Νέα ματιά στην παλιά πόλη

1 από 3

ΠΡΩΤΟΤΥΠΕΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ

Πώς θα σχεδίαζαν νέοι άνθρωποι το ιστορικό κέντρο των Χανίων την μετά τον κορωνοϊο εποχή; Ποιες γραμμές, ποια φιλοσοφία θα ακολουθούσαν για ένα διαφορετικό σημείο αναφοράς μετά την πανδημία; Αρχιτεκτονικές γραμμές, δημόσιος χώρος, άλλη συλλογιστική. Τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο WAVE 2020 που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία του Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής της Βενετίας και της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Από τη Βενετία 41 φοιτητές και από το Πολυτεχνείο 12 εργάστηκαν από απόσταση και από κοινού σε ομάδες. Αντικείμενο της εργασίας να σχεδιάσουν φοιτητικές κατοικίες στα ελεύθερα τμήματα τη Σπλάντζιας και στον χώρο πίσω από τα Νεώρια Moro και δίπλα στον προμαχώνα Mocenigo που να είναι κατάλληλες για την εποχή μετά τον κορωνοϊό.

«Στο Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο της Βενετίας κάθε χρόνο μετά το τέλος της εξεταστικής τους οργανώνουν ένα εργαστήριο τριών εβδομάδων που έχει να κάνει με πολλές κλίμακες επέμβασης. Μας είχε ζητηθεί να συμμετέχουμε πριν από 3 χρόνια ως παράλληλη δράση, γιατί τους ενδιέφερε να αποκτήσει διεθνή χαρακτήρα το project τους», αναφέρει ο καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκονικής του Πολυτεχνείου Κρήτης. Φέτος παρά τις δυσκολίες το εργαστήριο πήρε ευρύτερο χαρακτήρα, εμβαθύνοντας στον ρόλο του δημόσιου κτηρίου απέναντι στη συλλογική συγκρότηση της κοινωνίας.

1 από 8

«Η δική μας πρόταση στους φοιτητές μας ήταν να σχεδιάσουμε φοιτητικές κατοικίες, στα άδεια οικόπεδα βόρεια της πλατείας της Σπλάντζιας και στον μεγάλο άδειο χώρο νότια των Νεωρίων Moro, προκειμένου να αποκατασταθεί η πυκνότητα που υπήρχε στην πόλη πριν τους βομβαρδισμούς. Στο ζητούμενο αυτό οι φοιτητές μας ανταποκρίθηκαν άμεσα, με πολύ καλές εργασίες. Η λογική μας ήταν ότι την πόλη θα ωφελούσε μια νέα πραγματικότητα, όπου το πρώτο εργαλείο ανάπτυξης και βιοπορισμού θα ήταν η πραγματική ζωή των ανθρώπων» τονίζει ο καθηγητής.
Επειδή τα νέα κτίσματα παραπέμπουν την εποχή μετά την πανδημία, δίνεται έμφαση στον αερισμό, στη δημιουργία ημιυπαίθριων χώρων, αυλών. «Είχαμε ως σημείο αναφοράς την αρχιτεκτονική των μοναστηριών, όπου οι προσωπικοί χώροι είναι μικροί και οι κοινοί χώροι άνετοι, αεριζόμενοι. Επιλέξαμε τις φοιτητικές κατοικίες καθώς παλιές πόλεις χάνουν σιγά-σιγά του μόνιμους κατοίκους τους και λειτουργούν ως τουριστικοί προορισμοί αποκλειστικά! Χρειάζονται μόνιμους κατοίκους και είναι σημαντικό να είναι νέοι άνθρωποι, νέα ζευγάρια, φοιτητές που κινούνται χωρίς αυτοκίνητο και γι’ αυτόν τον λόγο στην Ευρώπη κτήρια ανενεργά γίνονται πανεπιστήμια και αποτελούν ζωντανά κύτταρα χειμώνα – καλοκαίρι.
Μια τέτοια προοπτική είχε ονειρευτεί ο πρόεδρος της διοικούσας επιτροπής του Πολυτεχνείου Κρήτης ο αείμνηστος Θ. Αργυρόπουλος που δυστυχώς αναιρέθηκε τα τελευταία χρόνια από τις πρυτανικές αρχές» τονίζει ο κ. Σκουτέλης, που μαζί με τους κ. Α. Τζομπανάκη και Κ. Ασλανίδη είχαν την ευθύνη για το project για το Σχολή Αρχιτεκτόνων.

1 από 4

Μια άλλη σχεδιαστική αποτύπωση…

Μια εξαιρετική αρχιτεκτονική πρόταση έδωσαν οι φοιτητές Μαρία Γιαννικάκη και Δημήτρης Γρηγοριάδης, έχοντας ως επιρροή τη Μονή του Αγ. Νικόλαου των Δομηνικανών. Οι δύο φοιτητές μας μίλησαν για τη δική τους σχεδιαστική ματιά.

• Στόχος του workshop ήταν να αποτυπωθεί σε αυτό η εμπέδωση μιας νέας πραγματικότητας που να έχει βάση την πραγματική ζωή των ανθρώπων και μια επανατοποθέτηση τους στο ιστορικό κέντρο των Χανίων. Ποια ήταν η δική σας άποψη όπως κατατέθηκε μέσα από την εργασία σας; Που στοχεύσατε; 
Η Παλιά Πόλη είναι ένα μνημείο. Ένα μνημείο επιφορτισμένο τόσο ιστορικά όσο και συναισθηματικά, που χωρίς καμία αμφιβολία αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της σημερινής πόλης των Χανίων. Ένας πυρήνας σημαντικός που χρήζει προσοχής και οποιαδήποτε παρέμβαση σε αυτόν πρέπει να γίνεται με σεβασμό και γνώμονα την ανάδειξη και διατήρηση του.
Στο πλαίσιο αυτό επιδιώξαμε να σχεδιάσουμε το ζητούμενο συγκρότημα φοιτητικών κατοικιών με τρόπο που να εντάσσεται αρμονικά με το εγγύς και γενικότερο αστικό περιβάλλον και να ενθαρρύνει την κοινωνική ζωή και τη συλλογικότητα. Κύρια επιρροή μας κατά τη σχεδιαστική διαδικασία υπήρξε η παρακείμενη Μονή του Αγίου Νικολάου των Δομηνικανών, η οποία οργανώνεται περιμετρικά ενός πυρήνα με ένα σύστημα από στοές, οικείο του μεσογειακού κλίματος.
Ουσιαστικά επιχειρήθηκε μια μεταγραφή ενός ιστορικού τύπου (μοναστήρι) σε πιο μοντέρνες γραμμές και για μια άλλου είδους συλλογική κατοίκηση, τη στέγαση μιας φοιτητικής, αντί μιας μοναστικής κοινότητας. Παράλληλα, επιδιώχτηκε η ενσωμάτωση και άλλων αρχιτεκτονικών στοιχείων, όπως τα χαγιάτ και τα σαμπάτ, που βοηθούν στην οργάνωση του χώρου, ενώ έχουν άμεση αναφορά στην άλλοτε επικρατούσα αρχιτεκτονική παραγωγή των κατοικιών της Παλαιάς Πόλης. Λιτές φόρμες, γήινα χρώματα και υλικά ολοκληρώνουν τη σύνθεση.

• Φοιτητικές κατοικίες μέσα στο ιστορικό κέντρο των Χανίων. Αρχιτεκτονικός μαξιμαλισμός και υπερβολή; Λογική εξέλιξη μετά από μια πανδημία;
Τα τελευταία χρόνια η Παλιά Πόλη, ίσως περισσότερο από ποτέ, αποτέλεσε σημαντικό πόλο έλξης επισκεπτών ανά τον κόσμο και όλο και μεγαλύτερος αριθμός κτισμάτων της, άρχισε να διατίθεται στην εφήμερη κατοίκηση. Η εικόνα της Παλιάς Πόλης άρχισε να αλλάζει και πλήθος κτηρίων αποκαταστάθηκε υπό την επιτήρηση και καθοδήγηση των αρχαιολογικών υπηρεσιών, ενώ τα άλλοτε εγκαταλελειμμένα κτήρια και ερείπια πήραν ζωή. Ωστόσο η εξέλιξη της πανδημίας με τις γνωστές επιπτώσεις της στον τομέα του τουρισμού, θέτουν το ερώτημα, πως θα αξιοποιηθεί το εν λόγω κτιριακό απόθεμα που θα μείνει χωρίς αποδέκτες και πως θα διασφαλιστεί ένα βιώσιμο πλάνο για την Παλιά Πόλη. Αναμφίβολα τα νέα δεδομένα αποτελούν τροφή για σκέψη και πράγματι η δημιουργία φοιτητικών εστιών, όχι απαραίτητα στην κλίμακα μεγέθους που κληθήκαμε να σχεδιάσουμε, αλλά ίσως και πιο σημειακά θα μπορούσε να δώσει μια απάντηση.

• Οι παλιές πόλεις στην Ελλάδα αποτελούν συνήθως έντονα τουριστικοποιημένες ζώνες και οι λιγοστοί μόνιμοι κάτοικοι είναι υπερήλικες. Μέσα από τη δική σας  -όπως και άλλες εργασίες του workshop – επιχειρείτε να φέρετε τους νέους μέσα στον ιστό της παλιάς πόλης; Είναι κάτι τέτοιο εφικτό;
Η δύσκολη ή αδύνατη προσπέλαση της Παλιάς Πόλης με τροχοφόρο όχημα, καθώς και η άνθηση του τουρισμού, οδήγησαν όπως αναφέρατε στα εφήμερα καταλύματα και τους λιγοστούς υπερήλικες κάτοικους. Ωστόσο σε επίπεδο πολεοδομικού σχεδιασμού το δόκιμο και επιθυμητό είναι να επιτυγχάνεται σε οποιαδήποτε πολεοδομική ενότητα μίξη πληθυσμού, τόσο ηλικιακά όσο και εισοδηματικά. Σε αυτή την κατεύθυνση και με αφορμή την περίσσεια κτιριακού αποθέματος, αξίζει κάποιος να δώσει κίνητρα και ευκαιρίες και σε νεότερα άτομα να κατοικήσουν στην Παλιά Πόλη, η οποία μπορεί να αποτελέσει ένα φιλόξενο και ιδανικό περιβάλλον για τη φοιτητική κοινότητα, που με τη σειρά της θα της δώσει νέα πνοή και ζωή καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου.

• Η ζωή μας κατά τη διάρκεια αλλά και μετά την covid θα επηρεάζεται και θα επηρεαστεί σίγουρα, η αρχιτεκτονική ως τέχνη και επιστήμη;
Με τη Βιομηχανική Επανάσταση και τα πρώτα κύματα μαζικής αστικοποίησης, η αρχιτεκτονική ήρθε αντιμέτωπη με μια νέα πραγματικότητα κατοίκησης. Πλήθος ανθρώπων στοιβάζονταν στα αστικά κέντρα υπό άθλιες συνθήκες στη βορά πλήθους ασθενειών και επιδημιών, όπως και στον Μεσαίωνα, ενώ η επάρκεια στην έκθεση στον ήλιο και ο αερισμός των κατοικιών, καθώς και οι συνθήκες υγιεινής δεν αποτελούσαν πάντα δεδομένο και ζητούμενο μιας κατοικίας. Ωστόσο στις αρχές του 20ου αιώνα το Μοντέρνο κίνημα και οι σπουδαίοι αρχιτέκτονες που το εκπροσώπησαν, κλήθηκαν να απαντήσουν σε όλα αυτά τα αιτήματα και τέθηκαν οι βάσεις για μια αρχιτεκτονική με κέντρο τον άνθρωπο και τις ανάγκες του. Έτσι λοιπόν, η αρχιτεκτονική έχοντας επιλύσει στο παρελθόν τα εν λόγω ζητήματα, δεν καλείται σήμερα να αναδιαμορφωθεί δραστικά. Παρόλα αυτά η νέα πραγματικότητα της πανδημίας και οι όποιες αλλαγές αυτή επέφερε στις συνήθειες και στον τρόπο ζωής μας, μας έκανε να επανεκτιμήσουμε την αξία του δημόσιου χώρου και ενδεχομένως να επηρεαστεί η οργάνωση και η δομή του και να τεθούν τα θεμέλια για μια πιο σχολαστική και ουσιαστική αναδιαμόρφωση του. Σε αυτή την κατεύθυνση και εμείς στον εν λόγω σχεδιασμό δώσαμε έμφαση σε ένα σύστημα διαβαθμισμένων (ιδιωτικών, ημι-ιδιωτικών και δημόσιων) ανοικτών χώρων.