Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Ελλάδα αναγνωρίστηκε επίσημα το 1992. Το πρώτο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ιδρύθηκε το 1993 στην Κλειτορία της Πελοποννήσου. Στη συνέχεια ιδρύθηκαν συνολικά 64 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης σε όλες τις Περιφέρειες της Ελλάδας.
Στην αρχή της οικονομικής κρίσης, το 2010, η κυβέρνηση έκλεισε το ένα τρίτο των Κέντρων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, στη λογική της περικοπής των δημοσίων δαπανών. Μετά από εκστρατεία, καταφέραμε να ανοίξουμε ξανά το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου κι άλλα εννέα από αυτά που τότε είχαν κλείσει.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα των Κ.Π.Ε.
Τα ΚΠΕ προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα που σχεδιάζει κάθε σχολικό έτος η Παιδαγωγική Ομάδα του κάθε Κέντρου, η οποία αποτελείται από εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης διαφόρων ειδικοτήτων. Τα προγράμματα αυτά εγκρίνονται από το Υπουργείο. Στη συνέχεια, καλούνται ενδιαφερόμενοι εκπαιδευτικοί με τις περιβαλλοντικές ομάδες των σχολείων τους να κάνουν αίτηση επίσκεψης σε ΚΠΕ για να συμμετάσχουν στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που τους ενδιαφέρει. Αυτές οι αιτήσεις γίνονται στην αρχή της σχολικής χρονιάς, πριν τα Χριστούγεννα συνήθως, μέσω του Υπευθύνου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης ή Σχολικών Δραστηριοτήτων της Διεύθυνσης στην οποία υπηρετεί ο κάθε εκπαιδευτικός. Η εκπαιδευτική επίσκεψη για συμμετοχή σε πρόγραμμα ενός ΚΠΕ διαρκεί από 1 έως 3 ημέρες. Στις διήμερες ή τριήμερες επισκέψεις το ΚΠΕ καλύπτει τη διαμονή και διατροφή (εν μέρει) της σχολικής ομάδας που επισκέπτεται το ΚΠΕ. Τα έξοδα αυτών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων καλύπτονται κυρίως από ευρωπαϊκά κονδύλια.
Οι δραστηριότητες σε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα
Όταν μια σχολική ομάδα επισκέπτεται ένα ΚΠΕ, συνήθως ξεκινάμε με ένα παιχνίδι γνωριμίας. Ακολουθεί μια παρουσίαση με χρήση υπολογιστή και βιντεοπροβολέα, φύλλα δραστηριοτήτων και διάλειμμα. Πριν το διάλειμμα κερνάμε τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς κρητικό ντάκο (παξιμάδι με μυζήθρα, ρίγανη, ελαιόλαδο), ντοματάκια, ελιές και φρέσκο φυσικό χυμό, προσπαθώντας να περάσουμε μηνύματα υγιεινής διατροφής με τοπικά βιολογικά προϊόντα. Μετά το διάλειμμα, ακολουθούν εργαστήρια με κατασκευές ανάλογα με το πρόγραμμα που έχει επιλέξει η σχολική ομάδα. Αξιοποιείται η εργασία σε ομάδες, η διαλογική συζήτηση, η δημιουργική φαντασία, το θεατρικό παιχνίδι και το κουκλοθέατρο ή το παιχνίδι ρόλων.
Εναλλακτικά, κάποια από τα προγράμματά μας μπορεί να υλοποιούνται εξ ολοκλήρου στο πεδίο, π.χ. στη λίμνη της Αγιάς, το χωριό του Βάμου ή στην Παλιά Πόλη των Χανίων, προσφέροντας έτσι μια μοναδική εμπειρία στα παιδιά. Γίνεται προσπάθεια όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα να περιλαμβάνουν δραστηριότητες έξω στη φύση.
Σεμινάρια και Δίκτυα
Τα ΚΠΕ οργανώνουν επίσης Σεμινάρια για εκπαιδευτικούς αλλά και για ενήλικες πολίτες, καθώς και Δίκτυα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών και μαθητών. Στόχος είναι η ανταλλαγή εμπειριών και ιδεών και η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών διαφορετικών σχολείων, βοηθώντας και εμπλουτίζοντας το εκπαιδευτικό έργο.
Μια καινοτομία που εισήγαγε το ΚΠΕ Βάμου είναι η Ημέρα Δράσης ενός Δικτύου, ημέρα κατά την οποία καλούνται εκπαιδευτικοί και μαθητές από διαφορετικά σχολεία να δράσουν στο σχολείο ή στην περιοχή τους με ένα κοινό θέμα π.χ. την Επαναχρησιμοποίηση υλικών, έτσι ώστε να μειώσουμε τα σκουπίδια. Σε αυτή την Ημέρα Δράσης το 2016 συμμετείχαν 151 εκπαιδευτικοί και 2.108 μαθητές από 87 σχολεία της Κρήτης.
Από το Νοέμβρη του 2011 που ξανάνοιξε το ΚΠΕ Βάμου μέχρι τον Ιούλιο του 2015 συμμετείχαν σε εκπαιδευτικά προγράμματα, σεμινάρια και δράσεις του ΚΠΕ 14.668 άτομα, κυρίως μαθητές (3.611 ήταν ενήλικες). Την προηγούμενη σχολική χρονιά στα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις άλλες δράσεις του ΚΠΕ συμμετείχαν 317 εκπαιδευτικοί και 3.620 μαθητές από 145 σχολεία Πρωτοβάθμιας και 277 εκπαιδευτικοί και 1.276 μαθητές από σχολεία Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης από όλη την Ελλάδα.
Με βάση αυτά, εάν σκεφτούμε ότι στη χώρα λειτουργούν 53 Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης, την τελευταία πενταετία εκτιμάται ότι έχουν συμμετάσχει σε προγράμματα και δράσεις τους πάνω από ένα εκατομμύριο (1.000.000) άτομα, κυρίως μαθητές κι εκπαιδευτικοί. Κι αυτό εν μέσω κρίσης, με τα κονδύλια για τα ΚΠΕ να είναι πολύ λιγότερα από πριν! Τα Κέντρα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάδυση μιας νέας οικολογικής ατζέντας που θα μας βγάλει από την κρίση μέσα από την προώθηση της τοπικής παραγωγής βιολογικών προϊόντων, ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, προστασίας της φύσης και οικοτουρισμού.
* O Φώτης Ποντικάκης είναι Υπεύθυνος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Βάμου
