Με αφορµή πρόσφατο άρθρο µε παραπλανητικά στοιχεία ας ξαναδούµε τι ισχύει για το κάπνισµα στην Ελλάδα…
Πόσοι Έλληνες καπνίζουν; Πρόσφατα κυκλοφόρησε δηµόσια η άποψη ότι µόνο ένα ποσοστό περίπου 28% των Ελλήνων καπνίζει και ότι η συντριπτική πλειοψηφία (το 72% περίπου) δεν καπνίζει. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από έρευνα της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΛΣΤΑΤ) του 2023. Και έρχονται σε πλήρη αντίθεση µε τα δεδοµένα που προκύπτουν από άλλες έρευνες.
Σύµφωνα µε την τελευταία έκθεση του Ευρωβαροµέτρου που δηµοσιεύτηκε τον Ιούνιο, το 36% των Ελλήνων καπνίζει (µείωση σε σχέση µε την προηγούµενη έρευνα κατά 6%), ενώ µόνο 43% δηλώνουν ότι δεν κάπνισαν ποτέ. Επιπλέον, ένα ποσοστό 3% χρησιµοποιεί συστηµατικά προϊόντα θέρµανσης καπνού και ένα ποσοστό 2% χρησιµοποιεί ηλεκτρονικά τσιγάρα.
Όσον αφορά το παθητικό κάπνισµα, η ανάλυση (βλ. πίνακα) δείχνει ότι η νοµοθεσία για την απαγόρευση του καπνίσµατος σε εξωτερικούς χώρους όπου συχνάζουν παιδιά ή έφηβοι (προαύλια βρεφονηπιακών σταθµών και σχολείων, παιδικές χαρές) δεν εφαρµόζεται, αφού το 55% των ερωτηθέντων απάντησαν πως συνάντησαν καπνίζοντες (το 70% συνάντησε ατµίζοντες ή χρήστες θερµαινόµενων προϊόντων καπνού – ΧΘΠΚ).
Επιπλέον, η εν λόγω νοµοθεσία δεν εφαρµόζεται ούτε σε εσωτερικούς χώρους όπου κανονικά απαγορεύεται το κάπνισµα (εστιατόρια, µπαρ, εµπορικά κέντρα, αεροδρόµια, αίθουσες συναυλιών) αφού το 28% αναφέρει ότι συνάντησε καπνίζοντες (το 42% συνάντησε ατµίζοντες ή ΧΘΠΚ). Σε όλους τους άλλους εξωτερικούς χώρους η συντριπτική πλειοψηφία αναφέρει ότι συνάντησε καπνίζοντες ή ατµίζοντες!
Τα παραπάνω στοιχεία όσον αφορά το κάπνισµα επιβεβαιώνονται και από τρεις ακόµη άσχετες µεταξύ τους πηγές. Πρώτον, από το τρίτο µέρος της έρευνας της διαΝΕοσης για το «Τι πιστεύουν οι Έλληνες το 2024» προκύπτει ότι το συνολικό ποσοστό των καπνιστών στην Ελλάδα ανέρχεται σε 41,4%, αφού 5,3% δηλώνουν ότι καπνίζουν «Πάρα πολύ», 16,6% «Πολύ» και 19,5% «Λίγο». Στην σχετική έκθεση, η διαΝΕοσις δεν προσθέτει το ποσοστό όσων δηλώνουν πως καπνίζουν «Λίγο». Ωστόσο, συζητώντας µε πνευµονολόγους στα Χανιά µάθαµε ότι οι καπνιστές που καπνίζουν ακόµη και ένα πακέτο την ηµέρα, απαντούν πως καπνίζουν «Λίγο» και θεωρούνται κανονικοί καπνιστές στο πλαίσιο της διαδικασίας διακοπής καπνίσµατος.
∆εύτερο στοιχείο που αποδεικνύει ότι οι καπνιστές παραµένουν στα ίδια λίγο-πολύ επίπεδα είναι η διαχρονική πορεία των φορολογικών εσόδων από καπνικά προϊόντα µε βάση τις ετήσιες εκθέσεις της Ανεξάρτητης Αρχής ∆ηµοσίων Εσόδων – ΑΑ∆Ε (βλ. γράφηµα). Έχουµε συνυπολογίσει τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης (ΕΦΚ) κλασσικών και ηλεκτρονικών καπνικών προϊόντων καθώς και το φόρο προστιθέµενης αξίας (ΦΠΑ).
Τρίτον, σε ειδική ενηµέρωση για τους Έλληνες δηµοσιογράφους που έγινε στη Στοκχόλµη το Μάρτιο του 2023, ο αντιπρόεδρος παγκόσµιων επικοινωνιών της Φίλιπς Μόρις Ιντερνάτιοναλ (PMI) δήλωσε ότι «η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση σε ποσοστό καπνιστών καθώς το 41% των ενήλικων είναι… κολληµένοι µε το τσιγάρο».
Είναι προφανές λοιπόν από τα παραπάνω ότι ο ισχυρισµός πως µόνο το 28% των Ελλήνων καπνίζει ενώ η συντριπτική πλειοψηφία (72%) δεν καπνίζει αποτελεί σαφές παράδειγµα παραπλανητικής είδησης (fake news).
Απαγόρευση καπνίσµατος και σε εξωτερικούς χώρους; Με βάση τα στοιχεία του παραπάνω Ευρωβαροµέτρου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε στις 17 Σεπτεµβρίου την αναθεώρηση παλαιότερης Σύστασης του Συµβουλίου για περιβάλλον χωρίς καπνό και αερολύµατα. Σε αυτήν προτείνει την επέκταση της απαγόρευσης του καπνίσµατος και του ατµίσµατος σε όλους τους εξωτερικούς χώρους.
Σε αυτούς περιλαµβάνονται οι υπαίθριοι χώροι αναψυχής όπου µπορεί να υπάρχουν συχνά παιδιά (δηµόσιες παιδικές χαρές, πάρκα αναψυχής, πισίνες, ζωολογικοί κήποι κλπ.) για τους οποίους, ενώ υπάρχει ήδη σχετική νοµοθεσία στην Ελλάδα, δεν εφαρµόζεται αποτελεσµατικά, όπως είδαµε παραπάνω.
Η πρόταση προβλέπει επίσης απαγόρευση σε όλους τους υπαίθριους ή ηµι-υπαίθριους χώρους δίπλα ή κοντά σε εγκαταστάσεις, (όπως ταράτσες, µπαλκόνια, βεράντες ή αίθρια) που συνδέεται µε εγκαταστάσεις παροχής υπηρεσιών. Σε αυτούς περιλαµβάνονται οι εξωτερικοί χώροι εστιατορίων, µπαρ, καφενείων και οι εξωτερικοί χώροι άλλων παρόµοιων εγκαταστάσεων.
Για όσους δεν γνωρίζουν από Ευρωενωσιακό δίκαιο, τονίζουµε ότι η πρόταση αφορά Σύσταση, δηλαδή νοµική πράξη που δεν είναι δεσµευτική για τα κράτη µέλη, όπως π.χ. οι Οδηγίες, οι Κανονισµοί και οι Αποφάσεις. Κι αυτό γιατί, η ∆ηµόσια Υγεία δεν εµπίπτει ούτε στις αποκλειστικές ούτε στις συντρέχουσες αρµοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά στις υποστηρικτικές αρµοδιότητες. ∆ηλαδή, η Ένωση µπορεί να χρηµατοδοτεί προγράµµατα, να συγκεντρώνει στατιστικές και να εκδίδει συστάσεις αλλά δεν µπορεί να εκδίδει δεσµευτικές πράξεις, παρά µόνο αν υπάρχει οµοφωνία των κρατών µελών.
Νοµίζετε ότι η Ελλάδα θα ψηφίσει υπέρ της έγκρισης της σύστασης στο Συµβούλιο; Κι αν η Σύσταση εγκριθεί πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα την εφαρµόσει; Μην αυταπατάσθε! Στο παραπάνω Ευρωβαρόµετρο, ενώ η πλειοψηφία των Ευρωπαίων (72%) υποστηρίζει την απαγόρευση του καπνίσµατος σε εξωτερικούς χώρους, η Ελλάδα βρίσκεται στη τελευταία θέση. Μόνο το 54% υποστηρίζει το µέτρο ενώ το 46% αντιτίθεται!
Μία µόνο λύση υπάρχει: κάθε φορά που σας ενοχλεί ο καπνός ή ο ατµός σε οποιονδήποτε χώρο, ιδίως εάν υπάρχουν παιδιά, καταγγείλατε την παράβαση τηλεφωνικά στο 1142 (ώρες γραφείου και µε κλήση που χρεώνεται!) ή διαδικτυακά στο 1142.aead.gr (δωρεάν όλο το 24ωρο).
Στην ηλεκτρονική ανάρτηση του άρθρου στο ιστολόγιό µου ενσωµατώνονται συστηµατικά υπερσύνδεσµοι προς τις πηγές που χρησιµοποιούνται.
* Ο Παναγιώτης Αλεβαντής είναι φυσικός, τέως στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Οι απόψεις είναι προσωπικές και δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. http://alevantis.blogspot.com
