Η σηµερινή ιστορία µε ρεφρέν δεν έχει… ρεφρέν. Για την ακρίβεια δεν έχει καθόλου στίχους καθώς πρόκειται για ένα κλασικό ορχηστρικό κοµµάτι, το οποίο όµως έχει µια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία.
Το 1928, ο Μορίς Ραβέλ έγραψε την πιο διάσηµη σύνθεσή του, το “Μπολερό”. Παρά την τελειοµανία του, ο Ραβέλ θα δοξαστεί για το πιο απλό – και το πιο αδιάφορο κατά την άποψη του – µουσικό θέµα στην πλούσια διαδροµή του. Όπως έχει γράψει η Χριστίνα Γαλανοπούλου στο “Lifo”, το “Μπολερό” κάτι µεταξύ µουσικού παιχνιδιού και χατιρικής δηµιουργίας, γράφτηκε το 1928 για τη φίλη του, διάσηµη Ρωσίδα µπαλαρίνα και θεραπαινίδα των τεχνών, Ίντα Ρούµπινστάιν.
Το µουσικό θέµα το εµπνεύστηκε στο θέρετρο Σεν Ζαν ντε Λιζ, ενώ βρισκόταν σε διακοπές. Μαζί του βρισκόταν ο φίλος του Γκιστάβ Σαµαζέιγ, ο οποίος και άκουσε πρώτος τη µελωδία που έπαιξε ο Ραβέλ µε το ένα χέρι στο πιάνο, σχεδόν αστειευόµενος µε την απλότητα της. Λίγο πριν πάνε για µπάνιο, ο Ραβέλ απευθυνόµενος στον φίλο του είπε µια κουβέντα που θα έµενε στην ιστορία, λόγω της επιτυχίας του “απλοϊκού” κοµµατιού και των αµέτρητων επανεκτελέσεων του: «∆εν νοµίζεις ότι έχει µια επίµονη ποιότητα; Θα δοκιµάσω να το επαναλάβω µερικές φορές, χωρίς καµία βελτίωση και βαθµιαία θα αυξάνω την ορχήστρα, όσο µπορώ». Αυτό ήταν. Το µόνο που άλλαξε στη συνέχεια, ήταν ο τίτλος του έργου, που αρχικά ο Ραβέλ το είχε ονοµάσει “Φαντάγκο” και µετά του έδωσε τον τίτλο, µε τον οποίο καθιερώθηκε: “Μπολερό”.
Η επιτυχία του “Μπολερό” εκπλήσσει τον Ραβέλ, ο οποίος χαρακτηριστικά έλεγε ότι πρόκειται για ένα κοµµάτι που «καλά – καλά δεν έχει µορφή, δεν έχει ανάπτυξη, σχεδόν δεν έχει µετατροπίες», λόγια του ανθρώπου που χαρακτηρίστηκε ως ο µεγαλύτερος ενορχηστρωτής της γαλλικής µουσικής.
Η σηµερινή δηµοτικότητα του έργου µάς αφαιρεί τη δυνατότητα να καταλάβουµε πόσο παράξενο ακουγόταν στην εποχή του. Για περίπου δεκαπέντε λεπτά το “Μπολερό” αποτελείται από µία και µόνη µελωδική γραµµή, που επαναλαµβάνεται εννέα φορές.
Η µόνη παραλλαγή βρίσκεται στην ενορχήστρωση, καθώς σιγά – σιγά διάφορα όργανα εµπλουτίζουν τη µελωδία ή συµµετέχουν στο επαναλαµβανόµενο µοτίβο.
Ο Μορίς Ραβέλ µπορεί να έκανε περιουσία µε το Μπολερό, αλλά δεν εντυπωσιάστηκαν όλοι µε το έργο του.
Σε µία από τις πρώτες εκτελέσεις, ο αδερφός τού Ραβέλ έλεγε ότι είδε µία ηλικιωµένη να γραπώνει το πίσω µέρος του καθίσµατός της και να φωνάζει: «Τρελός! Τρελός!».
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930 ο Ραβέλ άρχισε να παρουσιάζει παράξενα κενά µνήµης. Στο βιβλίο “Η µυστική ζωή των µεγάλων µουσουργών” (εκδ. Αιώρα) η Ε. Lunday γράφει πως µια µέρα στην παραλία, ο Ραβέλ ξέχασε ξαφνικά πώς να κολυµπά. Ξεχνούσε επίσης ονόµατα και προσπαθούσε να τα εκφράσει περιφραστικά, π.χ. έλεγε: «Ξέρεις, η γριά κυρία που φροντίζει το σπίτι, που είναι παλιοχαρακτήρας…» και εννοούσε την οικονόµο του, τη Μαντάµ Ρεβλό.
Οι φίλοι του υπέθεταν ότι τα προβλήµατα προήλθαν από ένα ατύχηµα που συνέβη το 1932, όταν το ταξί όπου επέβαινε ο Ραβέλ χτυπήθηκε από άλλο αυτοκίνητο. Εξέχοντες νευρολόγοι τον εξέτασαν αλλά δεν µπορούσαν να βοηθήσουν.
Το 1937, ένας γιατρός πρότεινε να του κάνει µία πειραµατική επέµβαση στον εγκέφαλο. Ο Ραβέλ ξύπνησε για λίγο µετά την επέµβαση και ζήτησε τον αδελφό του, αλλά κατόπιν έχασε τις αισθήσεις του και πέθανε 9 µέρες αργότερα, στις 28 ∆εκεµβρίου 1937.
Σήµερα εικάζεται ότι ο Ραβέλ υπέφερε από µία πάθηση που λέγεται µετωποκροταφική άνοια, όπου κάποια τµήµατα του εγκεφάλου µένουν ατροφικά, ενώ άλλα αναπτύσσονται. Η µορφή της πάθησης που ίσως είχε ο Μορίς Ραβέλ προκαλεί στα πρώτα στάδια εκρήξεις δηµιουργικότητας, η οποία όµως συχνά περιέχει πολύ συγκεκριµένη δόµηση κι επανάληψη.
Οι σύγχρονοι νευρολόγοι θεωρούν ότι το επαναλαµβανόµενο µοτίβο του Μπολερό, ήταν ένα πρώιµο δείγµα της ασθένειας.
Καλές ακροάσεις µέχρι την επόµενη ιστορία µε ρεφρέν!
