Να είστε ερευνητικά περίεργοι!

«Η περιέργεια είναι το ίδιο σημαντική, όπως η ευφυΐα».
Harvard Business Review

«Να είστε ερευνητικά περίεργοι σ’ όλη σας την ζωή». Αυτή ήταν η αποχαιρετιστήρια συμβουλή μου στους φετινούς 15χρόνους απόφοιτούς μας της τάξης Proficiency.
Τα οφέλη των περίεργων ποικίλα. Η ερευνητική περιέργεια μας βοήθησε στην εξέλιξη, μας οδήγησε στις ανακαλύψεις και στέριωσε όλους τους πολιτισμούς.
Το άτομο που είναι προικισμένο με έντονη περιέργεια αντιλαμβάνεται τις οπτικές ενδείξεις του περιβάλλοντος του με ακρίβεια και οξυδέρκεια.
Το αποτέλεσμα είναι οι πληροφορίες που έχει ο περίεργος να τον οδηγούν στον πυρήνα των πραγμάτων και των προβλημάτων.
Τι σημαίνει όμως να είσαι περίεργος;
Οι συνήθειες ενός περίεργου έχουν πολλές πλευρές και χρώματα που  αναπτύσσονται σε διαφορετικά περιβάλλοντα μέχρι και την εφηβεία.
Στο σημείωμα παρουσιάζω τα δια βίου οφέλη των περίεργων  και την απουσία ορισμένων συνηθειών.

Λύτες προβλημάτων  
Περίεργος για πολλούς σημαίνει κάνω πολλές ερωτήσεις για ένα θέμα που περνάει απαρατήρητο. Για παράδειγμα, αναφέρω τις ερωτήσεις ενός περίεργου παιδιού…
Πώς  πετάει ένα  πουλί; Γιατί έχει 2 φτερά; Γιατί έχει πούπουλα; Πώς απογειώνεται; Πώς μειώνει ταχύτητα; Πώς αυξάνει  ταχύτητα;  Πόσο  ψηλά  μπορεί  να πετάξει; Πότε κοιμάται; Πόσο καλή  είναι η όραση του; Τι τρώει;
Τέτοιες παιδικές ερωτήσεις μπορεί να μας φαίνονται απλοϊκές. Όμως δημιουργούν τη βάση για να στήσει το κάθε παιδί τις δικές του μοναδικές στρατηγικές λύσεις προβλημάτων. Να γίνει διερευνητικά περίεργο.

Γιατί δεν σημειώνουμε;
Μια παλιά αποτελεσματική συνήθεια που δεν είναι δημοφιλής πλέον είναι η τήρηση σημειώσεων και παρατηρήσεων. Ο περίεργος είναι μεθοδικός δεν περιορίζεται να ρωτά, να παρατηρεί και να ξαναρωτά. Καταγράφει σε σημειώσεις και σκίτσα όσα τον απασχολούν για να ασχοληθεί, σε βάθος σε μεταγενέστερο χρόνο.
Κλασσική περίπτωση ο σοφός του Μεσαίωνα, ο Leonardo da Vinci, που είχε πάντα ένα μικρό σημειωματάριο. Όλα τα σημειωματάρια του αληθινά εννοιολογικά δικτυώματα περιέχουν από ημιτελείς προτάσεις, πρόχειρους υπολογισμούς μέχρι ολοκληρωμένες επιστημονικές πραγματείες και λογοτεχνικές ασκήσεις.
Σήμερα το ποσοστό των Ελλήνων που κρατούν σημειώσεις είναι ίσως ένας μονοψήφιος αριθμός. Ο λόγος;
Δεν μας έμαθαν ότι είναι σημαντικό, με όλες τις συνέπειες.

Λεπτότατες παρατηρήσεις
Η περιέργεια είναι ένα σύγχρονο εργαλείο το οποίο σε συνδυασμό με τη γνώση και την εμπειρία μας βοηθάει να λύνουμε προβλήματα.
Οι ερευνητικά περίεργοι δημιουργούν πλούσιες εικόνες σε κάθε περιβάλλον και για κάθε άτομο που συναντούν. Διαισθητικά γνωρίζουν τι συμβαίνει στα περιβάλλοντα τους.
Πλούσιες εικόνες σημαίνουν ισχυρά ερεθίσματα που μετατρέπονται σε ακλόνητες μνήμες. Αντίστοιχα, τα περίεργα παιδιά στέλνουν τα δικά τους μηνύματα.
Δυστυχώς, τα μη λεκτικά μηνύματα των παιδιών μένουν αδιάβαστα. Δεν αποκρυπτογραφούνται. Έτσι δεν υπάρχει απάντηση, ούτε επικοινωνία.
Ποιοι παρατηρούν τα μη λεκτικά μηνύματα -γλώσσα σώματος- των παιδιών;
Πόσοι είναι αυτοί που καταλαβαίνουν την συναισθηματική τους φόρτιση;
Πόσοι αντιλαμβάνονται την γνωστική τους υπερφόρτωση; Δηλαδή, πότε οι εργασίες που τους έχουν αναθέτει είναι υπερβολικές για τη μνήμη εργασίας τους.
Αποτέλεσμα της αδυναμίας μας είναι τα χάσματα στην επικοινωνία των γενεών να διευρύνονται.

Τι εύρος γνώσης;
Σε ομιλίες μου σε γονείς την περασμένη εβδομάδα τόνισα άλλο ένα χαρακτηριστικό των διερευνητικά περίεργων. Γνωρίζουν πολλά. Όπως ακριβώς γνωρίζουν κι οι κουτσομπόληδες της γειτονιάς μας.
Με μια διαφορά. Οι διερευνητικά περίεργοι αποθηκεύουν χρήσιμες γνώσεις σε όλα τα πεδία. Το εύρος των γνώσεων τους διευκολύνει τη λειτουργία της μνήμης εργασίας τους. Τι σημαίνει αυτό; Ότι λύνουν τα καθημερινά προβλήματα του ευκολότερα και ταχύτερα.
Μαθητές, φοιτητές, επαγγελματίες και επιστήμονες είναι όλοι ωφελημένοι. Η διερευνημένη γνώση τους και πέρα από την ειδικότητα τους, είναι το στοιχείο που τους φέρνει σε πλεονεκτική θέση έναντι ευφυέστερων συναδέλφων τους.

Σκεπτόμενοι με τον αραμπά
Οι αληθινοί περίεργοι μειώνονται, όσο αυξάνεται η εξάρτηση μας από τις οθόνες. Αυτές εμποδίζουν την ενασχόληση μας με την κριτική σκέψη, το συλλογισμό και την αναπόληση.
Προχθές σε καφετέρια νήπια είχαν αφεθεί στη μαγεία οθονών. Οι γονείς τους; Έκαναν κοινωνικό σχολιασμό. Μια απόλυτα συνηθισμένη εικόνα της οθονόβιων πολιτών της νέας εποχής.
Στη γενιά των οθονόβιων ανήκει η πλειοψηφία όσων γεννήθηκαν στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, τα χρόνια της μεγάλης τεχνολογικής έκρηξης.
Αυτή η συγκύρια στερεί από κάθε παιδί τις ευκαιρίες για μια φυσιολογική  γνωστική ανάπτυξη.
Τέλος, σήμερα, ακόμη κι αν έχουμε διάθεση για παρατήρηση δεν μας  το επιτρέπει ο καταιγισμός κι η ένταση των ήχων που μας επιβάλλουν. Χώροι αναψυχής ‘φαίνεται’ ότι έχουν κοινή γραμμή να δεσμεύουν όλη τη χωρητικότητα που έχει η μνήμη εργασίας μας.
Για να σκεφτόμαστε με τον αραμπά.

Συμπερασματικά
• Οι αληθινοί περίεργοι είναι ανοικτόμυαλοι, ψάχνουν για εναλλακτικές προτάσεις κι ανακαλύπτουν τα υπονοούμενα παντού.
• Το ατομικό κέρδος των ερευνητικά περίεργων είναι ότι εκμεταλλεύονται τις νοητικές τους δυνατότητες, λύνουν προβλήματα και μαθαίνουν ευκολότερα επειδή έχουν εύρος γνώσεων.
• Σε συλλογικό επίπεδο το κέρδος είναι ότι όταν έχουμε νέους διερευνητικά περίεργους  αυτοί είναι υπόδειγμα για μίμηση, αντίβαρο στους μπαχαλάκηδες, στους ωχαδερφιστές και στους προβοκάτορες.