Νέες εκδόσεις που αφορούν την ιστορία και τον πολιτισμό του τόπου μας είδαν πρόσφατα το φως της δημοσιότητας, εκδόσεις αξιόλογες, που ο χρόνος προσμονής για την ολοκλήρωση κάποιων απ’ αυτές κράτησε αρκετά. Παρόλο που η σελίδα μας δεν έχει αντικείμενο τις παρουσιάσεις βιβλίων όπως έχουμε τονίσει και παλιότερα, οι συγκεκριμένες εκδόσεις έχουν άμεση σχέση με το περιεχόμενό της και περιέχουν εκτός των άλλων αξιόλογο αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό.
Τι να πρωτοθαυμάσει ή να αναφέρει κανείς για την πολυαναμενόμενη έκδοση “Η αλίβρεκτος Νέα Χώρα”, μια συλλογική προσπάθεια πλειάδας συγγραφέων και επιστημόνων του τόπου μας, ιστορικών, λογοτεχνών κι εκπαιδευτικών, που συνεργάστηκαν για να αποδώσουν στην ιστορική αυτή συνοικία μια έκδοση που της αξίζει! Το υλικό που συγκεντρώθηκε είναι εξαιρετικά πλούσιο κι ενδιαφέρον και αναφέρεται σε κάθε τομέα της ιστορίας, του πολιτισμού και της κοινωνικής ζωής της λαϊκής αυτής γειτονιάς, της πρώτης ίσως αυθεντικά λαϊκής συνοικίας των Χανίων. Πέρα από μια μικρή αναφορά, δε θα αποτολμήσω εδώ κάποιου είδους παρουσίαση ή απολογισμό, δεν έχω τα ανάλογα προσόντα ούτε πρόλαβα άλλωστε να διαβάσω όλο το περιεχόμενο του μεγάλου από κάθε άποψη αυτού τόμου. Μπράβο στον Δήμο Χανίων που ανέλαβε τη δαπάνη της καλαίσθητης έκδοσης, μπράβο στους Χανιώτες που ανέλαβαν την ευθύνη, το συντονισμό και την επιλογή κειμένων και φωτογραφικού υλικού, στον αείμνηστο Μιχάλη Γρηγοράκη, για τον οποίο η έκδοση αυτή ήταν όνειρο ζωής που δεν πρόλαβε να δει πραγματοποιημένο και στη Συντακτική επιτροπή, στη φιλόλογο κα Αργυρώ Μαυρεδάκη, στον δάσκαλο κ. Γιώργο Πιτσιτάκη, στον καθηγητή κ. Γιάννη Καλογεράκη και στον ιερέα π. Αντώνιο Σαπουνάκη που είχε και την αρχική ιδέα της έκδοσης. Το περιεχόμενο χωρίζεται σε 12 μεγάλα κεφάλαια που εξετάζουν την παρουσία της συνοικίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθένα από τα οποία απαρτίζεται από πολλά επιμέρους άρθρα. Πλουσιότατο αδημοσίευτο και μη φωτογραφικό υλικό συνοδεύει τα κείμενα, οι φωτογραφίες μετριούνται σε εκατοντάδες και είναι μόνο μέρος του αρχικού υλικού που έχει συγκεντρωθεί. Προσωπικά, όντας γέννημα της συνοικίας αυτής, έχω την τιμή να συμμετέχω με 2 μικρά άρθρα καθώς και με λίγες παλιές φωτογραφίες, μεταξύ των οποίων και του εξωφύλλου. Εύχομαι σύντομα η έκδοση αυτή να φτάσει σε κάθε χανιώτικο σπίτι, παράδειγμα και για τις υπόλοιπες γειτονιές της ιστορικής πόλης μας.
Η δεύτερη σημαντική έκδοση στην οποία θα αναφερθούμε, είναι η εργασία του συμπολίτη μας με καταγωγή από τη Σύρο καπουκίνου μοναχού π. Νικόλαου Ρούσσου με τίτλο “Η Κρήτη και ο Πατήρ Αντωνίνος (1867 – 1908) Ο ηρωισμός ενός καθολικού ιερέα στη μεγάλη σφαγή του Ηρακλείου”. Το βιβλίο αναφέρεται στη δράση ενός σχετικά άγνωστου στο ευρύ ελληνικό κοινό καθολικού ιερωμένου, που με ηρωισμό και αυταπάρνηση αντιμετώπισε τους μαινόμενους βασιβουζούκους του Ηρακλείου στο μεγάλο “αρμπεντέ” (σφαγή) του Αυγούστου του 1898, σώζοντας με μεγάλο κίνδυνο της ζωής του δεκάδες ορθόδοξους συμπολίτες του. «Με κανένα τρόπο δε θα ’πρεπε να ξεχαστεί τ’ όνομα αυτό, πάτερ Αντωνίνος και να σβηστεί η μνήμη του…» έγραφε ο λογοτέχνης Λευτέρης Αλεξίου πενήντα χρόνια μετά τα γεγονότα αυτά. Ο π. Νικόλαος με τη γνωστή μεθοδικότητα και ακριβολογία που διακρίνει τις εργασίες του, καταπιάνεται με το θέμα του με πληροφορίες από πολλές διαφορετικές πηγές, λαμβάνοντας υπόψη του ανέκδοτες πηγές όπως το σημαντικότατο για τη νεότερη ιστορία της πόλης μας “Χρονικό των Καπουκίνων της Κρήτης”. Το Χρονικό αυτό έχει συνταχθεί από το συμπατριώτη του Αντωνίνου, π. Φελίτσε, που καταγόταν κι αυτός από το Pettineo της Σικελίας. Πλούσιο φωτογραφικό υλικό συνοδεύει τα κείμενα, μεταξύ του οποίου και η μοναδική γνωστή απεικόνιση του κατεστραμμένου στο 2ο παγκ. Πόλεμο καθολικού ναού της Σούδας. Και σ’ αυτή την έκδοση, όπως και στην επόμενη, συμμετέχω με λίγες φωτογραφίες.
Η τρίτη έκδοση είναι ανατύπωση του γνωστού βιβλίου του αείμνηστου Γιάννη Τσίβη “Χανιά 1252 – 1940” από τις εκδόσεις “Έρεισμα”. Ενα από τα βασικά βοηθήματα για όποιον ασχολείται με την ιστορία των Χανίων ήταν και είναι το βιβλίο αυτό, που πρωτοεκδόθηκε το 1990 από ένα αυτόπτη των τελευταίων γεγονότων και αγωνιστή της Εθνικής αντίστασης, το δημοσιογράφο, αρθογράφο και δικηγόρο Γιάννη Τσίβη. Παρά τις όποιες αδυναμίες οφείλονται στη δυσκολία προσέγγισης πρωτογενών πηγών την εποχή της συγγραφής του, το βιβλίο προσφέρει πλούτο πληροφοριών, γενική θεώρηση των γεγονότων και όσον αφορά την παρούσα έκδοση, σημαντικό φωτογραφικό υλικό.
Την επόμενη βδομάδα θα ολοκληρώσουμε την αναφορά μας στις νέες εκδόσεις, μεταξύ των οποίων και δύο σημαντικότατες των “Χανιώτικων νέων”.
Στην πρώτη φωτογραφία, το εξώφυλλο της μεγάλου μεγέθους κι εξαιρετικής έκδοσης του Δήμου Χανίων για τη Νέα Χώρα, με τον ποιητικό τίτλο “Η αλίβρεκτος Νέα Χώρα”. Το εξώφυλλο κοσμείται με σύνθεση που περιλαμβάνει φωτογραφία των αρχών του 2ου αιώνα από τη συλλογή μου και από τμήμα παλιάς δαντέλας της Νεοχωρίτισσας Τουρκοκρητικιάς Φιτνέτ Αγιωργιαννάκη, που το είχε φυλάξει με νοσταλγία στη νέα της πατρίδα, το Μοσχονήσι.
Στη δεύτερη, που μαζί με τις επόμενες 3 αποτελεί δείγμα του φωτογραφικού πλούτου που χαρακτηρίζει την έκδοση αυτή, Νεοχωρίτες συρρέουν στην κηδεία του Ελευθ. Βενιζέλου από την οδό Σκαλίδη. Πίσω τους αριστερά, το εμβληματικό νεοκλασικό “Πανελλήνιον”, θύμα της “ανάπτυξης” των τελευταίων δεκαετιών. Οικ. συλλογή Παν. Πουλιδάκη – Σεργάκη.
Στην τρίτη, το καφενείο “Η Συγκέντρωσις” από το αρχείο της ενορίας Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.
Στην τέταρτη, το “Βαγί” στο μετέπειτα Λιμανάκι το 1930. Στο βάθος ο περίβολος του εβραϊκού νεκροταφείου. Από τη συλλογή Μανώλη Μπασιά.
Στην πέμπτη, το εξώφυλλο του βιβλίου “Η Κρήτη και ο Πατήρ Αντωνίνος (1867-1908) του π. Νικόλαου Ρούσσου, με φωτ. του λιμανιού του Ηρακλείου το 1897 (από τη συλλογή μου).
Στην έκτη, ο περικαλλής καθολικός ναός της “Πονεμένης Παναγίας” που κτίστηκε το 1900-1901 κι έπεσε θύμα των γερμανικών αρχικά και κυρίως των συμμαχικών βομβαρδισμών το 1942. Η πρόσοψη ήταν από λιθοδομή. Τα ερείπιά του ισοπεδώθηκαν μεταπολεμικά και τμήμα του οικοπέδου του έχει σήμερα καταπατηθεί.
Στην έβδομη, η λιτανεία της Αγίας Δωρεάς στην πλατεία του Σαντριβανιού τον Ιούνιο του 1903.
Στην όγδοη, το εξώφυλλο της νέας έκδοσης του βιβλίου του Γιάννη Τσίβη “Χανιά 1252 – 1940” των εκδόσεων “Ερεισμα”
Στη ένατη, η ύψωση της ελληνικής σημαίας στο Φιρκά τον Ιούλιο του1909 από την ίδια έκδοση.
Στην δέκατη τέλος άποψη του χανιώτικου λιμανιού από τη συλλογή μου, που περιλαμβάνεται στην έκδοση.
