Βασίλης Φιοροβάντες Εκδόσεις ΖΗΤΗ, Θεσσαλονίκη εκδ. 2014
Καθηγητής της φιλοσοφίας, τέχνης και πολιτισμού
Πανεπιστημίου Αιγαίου, Επιμελητής τόμου
συν 35 ειδικούς συγγραφείς Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Φιοροβάντες
Ένα βιβλίο κάλεσμα για ένα νέο ανθρωπισμό για έξοδο μέσα από την κόλαση του αντι-ανθρώπινου κόσμου που βιώνει, σήμερα ο ελληνικός λαός, η Ευρώπη και ο κόσμος ολόκληρος.
Αυτή τη σύγχρονη αδιέξοδη πραγματικότητα τη σηματοδότησε ένας πίνακας του πρωτοποριακού Ελβετού ζωγράφου Πάουλ Κλέε (γεν. Βέρνη 1879 – Θ. Λουκάρνο 1940).
Ο διάσημος συγγραφέας και κριτικός τέχνης, Ε. Φίσερ στο βιβλίο του “Η αναγκαιότητα της τέχνης”, εκδ. Μπουκουμάνης σελ. 257, γράφει γι’ αυτό τον πίνακα ότι: «Υπάρχει ένας πίνακας του Κλέε που ονομάζεται “Angelus Novus”, λέει ο Μπέντζαμιν. Ο πίνακας δείχνει, έναν άγγελο που φαίνεται σαν να ετοιμάζεται ν’ απομακρυνθεί από κάτι που κοιτάζει. Τα μάτια του είναι ορθάνοιχτα, το στόμα του χάσκει, τα φτερά του είναι τεντωμένα.
Τέτοια όψη πρέπει να ’χει ο άγγελος της ιστορίας. Εκεί όπου εμείς βλέπουμε μπροστά μας μια αλυσίδα συμβάντων αυτός βλέπει μια και μόνη καταστροφή και ασταμάτητα σωρεύει ερείπια πάνω στα ερείπια και τα εκσφενδονίζει στα πόδια του. Θα ήθελε να χασομερήσει, να μαζέψει τους νεκρούς ό,τι έχει γκρεμιστεί».
Ένα βιβλίο που πρέπει ουσιαστικά να διαβαστεί από νέους αλλά και από παλιούς, αλλά, μια θύελλα φυσά από τον παράδεισο κι έχει μπερδέψει τα φτερά του, ώστε ο άγγελος να μην μπορεί πια να τα κλείσει.
Αυτή η θύελλα τον ωθεί αδιάκοπα προς το μέλλον, προς το οποίο γυρίζει την πλάτη του, ενώ ο σωρός των ερειπίων μπροστά του υψώνεται ως τα ουράνια.
Αυτό που ονομάζουμε πρόοδο είναι θύελλα, καταλήγει ο Μπέντζαμιν, ο μεγάλος αυτός Γερμανό-Εβραίος διανοούμενος της πρωτοποριακής σκέψης που αυτοκτόνησε, προδομένος, στα γαλλοϊσπανικά σύνορα για να μην πέσει στα χέρια της χιτλερικής μανίας.
Αυτός ο πίνακας, επιλέχτηκε ως εξώφυλλο του σημαντικού βιβλίου που εμπνεύστηκε και είχε την επιστημονική επιμέλεια για την έκδοσή του.
Ένα βιβλίο που έχει κείμενα σημαντικής κατάθεσης 35 βαθυστόχαστων συγγραφέων, οι οποίοι με τα κείμενά τους αντιστέκονται στον όλεθρο των ερειπίων, που συσσωρεύονται γύρω από την απάνθρωπη κρίση.
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕ
Οι αντιθέσεις και κυρίως οι αντινομίες του συστήματος στην εποχή της παγκοσμιοποίησης -σε κρίση και σε ολοκληρωτική μετεξέλιξη, μέσω αυτής, προς νέες και αυταρχικότερες μορφές οξύνονται.
Άρα, μόνο μέσα από τη (μετα)-κριτική ανάλυσή τους μπορεί να συλληφθεί ένα νέο απελευθερωτικό καθολικό σχέδιο πάντοτε για τον άνθρωπο. Ο άνθρωπος δεν πέθανε ακόμα…
Για να μην πεθάνει όμως, εν καιρώ, ο καλλιτέχνης άνθρωπος, ο εξαιρετικής δημιουργικότητας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου (με έδρα τη Ρόδο) και διευθυντή του εκεί εργαστηρίου, καλλιτεχνικής και πολιτισμικής Παιδείας Β. Φιοροβάντες, είχε τη σημαντική πρωτοβουλία και την επιστημονική επιμέλεια δημιουργίας και έκδοσης ενός μεγάλου τόμου 461 σελίδων, που κυκλοφορεί από τον σημαντικό εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης (που έχει μεγάλη συμβολή στην έκδοση επιστημονικών εκπαιδευτικών βιβλίων Π. ΖΗΤΗ και Σία Ο.Ε.).
Ο τίτλος του πολύτιμου αυτού τόμου έχει γενικό τίτλο: “ΝΕΑ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ και ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΤΕΧΝΗ” Επιστημονική επιμέλεια: Βασίλης Φιοροβάντες
Αυτό το έργο αποτελεί Συλλογική Ερευνητική και Επιστημονική έκδοση – Επιμέλεια: Μ. Γεωργούση, Μ. Οικονομάκου, Συντονιστές έκδοσης: Α. Μαστρογιάννη, Γ. Κουτσαφά, Τεχνική υποστήριξη: Στ. Γιαννακίδης, Φισ. Φιοροβάντες, Ε. Διδασκάλου, Α. Περράκη, Κ. Καντάς, Διόρθωση: Κ. Κουντούρη, Κειμενογράφος: Κ. Πουρνάρα.
Ολα τα κείμενα – μελέτες του μεγάλου αυτού τόμου (των νέων μορφών και κατευθύνσεων) με συνδυασμό νέας ανθρωπολογίας και μοντέρνας τέχνης, τα υπογράφουν ειδικοί επιστήμονες, καλλιτέχνες, ιστορικοί, κριτικοί, θεωρητικοί, εικαστικοί, συγγραφείς…
ΓΙΑ ΝΑ ΒΓΕΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Στον πρόλογό του ο καθηγητής Φιοροβάντες, που περιλαμβάνει τρία μέρη (σελ. 11-15) γράφει σε αποσπάσματα που αναφέρουμε από το πρώτο μέρος και τα εξής:
«…Ο άνθρωπος δεν πέθανε ακόμα σε αντίθεση με τις ιδεολογίες, του αντιδραστικού μεταδοτισμού και μεταμοντερνισμού. Ζει, σκέπτεται, δρα, αντιστέκεται. Ίσως, μετά τις μαζικές κινητοποιήσεις των αγανακτισμένων των τελευταίων 4-5 χρόνων έρθει η στιγμή της γενικής επίθεσης στον ουρανό, η σφαιρική απελευθερωτική πράξη, η παγκόσμια απελευθέρωση…»
Η κριτική θεωρία της κοινωνίας θα αναλύει κριτικά, με βάση και την ιστορική γνώση της μοντέρνας τέχνης, και θα υποδεικνύει απελευθερωτικές διεξόδους για να βγει ο άνθρωπος από το σύγχρονο ολοκληρωτικό σύστημα, το πιο ολοκληρωτικό και απάνθρωπο σύστημα, που γνώρισε η ανθρωπότητα ποτέ, εκτός ίσως από τον Ναζισμό και τον Σταλινισμό. Να ζήσει “έμπρακτα” την απελευθέρωση και τη χειραφέτηση σε όλα τα επίπεδα, όπως ήθελε ο Μάρκουζε και διακήρυττε στη συνέχεια λέγοντας «Μη σταματάτε». Εμείς σταματήσαμε όμως, πρέπει να ξαναξεκινήσουμε. Διαφορετικά… Τέλος εποχής. Τέλος πάντων.
«Το έργο της απελευθέρωσης της κοινωνίας, είναι έργο της ίδιας της κοινωνίας». Καιροί ου μενετοί.
Δυστυχώς, όμως μέχρι τότε, η κατάβαση στον Αδη θα συνεχίζεται; Μέχρι πότε.
ΜΕ ΤΟ ΞΕΣΠΑΣΜΑ ΤΗΣ ΣΗΜΕΡΙΝΗΣ ΒΙΑΙΗΣ ΚΡΙΣΗΣ
Στο δεύτερο μέρος του κειμένου του με τίτλο “ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ” ο ερευνητής-καθηγητής του πολιτισμού Βασίλης Φιοροβάντες, αναφέρει ότι: Τα κείμενα του νέου τόμου εντάσσονται στη σειρά του προηγούμενου και εξετάζουν το πρωτευούσης σημασίας θέμα σήμερα της “ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ”.
Με τη θεωρητικοποίησή της να επεκτείνεται σε ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών και φιλοσοφικών θεμάτων, παραμένοντας συγχρόνως θεμελιακά φιλοσοφική.
Για διερεύνηση της οντότητας άνθρωπος, με όλες τις συνθήκες, με έμφαση στην κριτική θεωρία της αλλοτρίωσης…
Με το ξέσπασμα της σύγχρονης βίαιης κρίσης, η συζήτηση και η έρευνα για τον άνθρωπο, για τον ανθρωπισμό, αποτελεί μόνη διέξοδο, αλλά και καθοδηγητικό πλαίσιο-πρόταγμα.
Βασικά, επανήλθε στην επικαιρότητα με έμφαση, ως μόνη θεωρητική και πρακτική διέξοδο. Γι’ αυτό από την άποψη αυτή έχει ιδιαίτερη σημασία η γνώση και η μελέτη του έργου και γενικότερα του παραδείγματος των αισθητικών και καλλιτεχνικών πρωτοποριών.
Με την πλούσια εμπειρία τους να εμπλουτίζει, να συμπληρώνει και να υποβοηθά δημιουργικά την έρευνα για τη νέα ανθρωπολογία σήμερα.
ΑΝ ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ ΥΠΟΤΑΓΗ ΣΤΗΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΤΑΞΗ ΚΑΙ ΣΤΗ ΣΥΓΚΑΤΑΒΑΣΗ
Στο πρώτο μέρος “ΑΝΤΙ ΠΡΟΛΟΓΟΥ”, ο ακούραστος ερευνητής, καθηγητής, αναλυτής και θεωρητικός των μεγάλων προκλήσεων του σύγχρονου αντι-ανθρωπιστικού πολιτισμού επισημαίνει τη διεπιστημονική -βασικά- διάσταση όλων των κειμένων που δημοσιεύονται στον τόμο. Κείμενα που συνιστούν μια απαραίτητη διεπιστημονικότητα και προϋπόθεση για τη σύγχρονη και έμμεση κατανόηση του συστημικού χαρακτήρα της κρίσης και της μεταδοτικότητάς της σε όλο τον πλανήτη, αν και με άνισους και διαφορετικούς ρυθμούς: από την εποχή του τεϊλορισμού-φορντισμού και την εποχή της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή, η σημερινή κρίση. Καταστάσεις και έννοιες βασικής σημασίας για την κατανόηση της βαθύτερης δομής και παγκόσμιας κρίσης. Για ανίχνευση νέων διαλεκτικής, μεθοδολογικής, καθολικής παγκόσμιας εμβέλειας. Για να γράφει (σελ. 14 – 15) ότι: «…Το βαθύ ανθρωπιστικό νόημα της μοντέρνας τέχνης συναντάται με το αντίστοιχο περιεχόμενο της σύγχρονης ανθρωπολογίας, προετοιμάζοντας το έδαφος για την αισθητική και την ομόλογη ιστορικό-κοινωνική υπέρβαση.
Το ξεπέρασμα έτσι γίνεται η κύρια προοπτική και των δύο, η κύρια τάση και το κρίσιμο διακύβευμα… αν δεν θες, να υποταχτούμε στη συγκατάβαση και στην κατεστημένη τάξη.
Η ΜΟΝΗ ΛΥΣΗ: ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Αν δεν θέλουμε, όμως πρέπει, να επικαιροποιήσουμε και να ενδυναμώσουμε το πρόταγμα της νέας ανθρωπολογίας μέσα από τα ερείπια που προκαλεί η κρίση.
Για να γράψει στον πρόλογό του ο Β. Φ. και τα εξής:
«Σήμερα πρέπει να συνεχιστεί με νέους όρους στις σύγχρονες δύσκολες κοινωνικές συνθήκες, η μεγάλη, η ιστορική επανάσταση των ανθρωπιστών. Αυτή, που ξεκίνησε με την πρώιμη Αναγέννηση, καθώς και με τη δημιουργία του νεότερου κριτικού πνεύματος, έως σήμερα. Όμως η επανάσταση αυτή με την ποσοστικοποίηση (μέσα στην επαναστατική παράνοια του συστήματος), κάπου χάθηκε, ξεχάστηκε, αποδυναμώθηκε.
Ετσι, η ιδεολογία αντι-άνθρωπος, αναπτύχθηκε από τους μεταμοντέρνους, όταν το σύστημα είχε αρχίσει να αποσυντίθεται, με τα γνωστά θλιβερά παράγωγά του, ειδικά στον χώρο της οικονομίας. Όμως αυτή πρέπει να εγκαταλειφθεί οριστικά, ολικά.
Η μόνη λύση, η μόνη σωτηρία για τη σύγχρονη χειμαζόμενη παγκόσμια κοινωνία είναι η επιστήμη στον άνθρωπο, στο ανθρώπινο, στην ανθρώπινη κλίμακα. Να τεθεί ο άνθρωπος ως ιστορικό-κοινωνική οντότητα, στο επίκεντρο. Να μετατραπεί στο μόνο μέσο και στο μόνο σκοπό.
ΤΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ
Από την άποψη αυτή, οι εργασίες μου (τονίζει ο καθηγητής Φιοροβάντε) ατομικές ή συλλογικές, αυτή την κατεύθυνση και αυτό τον προσανατολισμό είχαν επί δεκαετίες. Σήμερα, πλέον, ο προσανατολισμός πρέπει να γίνει και μεθοδικά, όπως έλεγαν οι παλιοί φρανκφουρτιάνοι». Να διαπεράσει και να προσδιορίσει όλες μας τις έρευνες. Καθολικά πλέον. Να γίνει το εργαλείο κριτικής και ολικής κατανόησης του κόσμου. Παγκόσμια δύναμη ιδεών παγκόσμιας αλλαγής. Όμως, στο τέλος αυτού του σημαντικού τόμου ο καθηγητής Β. Φιοροβάντες σε ένα κείμενο των 63 σελίδων, με τίτλο: “ΤΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ” καταθέτει ως κάτωθι όλες τις θέσεις του για το μετασχηματισμό του ουμανισμού σε μια κοινωνικοπολιτική δύναμη, για την απελευθέρωση της ανθρωπότητας.
Ο ΜΑΧΟΜΕΝΟΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ
Οι 10 πρώτοι υπότιτλοι (από τους 35) αυτών των μελετημάτων έχουν ως εξής:
1) Ουμανισμός: Ιστορικό, πνευματικό, διανοητικό, ιδεολογικό κίνημα. Μια γενικότερη τάση της σκέψης προς την ολική, ακόμη και την καθολική σύλληψη του κόσμου.
2) Ουμανισμός: Kοσμοθεωρία με κεντρική αξία τον άνθρωπο, αξία που συνιστά, ως εκ τούτου την βάση όλων των άλλων αξιών.
3) Νέα Ανθρωπολογία, Νέος ανθρωπισμός: Οι ιδεολογικοί και πνευματικοί φορείς ριζοσπαστικής μετατροπής.
4) Νέα ανθρωπολογία: Ιστορικό, σχέδιο επικεντρωμένο στην απόλυτη ανάγκη σήμερα επανεπεξεργασίας, αναστοχαστική σύλληψη της έννοιας της Ιστορίας μετά από μια μακρά και καταστροφική περίοδο.
5) Νέα ανθρωπολογία: Η επιβαλλόμενη εκ των πραγμάτων, απόκτηση πίστης στο μέλλον.
6) Νέα ανθρωπολογία: Η πραγματοποίηση του ανθρώπου μέσα από την πραγματοποίηση του σύγχρονου καθολικού σχεδίου.
7) Νέος ουμανισμός: Ο μαχόμενος σήμερα ανθρωπισμός.
8) ΑΝΘΡΩΠΟΣ, ανθρωπιστικότητα, Νέα ανθρωπολογία: το νέο, το σύγχρονο καθολικό, απελευθερωτικό και ριζοσπαστικό πρόταγμα.
9) Νέα ανθρωπολογία: Συστηματική κριτική των θεωριών ή των ιδεολογιών αντιάνθρωποι του αποδομητισμού, του μεταμοντερισμού, του οντολογισμού, ως αντισυντηρητικών ή ακόμη και αντιδραστικών μορφών.
10) Νέα Ανθρωπολογία: Μαχόμενος ανθρωπισμός και σύγχρονες κοινωνικές συνθήκες για ανθρωπινότερο μέλλον.
ΠΡΟΣ ΝΕΑ ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ
Ο τόμος “Νέα ανθρωπολογία και Μοντέρνα τέχνη” περιλαμβάνει 6 μεγάλα μέρη, με πολλά υποκεφάλαια και πολλούς, κυρίως νέους διακεκριμένους επιστήμονες – καθηγητές – καλλιτέχνες. Οι τίτλοι των 6 ενοτήτων, με ένα επίμετρο έχουν ως κάτωθι:
Α) ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ (3 κείμενα)
Β) ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΟΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ (6 κείμενα)
Γ) ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Ο ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΙΣΘΗΤΙΚΟ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΤΑΓΜΑ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ (15 κείμενα)
Δ) ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: Η ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΝΟΜΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ (3 κείμενα)
Ε) ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ: ΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ (9 κείμενα).
ΣΤ) ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ: Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΦΙΟΡΟΒΑΝΤΕΣ και ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Β. ΦΙΟΡΟΒΑΝΤΕΣ:
1) Προς νέα ριζοσπαστική υποκειμενικότητα.
2) Φιοροβάντες, Η φυσιογνωμία και η αποστολή του εργαστηρίου καλλιτεχνικής και πολιτισμικής Παιδείας στις σύγχρονες συνθήκες και
3) Χαιρετισμός του Κωνσταντίνου Δ. Κακαβελάκη.
