεσιακούς λόγους και αν τις γνωρίζω πολύ καλά, μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση ότι σε πολύ μεγάλο αριθμό έχουν αυξηθεί τα καταστήματα με την ένδειξη bio-, eco- και wellness. Αλλά δεν χρειάζεται να επισκεφθεί κανείς το εξωτερικό όταν κι εδώ στην Κρήτη παρόμοια είναι η κατάσταση.
Αυτό που εμείς ονομάζουμε στην Ελλάδα «βιολογικά προϊόντα» ή «φυσικός τρόπος ζωής» ή ευεξία έχει γίνει εμμονή για τον σύγχρονο άνθρωπο. Μια τεράστια βιομηχανία επενδύσεων στηρίζεται στις προσπάθειες των ανθρώπων να τρώμε καλύτερα, να φαινόμαστε νεότεροι, να ζήσουμε περισσότερο, να είμαστε πιο δραστήριοι και πιο υγιείς. Παίρνουμε συμπληρώματα διατροφής, κάνουμε γιόγκα, δοκιμάζουμε ψυχαναγκαστικά τη μία δίαιτα μετά την άλλη, καταστρώνουμε σχέδια για να θωρακιστούμε απέναντι στον καρκίνο ή στην άνοια και αναζητούμε ιατρικές συμβουλές ή εναλλακτικές θεραπείες για ασθένειες του σώματος, του μυαλού και της ψυχής.
Εντούτοις, η συλλογική υγεία μας επιδεινώνεται. Και όπως τονίστηκε από τον κ. Λιονή αυτό συμβαίνει πρωτίστως στην ενδοχώρα της Κρήτης. Tί συμβαίνει, λοιπόν; Πώς εξηγείται το γεγονός ότι στον σύγχρονο κόσμο μας, στο απόγειο της εξειδίκευσης της ιατρικής επιστήμης, αντιμετωπίζουμε ολοένα περισσότερες χρόνιες σωματικές και ψυχικές ασθένειες, περισσότερα αυτοάνοσα καθώς και πολλούς νέους εθισμούς;
Αυτό το ερώτημα δεν πρέπει να μείνει αναπάντητο.
Το βιβλίο του Ηλία Μαζοκοπάκη δίδει την απάντηση. Διότι η διατροφή είτε την πούμε μοναστική, είτε την πούμε χριστιανική ορθόδοξη, είναι το ίδιο και το αυτό. Δεν είναι μόνο οι μοναχοί/ές –οι οποίοι ασφαλώς και κάνουν μια αυστηρή νηστεία και άσκηση- που καλούνται σε μία συγκεκριμένη διατροφική συμπεριφορά, αλλά και όλοι οι λαϊκοί «εν επιγνώσει» ή μη βαπτισμένοι χριστιανοί! Το πρόβλημα είναι –κι αυτό ο κ. Λιονής το ανέδειξε με την ομιλία του- ότι αγνοούμε ότι η διατροφή ως συμπεριφορά σχετίζεται άμεσα και με την κοινωνικοσυναισθηματική ζωή μας. Από μόνη της δεν κάνει απολύτως τίποτα… όσο «καθαρά» ή βιολογικά προϊόντα χρησιμοποιούμε στη ζωή μας. Δεν μπορούμε να το διαχωρίσουμε το ένα από το άλλο.
Το βιβλίο, λοιπόν, κομίζει τρία ουσιαστικά πράγματα που πρέπει να λάβουμε υπόψη μας για το καλό όλων:
1.Η χριστιανική διατροφική μας συμπεριφορά δεν μπαίνει και δεν μπορεί να μπει σε καμία περίπτωση στο μοντέλο του “slow living” ή της διαλειμματικής νηστείας. Δεν χρειαζόμαστε ως Χριστιανοί Ορθόδοξοι κάποιο μοντέλο. Είναι η ίδια η λειτουργική ζωή μας, μέρος της διατροφής μας, της διατροφικής μας αλυσίδας και του διατροφικού μας προσανατολισμού, το οποίο συνδέεται με το σεβασμό της φύσης. Ξεκαθαρίζει το βιβλίο –ιατρικά και θεολογικά- το βασικό υπόβαθρο της νηστείας και της διατροφής –πέρα από τα οφέλη τα ιατρικά για τον άνθρωπο/πιστό. Είναι ακριβώς προς την ίδια κατεύθυνση του σημαντικού επίσημου κειμένου της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας για τη σημασία της νηστεία και την τήρησή της στην εποχή μας (2016), η οποία έλαβε χώρα στην Κρήτη. Αλλά το βιβλίο κάνει και μια έρευνα, η οποία ταυτίζεται με το θεωρητικό υπόβαθρο της διατροφικής μας παράδοσης!
2.Αυτό αν το μεταφέρουμε στην καθημερινότητά μας και μάλιστα της τουριστικής περιόδου στην Κρήτη, η οποία σε ορισμένα σημεία μιλάμε για υπερτουρισμό, διαπράττουμε ένα λάθος. Ο κ. Σταύρος Αρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης, ορθώς μας λέγει ότι «Σήμερα η Κρήτη διαμορφώνει τη σύγχρονη ταυτότητα της». Ναι, όντως πρέπει να διαμορφώσουμε την ταυτότητά μας και να την οικοδομήσουμε πάνω στην παράδοσή μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρέπει να αφήνουμε να πιστέψουν οι φιλοξενούμενοι ότι εάν τρώνε πολύ λάδι και όσπρια θα είναι υγιείς. Ή ότι αν τρώμε χόρτα –π.χ. το κρητικό σταμναγκάθι- αυτό λέγεται κρητική διατροφή ή όπως αλλιώς θέλουμε να την ονομάσουμε. Το μεγάλο διακύβευμα απέναντι στον φιλοξενούμενο και τον κάθε απλό πολίτη είναι να κατανοήσει πρώτα απ’ όλα εμείς οι ίδιοι ότι η σημερινή κουλτούρα παράγει χρόνιους στρεσογόνους παράγοντες, οι οποίοι υπονομεύουν σε σοβαρό βαθμό την ευεξία και των Κρητών, αλλά και των ιδίων των φιλοξενουμένων. Δεν μπορούμε να κάνουμε καμία προβολή της κρητικής διατροφής σε επίπεδο γαστρονομίας, εάν δεν ξεκαθαρίσουμε το βασικό ότι η διατροφή μας είναι μέρος της κρητικής/μεσογειακής κουλτούρας και της εν γένει εκκλησιαστικής μας παράδοσης. Γιατί το κέρδος θα ήταν όχι να πάρει μαζί του ο φιλοξενούμενος ένα λίτρο λάδι, αλλά και ένα γραμμάριο εκκλησιαστικής πράξης. Ή και τα δύο τουλάχιστον εάν μπορεί να τα συνδυάσει.
3.Αυτό έχει να κάνει και με την εν γένει συμπεριφορά μας στο κομμάτι της διατροφής και του τρόπου ζωής. Δεν μπορεί να υπάρξει καλύτερο προσδόκιμο ζωής όταν την ίδια στιγμή υπάρχει μοναξιά, κοινωνική απομόνωση και στιγματισμός. Το ερώτημα δεν είναι πως ζήσουμε πολλά χρόνια αλλά πώς να ζήσουμε πολλά χρόνια χωρίς ασθένεια. Η έννοια της αλληλεγγύης –ιδιαίτερα όπως αυτή εκφράζεται στη σχέση τροφής και σχέσης με τον συνάνθρωπο- δεν ταυτίζεται με τον αλτρουισμό ή τη συμπόνια προς τον πάσχοντα. Ο άνθρωπος δεν γίνεται καλύτερος, απλός μέσα από τη διατροφή του, και κυρίως αυτό αναφέρεται στην προβολή του σώματος, σκοπός της ζωής είναι το μοίρασμα, η ισορροπία ανάμεσα στο βιολογικό-ψυχολογικό και κοινωνικό περιβάλλον μας.
4.Τέλος, για τους Θεολόγους και την Εκκλησία είναι ανάγκη να δούμε και πάλι τον εαυτό μας, μέσα στην μετανεωτερική εποχή, το ρόλο μας όχι ως μέρος των προβλημάτων, αλλά ως μέρος της λύσης τους. Χρειαζόμαστε νέες πηγές αναφοράς και το βιβλίο του Ηλία Μαζοκοπάκη αποτελεί ένα εξαιρετικό παράδειγμα διαλόγου ανάμεσα στην Επιστήμη και την Θεολογία. Άρχισε να γίνεται στις Θεολογικές Σχολές, ήδη αυτό γίνεται τα τελευταία χρόνια στην Ορθόδοξο Ακαδημία Κρήτης, αλλά δεν είναι εύκολο. Το βιβλίο αυτό το έχει ανάγκη και η Θεολογία, αλλά και η Εκκλησία κυρίως ως Κατήχηση.
Τα παραπάνω αποτελούν μια μικρή «χαρτογραφία» της ανθρωπιάς μας στην ανθρωπολογική και την οικουμενική μας διάσταση, καθώς ο κόσμος αποτελεί ένα χαλί, όπου πάνω του απεικονίζεται ο ελληνικός πολιτισμός, η ορθόδοξη παράδοση, το ανακάτεμα των πολιτισμών, η ελληνική αρχαιότητα, η συγκατάβαση, η άρνηση, η προσευχή, η αγάπη και η διατροφική συμπεριφορά μας. Ο άνθρωπος κινδυνεύει να πεθάνει εάν δε ζήσει σύμφωνα με τη φύση ή με όσα του προσφέρει η φύση. Άλλωστε, το πρώτο που οφείλει να προσέχει καθένας, είναι η αποδέσμευση του εαυτού του από τον πειρασμό να θεωρήσει τον παρόντα αιώνα ως χορηγό μονιμότητας.
*Ο Δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς, είναι γενικός διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης
