Σαν να είναι βγαλμένη από μια ταινία του μυστικού πράκτορα Τζέιμς Μποντ, η γιγαντιαία αεροπορική βάση Ζελιάβα είναι σκαλισμένη σε ένα βουνό μεταξύ Βοσνίας και Κροατίας και έχει σχεδιαστεί για να αντέχει σε ένα πυρηνικό χτύπημα.
Για δεκαετίες, όμως, παρέμενε αδρανής, με μόνο περιστασιακούς ατρόμητους τουρίστες να τολμούν να εισέλθουν στον καταρρέοντα σπηλαιώδη πυρήνα της.
Όπως μεταδίδει η ΕΡΤ, χτίστηκε μυστικά τη δεκαετία του 1960 για να κρύβει έναν στόλο σοβιετικών μαχητικών αεροσκαφών στην τότε Γιουγκοσλαβία -μια σοσιαλιστική ομοσπονδία που αναζητούσε μια μέση λύση μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου- είχε τα δικά του συστήματα ηλεκτροδότησης, καθαρισμού νερού και εξαερισμού και μπορούσε να λειτουργήσει αυτόνομα.
Στην ακμή της, η υπόγεια βάση μπορούσε να φιλοξενήσει σχεδόν 60 αεροσκάφη MiG-21, ενώ οι σήραγγες μήκους 3,5 χιλιομέτρων φιλοξενούσαν επίσης κέντρα διοίκησης, γραφεία και κοιτώνες.
Τα απομεινάρια των τεράστιων αναδιπλούμενων τσιμεντένιων θυρών 100 τόνων στις τέσσερις εισόδους της είναι ακόμη ορατά με τις μεταλλικές ενισχύσεις να προεξέχουν από τις κατασκευές.
Πέρα από το σπηλαιώδες εσωτερικό της, η βάση διέθετε πέντε διαδρόμους που εκτείνονται στα σύνορα μεταξύ Κροατίας και Βοσνίας.
«Όλα τα συστήματα ήταν τελευταίας τεχνολογίας εκείνη την εποχή», δήλωσε ο Μίρσαντ Φάζλιτς, πρώην πιλότος που εργάστηκε στη βάση για σχεδόν μια δεκαετία τη δεκαετία του 1980.
«Ήταν η καλύτερη τότε στρατιωτική και πολιτική τεχνολογία».
«Τα πάντα είχαν καεί»
Κατά τη διάρκεια των πολέμων που ακολούθησαν τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990, οι εγκαταστάσεις καταστράφηκαν από τον ομοσπονδιακό γιουγκοσλαβικό στρατό που χρησιμοποίησε ισχυρά εκρηκτικά.
«Όλα όσα υπήρχαν μέσα, όλος ο εξοπλισμός, όλα κάηκαν», δήλωσε ο Φάζλιτς.
«Μόνο οι σήραγγες και οι τοίχοι έμειναν».
Μετά την καταστροφή της, η βάση έμεινε σε μεγάλο βαθμό κενή και εγκαταλελειμμένη, προσελκύοντας περιπετειώδεις τουρίστες που ήθελαν να εξερευνήσουν παλιά απομεινάρια από την κομμουνιστική εποχή.
Όλα αυτά άλλαξαν το 2016 με την κυκλοφορία ενός σλοβενικού παρωδιακού ντοκιμαντέρ με τίτλο “Houston, We Have a Problem!” – «Χιούστον, έχουμε πρόβλημα» , στο οποίο παρουσιάζεται η βάση.
Έκτοτε, οι ντόπιοι εκτιμούν ότι το κρατικό συγκρότημα προσελκύει περισσότερους από 150.000 ανθρώπους ετησίως.
Οι αρχές της περιοχής έχουν μεγάλες ελπίδες ότι με το σωστό μάρκετινγκ, η βάση θα μπορούσε να προσελκύσει πολύ περισσότερους, ιδίως μερικούς από τους 1,7 εκατομμύρια τουρίστες που επισκέπτονται το κοντινό εθνικό πάρκο Λίμνες Πλίτβιτσε κάθε χρόνο.
«Με την αναζωογόνηση της Ζελιάβα, θα δημιουργήσουμε πρόσθετο περιεχόμενο για το εθνικό πάρκο που θα επιτρέψει στους τουρίστες να μείνουν μια ημέρα περισσότερο», δήλωσε ο Αντε Κόβατς, δήμαρχος της περιοχής.
Στη βάση έχουν ήδη διοργανωθεί αγώνες αυτοκινήτων και οι αξιωματούχοι πιστεύουν ότι το εξαιρετικό μέγεθός της σημαίνει ότι θα μπορούσε να στεγάσει κέντρα δεδομένων, να φιλοξενήσει πάρτι ή ένα μουσείο ψυχρού πολέμου.
«Παγωμένος στο χρόνο»
Προς το παρόν, οι επισκέπτες περπατούν με φακούς μέσα στις υγρές, κατάμαυρες σήραγγές της, αποφεύγοντας προσεκτικά τις τρύπες στο έδαφος, ενώ ορισμένοι οδηγούν μέσα από τμήματα της βάσης.
«Είναι τρελό που έχει παγώσει στο χρόνο», δήλωσε ο Αντζελο Βίραγκ, ένας φωτογράφος που επισκέφθηκε τη βάση από την κροατική πρωτεύουσα Ζάγκρεμπ, ο οποίος έμεινε με δέος μπροστά στην «απόλυτη εφευρετικότητα της μηχανικής».
Ο ξάδελφός του Μάριο Γκάρμπιν από το Περθ της Αυστραλίας, εκστασιάστηκε από την ομορφιά της «ακατέργαστης, αυθεντικής φύσης της υποδομής που έχει μείνει ανέγγιχτη τα τελευταία 30 χρόνια».
Ο φανατικός της αεροπορίας Χάμντιγια Μέσιτς από την κοντινή βοσνιακή πόλη Μπίχατς δήλωσε ότι ελπίζει ότι οι δύο αεροδιάδρομοι που βρίσκονται στη Βοσνία θα ξανανοίξουν σύντομα για τους συναδέλφους πιλότους.
«Μια τέτοια τεράστια εγκατάσταση εγκαταλελειμμένη στη φθορά του χρόνου δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού στον κόσμο», δήλωσε στο AFP.
Ωστόσο, άλλοι ήλπιζαν ότι ο χώρος θα παραμείνει ως έχει.
«Δεν έχεις πινακίδες για το πού πρέπει να πας και τι να δεις, είναι περισσότερο σαν ένας τόπος ανακάλυψης», δήλωσε στο AFP η Μαρία Μορένο, 33χρονη σχεδιάστρια εσωτερικών χώρων από την Ισπανία. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο μου άρεσε».
«Η μετατροπή του σε τουριστικό αξιοθέατο θα έχανε τη γοητεία του».
