Αναφερθήκαµε στις δυο προηγούµενες αφηγήσεις, µαρτυρίες και εµπειρίες ζωής του 93/χρονου κ. Γιώργου Καρεφυλάκη για τα τούρκικα µετόχια στα Περβόλια.
Σήµερα θα αναφερθούµε στα Εκκλησιαστικά -Μοναστηριακά Μετόχια στο χωριό µας.
Πριν όµως αρχίσει την αφήγηση ο κ. Γιώργος, επιτρέψτε µας µια µικρή εισαγωγή από τον καταγραφέα για να εννοήσουµε πληρέστερα το θέµα.
Έχουµε αναφέρει στις αφηγήσεις µας για τα τούρκικα Μετόχια, ότι πιεζόµενοι από τις αρπακτικές διαθέσεις των Τούρκων οι Χριστιανοί, αρκετοί, παραχωρούσαν στα Μοναστήρια τις περιουσίες τους και έτσι αυτά είχαν αποκτήσει τεράστιες εκτάσεις.
Η Κρητική Πολιτεία, που είχε δηµιουργηθεί πριν την Ένωση της Κρήτης µε την µητέρα Ελλάδα, δεν << πείραξε >> το καθεστώς της Μοναστηριακής περιουσίας.
Η Ελλάδα όµως του µεσοπολέµου, πιεζόµενη και από την ανταλλαγή των πληθυσµών και από τις µεγάλες οικονοµικές δυσκολίες των κατοίκων της υπαίθρου, ήρθε σε συµφωνία µε την Εκκλησία και απαλλοτρίωσε µέρος της περιουσίας των Μονών.
Με τον Νόµο 3345 του 1925, ίδρυσε το Ταµείο Εφέδρων Πολεµιστών Κρήτης, που προέβλεπε την απαλλοτρίωση των 3/5 << εξ αδιαιρέτου >> της έγγειας αγροτικής ιδιοκτησίας των Κρητικών Μονών και την άµεση µεταβίβασή της, κατά πλήρη κυριότητα στο εν λόγω Ταµείο, γνωστό ως τα σήµερα << Εφεδρικό Ταµείο >.
Το Εφεδρικό Ταµείο αργότερα, µετά τον πόλεµο, διένειµε το µεγαλύτερο µέρος των απαλλοτριωθέντων κτηµάτων σε ακτήµονες καλλιεργητές των γειτονικών χωριών που βρίσκονταν τα κτήµατα των Μονών.
Στο χωριό µας βρίσκονταν τα παρακάτω Μετόχια.
1 .Η Μονή της Αγίας Τριάδας.
2. Η Μονή της Χαρωδιάς.
3. Το Μετόχι της Αγίας Παρασκευής και
4. Το Μετόχι της Αγίας Κυριακής ( Μέρος του βρίσκεται και στην περιοχή του Βαρυπέτρου )
1 . Η Μονή της Αγίας Τριάδας υπάγεται στην Μονή της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά της Αιγύπτου. Η εν λόγω Μονή στη δεκαετία του 1960 παραχώρησε στην τότε Κοινότητα Περιβολίων ικανή έκταση για την δηµιουργία γηπέδου ποδοσφαίρου, το σηµερινό στάδιο Περιβολίων.
Η Μονή της Αγίας Τριάδας, τα τελευταία χρόνια, έχει ανακαινιστεί σε ικανοποιητικό βαθµό και καλλιεργεί µε ζήλο την αγροτική της περιουσία. Μάλιστα , σε προσκύνηµα του γράφοντος στους Αγίους Τόπους και κατά την επίσκεψή µας στο όρος Σινά, µάς φανέρωσαν µε ευγνωµοσύνη οι µοναχοί , ότι το λαδάκι των καντηλιών έρχεται ως δώρο από το Μετόχι της Μονής στα Περιβόλια των Χανίων.
Η Μονή γιορτάζει δύο φορές τον χρόνο,. του Αγίου Πνεύµατος, την εποµένη της Πεντηκοστής και της Αγίας Αικατερίνης.
2 .Η Μονή της Χαρωδιάς, βρίσκεται λίγο πιο πάνω από το Αθλητικό Κέντρο Περιβολίων, στα µισά περίπου του δρόµου του ΟΑ∆ΥΚ , ανάµεσα Περβόλια και Μουρνιές.
Η Μονή είχε παλαιότερα πολλά κτήµατα, ο προηγούµενος Μητροπολίτης Κυδωνίας και Αποκορώνου και νυν εφησυχάζων Αρχιεπίσκοπος Κρήτης κ.κ. Ειρηναίος, παραχώρησε τµήµατα της Μονής στην Κοινότητα Περιβολίων για δηµιουργία δεξαµενής του χωριού , αθλητικού κέντρου και Κέντρου Αποκατάστασης ατόµων µε ειδικές ανάγκες και ανάλογο χώρο στον ∆ήµο Χανίων για να γίνουν δεξαµενές ύδρευσης της πόλης των Χανίων.
Επίσης αρκετά κτήµατα πουλήθηκαν σε ιδιώτες για να κτιστεί το Πολιτιστικό Κέντρο της Μητρόπολης, όµως και αρκετά καταπατήθηκαν από διάφορους << επιτήδειους >> της περιοχής
Η Μονή τώρα και κάποια χρόνια είναι υπό ανακαίνιση, γιορτάζει δε του Αγίου Γεωργίου.
3 Το Μετόχι της Αγίας Παρασκευής δεν είχε µεγάλη περιουσία, είχε πάντως την δική του << φάµπρικα >> ελαιοτριβείο, που θυµάµαι τα ερείπιά του στο χώρο που τώρα βρίσκεται το Ενοριακό Κέντρο και που εκεί άναβα τα κάρβουνα για το θυµιατό του παπά- Γιάννη Φιωτάκη. Είχε και µερικά κελιά που χρησιµοποιήθηκαν την Κατοχή και λίγο µετά από άπορους και άστεγους συγχωριανούς µας,
Η Αγία Παρασκευή ήταν πάντα Ενοριακός ναός και Κοιµητήριο για το Ανατολικό τµήµα του χωριού µας , στο ∆υτικό είναι η Ενορία της Μεταµορφώσεως του Σωτήρος ( Ενορία Πύργου ) Το Νεκροταφείο στην Αγία Παρασκευή µέχρι τον πόλεµο ήταν πάνω ,στην βόρεια αυλή της Εκκλησίας και εδώ ήταν και ο Τάφος του Κων/νου Μάνου που είχε σκοτωθεί σε αεροπορικό δυστύχηµα το 1913 στον Λαγκαδά, σε αναγνωριστική πτήση πάνω από τις Βουλγαρικές γραµµές.
Η περιουσία του Μετοχιού περιήλθε στη ιδιοκτησία του Εφεδρικού Ταµείου και µοιράστηκε σε ακτήµονες γεωργούς, ως επί το πλείστον Περβολιανούς,γύρω στο 1955. Οι ιδιοκτησίες από την Εκκλησία έως λίγο πιο πάνω στου Χαλβατζάκη το σπίτι, ανήκαν στο Μετόχι. Επίσης λίγο πιο πάνω , ακριβώς µετά τον Γαρίπα, όπου η Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Αντωνίου και η ανακαινισµένη του Αγίου Γεωργίου και λίγο πιο µέσα µέχρι τον κατεστραµµένο νερόµυλο, µετά τον άγιο Χαράλαµπο και όλη αυτή η περιοχή ΄ήταν ιδιοκτησία της. Τέλος όλα τα κτήµατα στην περιοχή << Το Μετόχι του Σεραφείµ >> µετά των Κοντουδάκηδων τα σπίτια, µαζί µε τον µύλο <<των Καλογέρων >> ήταν δικά της
Υπόψη ότι στην γιορτή της Αγίας Παρασκευής και της Αγίας Τριάδας γινόταν µεγάλο πανηγύρι και ο κόσµος ,µετά το µεσηµέρι ,κατέληγε στη πλατεία και στις πηγές των Μπουτσουναριών.
4. Το Μετόχι της Αγίας Κυριακής υπαγόταν και υπάγεται στην Μονή της Χρυσοπηγής Ήταν µεγάλο και πλούσιο µετόχι µε πολλά ελαιόδεντρα και χειµαδιά
Είχε ένα µεγάλο και εντυπωσιακό ελαιοτριβείο µε µεγάλες καµάρες που δούλευε µέχρι και λίγο πριν τον πόλεµο.
Το Μετόχι ενοικιάζονταν σε ιδιώτες, τελευταίοι ενοικιαστές πριν την Κατοχή ήταν οι Κατσιφαράκηδες,από τα Κατσιφαριανά, οικισµός νότια της Χρυσοπηγής, Θυµάµαι που είχαν πελώρια Ουγγαρέζικα άλογα και κουβαλούσαν χαρούπια,πολλά χαρούπια και τα σώριαζαν εδώ ,στην πλατεία, που αργότερα έγινε η εκτέλεση. Τα χαρούπια τότε ήταν ένα καλό εισόδηµα για τους αγρότες, τώρα ακούω πως έχουν πάλι ζήτηση,, αλλά τις χαρουπιές τις έχουµε χρόνια παρατήσει στην µοίρα τους.
Ακολούθησε η Γερµανοκατοχή και ο κόσµος δυσκολευόταν ακόµα και για τον επιούσιον.Στα Χανιά όλα σχεδόν τα σπίτια και για µαγείρεµα και για ζεστασιά τον χειµώνα χρησιµοποιούσαν τα ξύλα. Όλοι τότε σχεδόν οι χωριανοί έκοβαν ξύλα και τα πήγαιναν µε τα γαϊδουράκια στα Χανιά, Σαν τέλειωσαν τα ξύλα από τα άγρια δεντρα στα χειµαδιά ,άρχισαν να κόβουν και τις ελιές, όχι τις δικές τους , αλλά του Μετοχιού. Κι εγώ πολλές φορές µε έπαιρναν γειτόνοι και έφερνα στην πλάτη µου λίγα ξύλα για το σπίτι µας.
Ήταν τόση η φούρια τους που θα άφηναν µόνο τις ρίζες των ελιών, µάλιστα ακούστηκε , πως κάποιοι Βαρυπετιανοί, που εποφθαλµιούσαν την περιουσία του Μετοχιού, έκαναν παράπονα στους Γερµανούς για να περιορίσουν το κακό.
Στο πανηγύρι της Αγίας Κυριακής πήγαινε ανέκαθεν πολύς κόσµος, µάλιστα κρατούσαν πολλοί και τα φαγητά τους και ανέβαιναν λίγο πιο πάνω στους Αγίους Εφταπαίδες, που είχε πηγούλα µε νερό και έµεναν έως αργά το απόγευµα..
Μνήµες του καταγραφέα από τις αφηγήσεις της µητέρας του Κυριακής Μανιαδάκη. Η µητέρα µου ήταν<< µαζώχτρα>> στο Μετόχι και µας έλεγε πώς γκρεµίστηκαν τα κτήρια του Μετοχιού. Οι Γερµανοί είχαν << υπό περιορισµό >> λίγους Ιταλούς στρατιώτες στην εκκλησία του Αγίου Χαραλάµπους, είναι η τετραµάρτυρη εκκλησία λίγο πιο µέσα από τον Γαρίπα ,στο πλάι του δρόµου για το Θέρισο, Το χειµώνα για να ζεσταθούν, πήγαιναν στο Μετόχι, έριχναν τα κεραµίδια κάτω και έπαιρναν τα ξύλα της σκεπής. Αµέσως µετά την Κατοχή, µε την αναµπουµπούλα που ακολούθησε πήγαιναν οι δικοί µας µε τους κασµάδες και έβγαζαν τις καντονάδες και << κούµωσε >> το Μετόχι.
Ακόµα, µας έλεγε, ότι στις σπηλιές πάνω από το Μετόχι, που είναι αρκετές, κρύβονταν κάποιοι Εγγλέζοι που είχαν ξεµείνει και τους έψαχναν οι Γερµανοί. ΄
Λέγανε λοιπόν οι Γερµανοί, συνήθως στις γυναίκες.
– Γκρέκο καλό . πού Ίγγλις ?
Όσον αφορά την πείνα της Κατοχής, µάς έλεγε τακτικά
– Παιδιά µου, πάνω στις πεζούλες στο χώρο του Κάστελου ( βυζαντινό φρούριο), έβγαινε τόσο πολύ ροδίκιο, ασκολύµπροι και χοχλιοί , που λες και τους << έµπεµπε >> ( έστελνε) ο Θεός και µαζί µε το λαδάκι των ελιών σωθήκαµε.
Εκτός από το Καθολικό του Μετοχιού, λίγο πιο πάνω είναι και το σπηλαιώδες εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου και ακόµα παραπάνω ο επίσης σπηλαιώδης ναός των Αγίων Εφτά Παίδων.
Στους Αγίους Εφταπαίδες υπάρχει και µια µικρή πηγούλα που οι µοναχοί κατέβαζαν το νερό, λαξεύοντας ακόµα και τους βράχου,ς µέχρι το συγκρότηµα του Μετοχιού. Παραδίπλα από το συγκρότηµα υπάρχει ακόµα και σήµερα µια τεράστια υπόγεια δεξαµενή οµβρίων υδάτων.
Η περιουσία του Μετοχιού είχε µεταβιβαστεί στο Ταµείο Εφέδρων Πολεµιστών και το 1963 την διένειµε στους ακτήµονες καλλιεργητές των Περιβολίων , του Βαρυπέτρου και του Θερίσου και που τώρα χαίρεσαι τα χιλιάδες νέα ελαιόδεντρα µα και άλλα δέντρα που φυτεύτηκαν.
Το κτιριακό συγκρότηµα µαζί µε ένα µεγάλο τµήµα της λαγκαδιάς που οδηγεί στους Αγίους Εφταπαίδες και στον Κάστελο παρέµεινε στην δικαιοδοσία της Μονής της Χρυσοπηγής.
Το συγκρότηµα της Μονής ανακαινίστηκε, πριν κάµποσα χρόνια, µε την φροντίδα και την επίβλεψη της Αρχαιολογίας και χαίρεται και αγάλλεται ο κάθε προσκυνητής σε κάθε επίσκεψή του.. Βελτιώθηκε επίσης η πρόσβαση στο ναό των Αγίων Εφταπαίδων µε την δηµιουργία σκαλοπατιών.
Ένα νέο δε εντυπωσιακό συγκρότηµα ανεγέρθηκε στον Κάστελο αφιερωµένο στην Μεταµόρφωση του Σωτήρος. Τέλος η Ηγουµένη και οι µοναχές έχουν βάλει στόχο να ανεγείρουν και άλλους ναούς και να µετατρέψουν όλα τα σπήλαια σε σπηλαιώδεις ναούς.
Είναι άξιες σεβασµού και θαυµασµού.
*Ο καταγράψας τις µαρτυρίες του κ. Γιώργου Καρεφυλάκη
Μανιαδάκης Γεώργιος, συν/χος δάσκαλος.
