Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι MURTUS communis (Μυρσίνη η κοινή). Ανήκει στην οικογένεια των Μυρτοειδών. Τη συναντούµε µε τις κοινές ονοµασίες Μυρτιά, Σµυρτιά, Μυρθιά, Μερσινιά.
Είναι θάµνος αειθαλής και περιλαµβάνει 75 περίπου είδη, τα οποία φυτρώνουν στις χώρες της Μεσογείου. Στη χώρα µας φύεται ένα µόνο είδος, ο Μύρτος ο κοινός.
Είναι φυτό αρωµατικό, ευρύτατα διαδεδοµένο, σχετικώς σε υγρά χώµατα. Πολλαπλασιάζεται µε µοσχεύµατα και παραφυάδες. Τα κλαδιά της είναι κάθετα και ίσια, λεπτά και πολύ ελαστικά. Τα κλαδιά της Μυρτιάς από έθιµο και από την αρχαιότητα ακόµη, στολίζουν εκκλησίες και χρησιµοποιούνται κατά τις τελετές και πανηγύρεις. Σπανιότατα εξελίσσεται σε δένδρο και µπορεί να φτάσει τα 5 µέτρα. Έχει φύλλα αντίστοιχα µε κοντό µίσχο, µε σχήµα µικρό και κοντό, αυγοειδές, σουβλερό, λείο και στις δύο επιφάνειες. Όταν πάρουµε ένα φύλλο και το παρατηρήσουµε στον ήλιο, θα δούµε µικρά φωτεινά στίγµατα, τα οποία είναι τα ελαιοφόρα κύτταρα. Από τα φύλλα (που συλλέγουν λίγο πριν την άνθιση) παράγεται αιθέριο έλαιο µε απόσταξη. Έχει άνθη λευκά, που φέρνουν πολυάριθµους στήµονες µε ζωηρά χρώµατα. Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιµοποιούνται από τα έντοµα. Ο καρπός είναι ράγα µπλε ή σπανιότερα λευκού χρώµατος µε διάµετρο περίπου 8 χιλιοστών. Έχει γεύση στυφή.
Ιστορικά στοιχεία:
Ο θάµνος ήταν πολύ γνωστός από την αρχαιότητα και τον θεωρούσαν ιερό. Ο ∆ιοσκουρίδης κατέταξε τις µυρτιές σε αυτές µε µπλε και σε αυτές µε λευκούς καρπούς, οι οποίοι έχουν φαρµακευτικές ιδιότητες. Τους έδινε ως αντίδοτο για τσιµπήµατα σκορπιών και αραχνών και για να θεραπεύσει ασθένειες της κύστης και τη διάρροια, σε µορφή βρασµένου χυµού. Η συνταγή αυτή χρησιµοποιείται µέχρι σήµερα στην παραδοσιακή ιατρική.
Ήταν αφιερωµένη στη θεά Αφροδίτη και εθεωρείτο σύµβολο της παρθενίας. Τη συσχέτιζαν επίσης µε τον γάµο. Ένας άλλος µύθος περιγράφει τη Φαίδρα να τρύπα τα φύλλα της µυρτιάς είτε από στενοχώρια είτε για να εκδικηθεί την Αφροδίτη, επειδή δεν την ερωτεύθηκε ο Ιππόλυτος. Αυτός ο µύθος προσπαθεί να εξηγήσει γιατί τα φύλλα της µυρτιάς µοιάζουν τρυπηµένα όταν φαίνονται στον Ήλιο. Αυτά τα διαφανή στίγµατα στην πραγµατικότητα είναι αδένες µε αιθέριο έλαιο. ∆ύο κυρίως ποικιλίες της υπήρχαν και τότε, όπως και τώρα. Η µενανόκαρπος και η λευκόκαρπος. Από τα µαύρα µούρα παρασκεύαζαν τον µυρτινίτη οίνο και από τα τρυφερά της φύλλα το µυρεψικόν µυρτέλαιο.
Στην Ινδία η Μυρτιά θεωρείται ότι είναι χρήσιµη στη θεραπεία εγκεφαλικών παθήσεων, ιδιαίτερα της επιληψίας. Το βότανο χρησιµοποιήθηκε επίσης ως άριστο καλλυντικό. Έπαιρναν µια δυο χούφτες µύρτα, τα στουµπίζανε και τα έβαζαν σε ένα πήλινο κανάτι µε ρακί. Μετά από 7-8 µέρες το σουρώνανε και έπαιρναν έναν ελαιώδη χυµό. Το παρασκεύασµα αυτό διασκόρπιζε τις ρυτίδες του προσώπου, που αποκτούσε κάποια λαµπρότητα και γυαλάδα. Τις βέργες της Μυρτιάς τις χρησιµοποιούσαν ακόµη στην καλαθοπλεκτική.
Στην Κρήτη, τους καρπούς τους ονόµαζαν µέρτα και τους θεωρούσαν τονωτικούς. Γνώριζαν τις θεραπευτικές ιδιότητες των φύλλων τα οποία καβούρδιζαν ή τα έψηναν σε φούρνο και στη συνέχεια τα κοπάνιζαν και τα κοσκίνιζαν για να πάρουν τη σκόνη µε την οποία επιπάσσανε στα έλκη γλουτών, που προέρχονταν από µακροχρόνια κατάκλιση. Με τον χυλό των βρασµένων µερτόφυλλων θεραπεύανε τα παρατρίµµατα (συγκάµατα) των βρεφών. Το µερτόλαδο το χρησιµοποιούσαν στις ρευµατοπάθειες. Τα φύλλα της Μυρτιάς τα κάνανε κολαΐνες (κολιέ) και τα κρεµούσαν στα βαρέλια του µούστου για να παίρνει ωραία µυρωδιά. Ο Μπελόν (βοτανολόγος του 15ου αιώνα) στην περιήγησή του στο νησί αναφέρει ότι είδε επί Μυρσίνης της Κρήτης, 3ον είδος κόκκου βαφικού (παρασιτικό οµόπτερο έντοµο της οικογένειας Κοκκοειδή) «περί του οποίου κανείς αρχαίος ή νέος βοτανολόγος δεν κάνει λόγο».
Συστατικά – χαρακτήρας:
Η Μυρτιά περιέχει στυπτικές και πτητικές ουσίες πλούσιες σε µυρτιόλη, σινεόλη και γκεραβίαλη. Περιέχει επίσης βιταµίνη C. Τα φύλλα περιέχουν τρυγικό οξύ. Τα ενεργά συστατικά της Μυρτιάς απορροφούνται ταχέως και µπορούν µέσα σε 15 λεπτά να δώσουν στα ούρα το άρωµα της βιολέτας.
Ο καρπός έχει µια αρωµατική γεύση, µπορεί να καταναλωθεί φρέσκος όταν είναι ώριµος ή µπορεί να ξηρανθεί και στη συνέχεια χρησιµοποιείται ως αρωµατικό άρτυµα τροφίµων. Τα φύλλα χρησιµοποιούνται ως άρτυµα σε µαγειρεµένα αλµυρά πιάτα. Τα αποξηραµένα φρούτα και µπουµπούκια ανθέων, χρησιµοποιούνται σε σάλτσες και σιρόπια. Το αιθέριο έλαιο από τα φύλλα και τα κλαδιά χρησιµοποιείται ως καρύκευµα, ειδικά όταν αναµειγνύεται µε άλλα µπαχαρικά. Στην Ιταλία τα µπουµπούκια ανθέων τρώγονται.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή:
Ανθίζει Ιούλιο και Αύγουστο. Οι καρποί ωριµάζουν τον Οκτώβριο. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιµοποιούνται τα φύλλα και οι καρποί. Τα φύλλα µπορούµε να τα συλλέγουµε όλες τις εποχές και τους καρπούς όταν ωριµάσουν. Τα ξηραίνουµε στον ήλιο και τα φυλάσσουµε σε µέρος ξηρό.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το βότανο δρα ως αντιβιοτικό, αντιδιαρροϊκό, αντισηπτικό, αρωµατικό, αιµοστατικό. Η κατανάλωση του καρπού παράγει αέρια. Όλα τα µέρη του φυτού είναι στυπτικά και αρωµατικά.
Το φυτό λαµβάνεται εσωτερικά στη θεραπεία των λοιµώξεων του ουροποιητικού, πεπτικά προβλήµατα, κολπικό έκκριµα, βρογχική συµφόρηση, παραρρινοκολπίτιδα και ξηρό βήχα. ∆ρα κατά της διάρροιας, λευκόρροιας και αιµορραγιών. Εξωτερικά, χρησιµοποιείται επίσης στη θεραπεία της ακµής, σε τραύµατα και αιµορροΐδες. Με γαργάρες το αφέψηµα βοηθά στη στερέωση δοντιών και ούλων και ως κατάπλασµα δρα κατά της ψώρας και των δερµατικών νοσηµάτων, των κατάρρων της µήτρας και του κολεού. Το αφέψηµα του βοηθά στους πόνους των δοντιών και των αυτιών. Τα φύλλα όταν γίνουν σκόνη είναι πολύ καλά για το πουδράρισµα στα σκέλια των µικρών παιδιών όταν συγκαούν.
Παρασκευή και δοσολογία:
Παρασκευάζεται ως αφέψηµα. Βάζουµε 15-30 θρυµµατισµένα φύλλα σε ένα λίτρο νερό και το βράζουµε σκεπασµένο για δύο µε τρία λεπτά. Σβήνουµε τη φωτιά και το αφήνουµε σκεπασµένο για 15 λεπτά. Σουρώνουµε, γλυκαίνουµε µε µέλι και καταναλώνουµε 4 – 6 κουταλιές της σούπας ηµερησίως.
Προφυλάξεις:
∆εν αναφέρονται παρενέργειες. Τηρούµε τη συνιστώµενη δοσολογία.
Υ.Γ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης, αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα, µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
