(∆ιάλογος περί θρησκείας και κράτους,
Ναυσίφιλος και Σωκράτης)
Ναυσίφιλος: Τι κακό που µας βρήκε! Τι κακό!
Σωκράτης: Τι έπαθες, βρε παιδί µου, και χτυπιέσαι έτσι; Τι τρέχει; Πες µου…
Ναυσίφιλος: Αχ τη µαύρη µας την τύχη! Θα σου πω, Σωκράτη, µήπως µπορέσεις να βοηθήσεις!
Σωκράτης: Σ’ ακούω και πάψε τα µοιρολόγια, Ναυσίφιλε, σαν τη χαροκαµένη γυναικούλα…
Ναυσίφιλος: Σηκώθηκα ο κακορίζικος νωρίς το πρωί σήµερα, αχάραγα, όπως κάθε µέρα άλλωστε, για να ανοίξω το αρτοποιείο µου και…
Σωκράτης: Και…;
Ναυσίφιλος: Το ξέρεις καλά πως έξω από το µαγαζί µου έχει η πόλις στήσει µια από τις Ερµές που έχουµε ως οδοσήµαντρα. Βρήκα, λοιπόν, το κεφάλι της συντρίµµια και θρύψαλα… Πάω αµέσως φτεροπετάµενος λίγο πιο κάτω, κοντά στο σπίτι του Ανδοκίδη, που ήξερα ότι υπήρχε άλλη µία. Τα ίδια και εκεί…
Σωκράτης: Ναι, το άκουσα κι εγώ ότι όλες οι Ερµές της πόλης εν µία νυκτί θρυµµατίστηκαν…
Ναυσίφιλος: Αυτός, όµως, ο βανδαλισµός τούτο το βράδυ, καθώς σήµερα επρόκειτο ν’ αναχωρήσουν τα πλοία µας για Σικελία µε Αλκιβιάδη, Λάµαχο και Νικία, µου φαίνεται κακό σηµάδι, µεγάλη γρουσουζιά…
Σωκράτης: Μη λες βλακείες, Ναυσίφιλε!
Ναυσίφιλος: Φοβάµαι, σού λέω! Κάτι πρέπει να κάνει ο δήµος!
Σωκράτης: Σαν τι; Ν’ αρχίσει τα ξόρκια;
Ναυσίφιλος: Να ξεκινήσει, γιε του Σωφρονίσκου, ανακρίσεις αµέσως και προς πάσα κατεύθυνση, ώστε να εντοπίσει τα δυσεύρετα χνάρια των ιερόσυλων· και αφού τους πιάσει,
να τους τιµωρήσει αναλόγως!
Σωκράτης: Και τι σχέση έχει η θρησκεία µε την πολιτεία;
Ναυσίφιλος: Τι θες να µου πεις; ∆εν καταλαβαίνω…
Σωκράτης: Άλλο η πίστη και η θρησκεία και άλλο η πολιτική ζωή των πολιτών. Τα δύο αυτά πρέπει να είναι ξεχωρισµένα αναµεταξύ τους. ∆ηλαδή οι ιερείς να ασχολούνται µονάχα µε τις θρησκευτικές τελετές και την πίστη των ανθρώπων και να µην αναµειγνύονται στα πολιτικά πράγµατα της πόλης.
Ναυσίφιλος: Προσπαθώ να καταλάβω τη σκέψη σου, να δω πού θα το πας, Σωκράτη…
Σωκράτης: Άλλο πράγµα η ενεργός συµµετοχή των πολιτών στην πολιτική ζωή του τόπου µας και άλλο η δίχως δεισιδαιµονίες και προλήψεις πίστη και το σέβας στους θεούς και η συµµετοχή των πιστών στις γιορτές και η απόδοση προσφορών στους θεούς από τους ανθρώπους ως δειγµάτων ευγνωµοσύνη για όσων αυτοί δίνουν στους θνητούς…
Ναυσίφιλος: Τώρα είδα φως! ∆ηλαδή αν κατάλαβα καλά, χωρίς φόβο εκ µέρους των ανθρώπων ό,τι κι αν δείξουν οι οιωνοί ή η σπλαγχνοσκοπία, ούτε οι στρατηγοί πρέπει να αναµειγνύονται στις θυσίες και τα ταξίµατα στους θεούς, ούτε οι ιερείς να πηγαίνουν στην Εκκλησία του ∆ήµου, για να επηρεάζουν το εκλογικό σώµα και να υπόσχονται ουρίους ανέµους στις ναυτικές µας εκστρατείες ή θετική έκβαση στις στρατιωτικές µας επιχειρήσεις µονάχα κατόπιν δωρηµάτων των πολιτών που θα απευθύνονται τάχα στο Θεό αλλά στην πραγµατικότητα στη δικιά τους κοιλιά και τσέπη;
Σωκράτης: Σωστά κατάλαβες! Και αυτό δε σηµαίνει εκ µέρους των πολιτικών αθεΐα, ούτε αδιαφορία των ιερέων για την πολιτική ζωή· αλλά ο καθένας εξ αυτών εφ’ ω ετάχθη … Οι πολιτικοί πρέπει να ενισχύουν ανιδιοτελώς να πιστεύει ελεύθερα ο καθένας ό,τι θεωρεί αληθινό Θεό· και ταυτόχρονα, το ιερατείο οφείλει, χωρίς να αποβλέπει σε υλικά συµφέροντα, να ενισχύει µε τη δύναµη της πίστης τους καθηµερινούς ανθρώπινους αγώνες για λευτεριά και ανθρωπιά.
Ναυσίφιλος: Ναι, το έπιασα!
Σωκράτης: Ένα ακόµη άκουγε· και αν θες ύστερα, ας µεταβούµε ως την Αγορά µαζύ µήπως µάθουµε κάτι περισσότερο…
Ναυσίφιλος: Πες το, Σωκράτη! Και ναι, ας πάµε…
Σωκράτης: Πάψε να µιλάς και να µυξοκλαίς για γρουσουζιές και κακοσηµαδιές! Ο άνθρωπος, Ναυσίφιλε, είναι ο ίδιος µε τα λόγια και τις πράξεις του αυτός που αντιµετωπίζει το παρόν και βάζει τα θεµέλια για το µέλλον του, όχι τα ίσια ή τα στραβά πετάγµατα των πουλιών, όχι οι άσπροι ή οι µαύροι γάτοι, όχι οι ηλιαχτίδες ή οι βροχοσταλίδες, όχι τα περιστέρια ή τα κοράκια… · ο ίδιος και ουδείς άλλος! Λοιπόν, σκέψου καλά όσα σου λέω· και πες µου, όταν τελειώσει τούτη η ιστορία των Ερµοκοπιδών, εάν έχω δίκιο…
Ναυσίφιλος: Άρχισα να το σκέφτοµαι… Πάµε, όµως, τώρα, διότι θέλω, γιε του Σωφρονίσκου, αγωνιώ να µάθω τι έγινε και τι θα γίνει, αφού ο στόλος µας έχει βγει πια στα πέλαγα…
