Ο καρκίνος του δέρματος αναφέρεται πρώτη φορά τον 5ο π.Χ. αιώνα. Ο Ιπποκράτης και οι μαθητές του χαρακτήρισαν τα φυσικά αίτια ως παράγοντες εμφάνισής του. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι θα παρουσιάζονται κάθε χρόνο 20 εκατομμύρια νέες περιπτώσεις κακοηθειών, με τον καρκίνο του δέρματος να αποτελεί έναν από τους δέκα πιο συχνούς καρκίνους .Το 3% του συνόλου όλων των κακοηθειών αναφέρεται στο μελάνωμα. Κάθε χρόνο καταγράφονται διεθνώς 350.000 περιπτώσεις μελανώματος, οδηγώντας σε σχεδόν 60.000 θανάτους.
Τα τελευταία 20 χρόνια καταγράφεται τετραπλάσια αύξηση των κρουσμάτων στην Ελλάδα με 1600 νέες διαγνώσεις μελανώματος ετησίως, το οποίο αποτελεί τη σοβαρότερη μορφή δερματικού καρκίνου/χαμαιλέοντα,που εμφανίζεται με διάφορες μορφές και χρώματα. Η αύξηση των κρουσμάτων σχετίζεται με την αλλαγή στην συμπεριφορά των ατόμων απέναντι στον ήλιο, όπως διακοπές σε ηλιόλουστες χώρες ,ηλιοθεραπεία, μαύρισμα(που λάνσαρε η Coco Chanel από το 1920), μπικίνι… που αποτελούν το lifestyle του 20ου αιώνα!
Η πρόληψη σώζει ζωές
Το δέρμα μας είναι όπως ένας χάρτης. Πάνω του φέρει διάφορα «σημάδια» μέσω των οποίων μας προειδοποιεί για ενδεχόμενο κίνδυνο, όπως είναι οι σπίλοι,δηλαδή οι γνωστές σε όλους μας ελιές. Οι σπίλοι είναι η πιο συχνή καλοήθης βλάβη του ανθρώπινου σώματος. Πρακτικά όλοι οι άνθρωποι έχουν σπίλους. Οι ελιές αποτελούν μελαγχρωματικές βλάβες, δηλαδή βλάβες με πιο σκούρο χρώμα από το υπόλοιπο γύρω δέρμα. Μπορεί να είναι λείες, να έχουν τρίχες, να είναι υπερυψωμένες ή να έχουν ανώμαλη επιφάνεια Ο μέσος ενήλικας έχει 10-50 ελιές στο σώμα του.Η ευαισθητοποίηση,η ενημέρωση ,η προληπτική εξέταση και η έγκαιρη διάγνωση,σώζουν ζωές κι αποτελούν τους συμμάχους μας στη μάχη ενάντια στον καρκίνο του δέρματος, αφού ό,τι δεν προκαλεί πόνο, δε σημαίνει ότι είναι ακίνδυνο.
Τα σημάδια, που δεν πρέπει να αγνοούνται
-Πότε πρέπει μα επισκεπτούμε άμεσα τον δερματολόγο μας. Για ποιες ελιές πρέπει να ανησυχούμε
Σε άτομα με ανοιχτόχρωμο φωτότυπο(δέρμα,μάτια,μαλλιά ανοιχτού χρώματος),
ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος,σε συγγενείς 1ου βαθμού(5-10%),μεγάλο αριθμό ελιών στο δέρμα(>50),ηλιακά εγκαύματα κατά την παιδική ή εφηβική ηλικία(από μηνών,έως 20 ετών,γι’αυτό οφείλουμε να φροντίζουμε και να προσέχουμε τα παιδιά μας), μεγάλο αριθμό εφηλίδων στα χέρια,ανοσοκαταστολή(πχ ΧΜΘ),δυσπλαστικοί σπίλοι,δηλαδή ελιές που μπορεί ν’αλλάξουν χρώμα,σχήμα,μέγεθος,να αιμορραγήσουν ή να προκαλούν φαγούρα,ευαισθησία στην αφή,πόνο,εξέλκωση , κοκκίνισμα ή πρήξιμο γύρω της.
σε χρόνιο ερεθισμό των σπίλων (στηθόδεσμος,ζώνη),ορμονικοί παράγοντες.
Η «μέθοδος του ασχημόπαπου» βοηθάει να θεωρηθεί ύποπτη μια χρωματική αλλοίωση στο δέρμα,αν έχει διαφορετική εμφάνιση από τις υπόλοιπες ελιές(όπως το ασχημόπαπο)αφού οι ελιές του ίδιου ατόμου,συνήθως μοιάζουν μεταξύ τους.
Oσα ακούμε για τις ελιές και δεν ισχύουν
-Εμφανίζονται καινούριες ελιές
Μπορούν να εμφανιστούν μέχρι την ηλικία των 40 ετών,αλλά οι περισσότερες εμφανίζονται από την παιδική ηλικία μέχρι την ηλικία των 20 ετών.Μερικές ελιές εξαφανίζονται όσο μεγαλώνουμε.
-Μόλις μαυρίσει το δέρμα κι έχει γίνει σοκολατί, είναι προστατευμένο και δεν κινδυνεύει
Το μαύρισμα οφείλεται στην αυξημένη παραγωγή μελανίνης την οποία εκκρίνει το δέρμα για να προστατευθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία. κι αποτελεί ορατή απόδειξη ότι έχει υποστεί βλάβη από τον ήλιο.Η «προστασία» αφορά μόνο το ηλιακό έγκαυμα.
-Πάνω στις ελιές πρέπει να βάζουμε περισσότερο αντιηλιακό
Δεν υπάρχουν τεκμηριωμένα δεδομένα που να αποδεικνύουν ότι οι ελιές χρειάζονται ιδιαίτερη,επιπλέον τοπική εφαρμογή ανιηλιακής προστασίας σε σχέση με το υπόλοιπο δέρμα.
-Οι ελιές δημιουργούνται πριν τα 20 έτη της ζωής οπότε μετά η ηλιοθεραπεία δεν αποτελεί κίνδυνο Τα μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί και σε υγιές δέρμα και η αλόγιστη ηλιοθεραπεία μετά τα 20χρ. είναι επικίνδυνη για εμφάνιση νέων σπίλων ή εξαλλαγή όσων ήδη υπάρχουν.
-Μετά το ξεφλούδισμα φεύγει το καμμένο και κατεστραμμένο δέρμα και δεν θα υποστεί περαιτέρω βλάβη
Το ξεφλούδισμα σημαίνει έγκαυμα από την έκθεση στον ήλιο.Οι μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα πολλαπλά εγκαύματα ειδικά στην παιδική ηλικία αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του δέρματος.
-Αν πάθεις ηλιακό έγκαυμα βάλε γιαούρτι ή βούτυρο Η εφαρμογή των λιπαρών ουσιών δεν συνιστάται,διότι επιδεινώνουν το έγκαυμα «παγιδεύοντας ,εγκλωβίζοντας» τη θερμότητα στο εσωτερικό του δέρματος από το στρώμα του λίπους που περιέχουν.
Αντιηλιακό και ήλιος με…μέτρο
-Είμαι πλήρως προστατευμένος από τον ήλιο όταν φοράω αντιηλιακό
Όσο αντιηλιακό κι αν φοράμε δεν δικαιολογεί να κάνουμε ηλιοθεραπεία 8 ώρες την ημέρα. Παρόλο που τα αντιηλιακά αποτελούν το «χρυσό πρότυπο» προστασίας έναντι των βλαβερών ακτίνων του ήλιου UVA,UVB,UVC δεν επιτυγχάνεται ποτέ 100% αξιόπιστη προστασία γι’αυτό οφείλουμε να απολαμβάνουμε τον ήλιο με λογική και απαραίτητα αξεσουάρ το καπέλο,τα γυαλιά,τα σκουρόχρωμα ρούχα με πυκνή υφάνση (με ή χωρίς αντιηλιακά φίλτρα) κι αποφυγή του ήλιου τις ώρες της μέγιστης ηλιοφάνειας 10πμ-4μμ. Δεν βασιζόμαστε μόνο στο αντιηλιακό «γράφοντας μια κακή επιταγή προς εξαργύρωση» στο μέλλον , αφού το κάθε ηλιακό έγκαυμα αφήνει ανεξίτηλο το αποτύπωμά του στην επιδερμίδα μας.
-Το καλύτερο αντιηλιακό είναι αυτό με τον υψηλότερο δείκτη προστασίας
Ο SPF είναι το κριτήριο μέτρησης της προστασίας του αντιηλιακού. Αν το δέρμα σας αρχίζει να κοκκινίζει μετά από 20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο(MED),η χρήση αντιηλιακού με SPF15 θα αποτρέψει το κοκκίνισμα 15 φορές παραπάνω σε σχέση με τη φυσική άμυνα του δέρματος, δηλαδή 5 ώρες. Για παράδειγμα, η χρήση SPF30 κρατά μακριά το 97% των ακτίνων UVB που προκαλούν ερυθρότητα,ενώ ο SPF50 κρατά μακριά το 98%.To καλύτερο αντιηλιακό είναι αυτό που ταιριάζει σε κάθε τύπο δέρματος, αυτό που μας προκαλεί ευχαρίστηση κι όχι δυσφορία όταν το εφαρμόζουμε και καταφέρνουμε τελικά να το χρησιμοποιούμε με τον σωστό τρόπο. Δεν υπάρχει «μαγικό» αντιηλιακό που το εφαρμόζουμε το πρωί και μας καλύπτει όλη την ημέρα.
-Δεν χρειάζεται αντιηλιακό όταν βρίσκομαι σε σκιά, μόνο όταν κάνω ηλιοθεραπεία
Η υπεριώδης ακτινοβολία διαχέεται,αντανακλάται στην άμμο,στο τσιμέντο και στο νερό.Οι ομπρέλες και τα σκίαστρα δεν την απορροφούν.Τα τζάμια των αυτοκινήτων, των σπιτιών και των κτιρίων δεσμεύουν τη UVB που δρα επιφανειακά στο δέρμα και προκαλεί ηλιακό έγκαυμα ,αλλά δεν επηρεάζουν τη UVA η οποία διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα και προκαλεί μετάλλαξη στα κύτταρα του δέρματος και φωτογήρανση. Άρα το να καθόμαστε στη σκιά δεν αποτελεί προστασία.
Ο δερματολογικός έλεγχος σε ρόλο “κλειδί” για την πρόληψη του μελανώματος
– Ολοι οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν χαρτογράφηση και δερματοσκόπηση στις ελιές τους
Όλοι οι ενήλικες θα ήταν καλό να εξετάσουν τους σπίλους τους μία φορά στο δερματολόγο τους ώστε για να ενημερωθούν για την πιθανή «κατηγορία κινδύνου» στην οποία ανήκουν. Ανάλογα με την κάθε περίπτωση ,θα οριστεί η περαιτέρω «ψηφιακή» παρακολούθηση κάποιου σπίλου κι ο επανέλεγχος. Η παρουσία περισσότερων από 50 σπίλων, αποτελεί ένδειξη για διενέργεια ολοσωματικής κλινικής και δερματοσκοπικής εξέτασης.
-Όλα τα παιδιά πρέπει να εξετάζονται για τις ελιές τους και να κάνουν χαρτογράφηση
Ο καρκίνος του δέρματος στα παιδιά είναι σπάνιος κι εξετάζονται αν υπάρχει κάποια «ύποπτη» βλάβη, ανησυχία από τους γονείς για κάποια συγκεκριμένη ελιά, σύσταση του παιδιάτρου, οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος κ.λπ
Θα πρέπει να αναφερθεί, το αμελανωτικό μελάνωμα,που είναι πιο συχνό στα παιδιά,άρα,τελικά, δεν είναι μόνο μια σκούρα ελιά ύποπτη!
Το κακοήθες μελάνωμα της παιδικής ηλικίας,αποτελεί το 1-3% των κακοηθειών που αφορούν τα παιδιά. Εδώ πρέπει να τονιστεί, η αποφυγή της έκθεσης των βρεφών στον ήλιο, καθώς η βλαπτική επίδρασή του αρχίζει αμέσως κι είναι αθροιστική. Κρατάμε τα μωρά μακριά από τον ήλιο μέχρι την ηλικία των 6 μηνών. Μετά αρχίζουμε να χρησιμοποιούμε αντιηλιακό, αλλά μέχρι τα 3 πρώτα χρόνια της ζωής τους συνιστάται περιορισμένη έκθεση, διότι δεν έχουν αναπτύξει ακόμα τις κατάλληλες άμυνες για την προστασία τους. Ακόμα πιο σπάνιο, είναι το νεογνικό ΚΜ, που αριθμεί περίπου 23 περιστατικά παγκοσμίως.
-Φοβάμαι να αφαιρέσω χειρουργικά μια ελιά γιατί λένε ότι δεν πρέπει να «πειράζουμε» τις ελιές μας,επειδή υπάρχει κίνδυνος να προκύψει κακοήθεια μετά την αφαίρεση
Πρόκειται για «αστικό μύθο».Ο ενδεδειγμένος και πλέον ασφαλής τρόπος της αφαίρεσης της πλειονότητας των σπίλων θεωρείται η χειρουργική η οποία δεν πυροδοτεί κανενός είδους κακοήθους εξαλλαγής. Αντίθετα η καθυστέρηση της διάγνωσης και της έγκαιρης εκτομής εγκυμονεί κίνδυνο διήθησης του πιθανού νεοπλάσματος κι επιδείνωσης της πρόγνωσης του ασθενούς(μεταστάσεις).
-Φοβάμαι να αφαιρέσω μια ελιά, μήπως η βιοψία δείξει κάτι κακό
Η ιστολογική εξέταση είναι απαραίτητη πάντα για να γνωρίζουμε το είδος της ελιάς που έχει αφαιρεθεί ,να γίνει σταδιοποίηση και να καθοριστεί το θεραπευτικό πρωτόκολλο σε περίπτωση κακοήθειας.
-Η έκθεση στον ήλιο το φθινόπωρο και το χειμώνα δεν είναι βλαβερή
Παρόλο που η υπεριώδης ακτινοβολία είναι χαμηλότερη κατά τους χειμερινούς μήνες η έντονη έκθεση στον ήλιο τον χειμώνα, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος γι’αυτό το αντιηλιακό δεν πρέπει να το ξεχνάμε σε όλην την διάρκεια του έτους, από την ανατολή έως τη δύση του ήλιου, αφού τόσο η UVA όσο και η UVB ευθύνονται για την ανάπτυξη δερματικών καρκίνων. Εφαρμόζεται μισή ώρα πριν την έκθεση στον ήλιο σε στεγνό, καθαρό δέρμα, μη λιπαρό κι ανανεώνεται κάθε 2-3 ώρες,χωρίς να ξεχνάμε τα πτερύγια των αυτιών, τα χείλη, τη μύτη,τα βλέφαρα,τον αυχένα,το κουντεπιέ,τη ράχη των χεριών και τις περιοχές του κεφαλιού που δεν έχουν τριχοφυία(φαλάκρα). Πρέπει να χρησιμοποιούμε παχύ στρώμα, ομοιόμορφα κατανεμημένο σε όλο το σώμα,που αντιστοιχεί σε περίπου 36 γραμμάρια,ή 6 κουταλιές του καφέ,ή ένα σφηνάκι για το σώμα και μια κουταλιά του καφέ για το πρόσωπο ενός ενήλικου, κάθε φορά, ειδικά όταν έχουμε κολυμπήσει ,ιδρώσει,ή σκουπιστεί..Κραγιόν και make up με αντιηλιακά φίλτρα προσφέρουν επιπρόσθετη προστασία.
