Νέαρχος Ανδροτίμου, Κρης

Τον τελευταίο καιρό και με αφορμή τα ευρήματα στον τάφο της Αμφίπολης, πολλοί, κάνοντας υποθέσεις για την ταυτότητα του νεκρού αναφέρονται στον Νέαρχο, που τον θεωρούν γέννημα της Αμφίπολης, με ρίζα Κρητική.
Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική. Ο Νέαρχος γεννήθηκε πιθανότατα στη Λατώ, μια σημαντική πόλη της αρχαίας Κρήτης, κοντά στον σημερινό Άγιο Νικόλαο .
Ο πατέρας του, Ανδρότιμος, κρατούσε από παλιά οικογένεια ναυτικών και μετανάστευσε στην Αμφίπολη περί το 344 π.Χ.
Ο Αρριανός, στην “Ινδική” του είναι κατηγορηματικός: «Νέαρχος Ανδροτίμου, το γένος μεν Κρης, ώκεε δε εν Αμφιπόλει τη επί Στρυμόνι…».
Φαίνεται ότι η φήμη του Ανδρότιμου είχε φτάσει στον Φίλιππο, ο οποίος όχι μόνο τον καλοδέχτηκε (ίσως από υστεροβουλία για να τον έχει βοηθό στο στόλο που ήθελε να κατασκευάσει), αλλά διάλεξε και τον μικρό (ίσως 12χρονο) Νέαρχο να τον βάλει ανάμεσα στα παιδιά των ευγενών της Πέλλας, της Αμφίπολης κ.λπ. και να γίνει ένας από τους καλύτερους φίλους και αργότερα συμπολεμιστές του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Μεγαλώνοντας ο Νέαρχος κοντά στον Αλέξανδρο, άκουσε τον Αριστοτέλη και τους άλλους δασκάλους που ο Φίλιππος είχε καλέσει για τη μόρφωση του γιου του και με τα φυσικά του προσόντα διακρίθηκε παντού. Πήρε μέρος στη μάχη της Χαιρώνειας καθώς και στις άλλες πολεμικές ενέργειες του Αλέξανδρου πριν από τη μεγάλη εκστρατεία.
Ορίστηκε «Χιλίαρχος των υπασπιστών» και με αυτό το αξίωμα πέρασε, μαζί με τον υπόλοιπο στρατό, στην Ασία.
Πιθανότατα στον Νέαρχο, λόγω καταγωγής, οφείλεται και ο μεγάλος αριθμός Κρητών πολεμιστών, ιδίως τοξοτών, που κατατάχτηκαν σ’ εκείνη την πανελλήνια εκστρατεία. Αναφέρεται ότι οι μισοί από τους τοξότες του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήσαν Κρητικοί.
Ως «Χιλίαρχος των υπασπιστών» ο Νέαρχος πήρε μέρος στη μάχη του Γρανικού και στις υπόλοιπες μάχες της περιοχής της σημερινής Μικράς Ασίας.
Λόγω των προσόντων του ο Αλέξανδρος τον όρισε «Σατράπη  της Λυδίας». Σ’ αυτή τη θέση έμεινε 5 χρόνια μέχρι το 328 π.Χ. οπότε ξαναγύρισε στη μάχιμη θέση του με τον βαθμό του στρατηγού όπου και πάλι αρίστευσε.
Το μεγαλύτερο και σημαντικότερο όμως κατόρθωμά του  ήταν «ο Περίπλους», δηλαδή η πρωτοφανής ναυτιλιακή εξερεύνηση των παραλίων του Ινδικού Ωκεανού, για την οποία ο Γάλλος υποναύαρχος Jurien de la Graviere έγραψε: «το ταξίδι του Νεάρχου είναι ο προθάλαμος του ιερού των μεγάλων εξερευνήσεων. Η γενική ιστορία της ναυσιπλοΐας θα ήτο ελλειπής, εάν δεν εγνωρίζαμεν την αφήγησιν του κατορθώματος του γενναίου αυτού προγόνου όλων των μεγάλων θαλασσοπόρων».
Δικαιωματικά, επομένως, ο Στέφανος Βυζάντιος είπε ότι ο Νέαρχος υπήρξε «των Αλεξάνδρω τω Μεγάλω συστρατευσαμένων ο διασημότατος».
Επιβραβεύοντας την αφοσίωση, κυρίως όμως τη στρατηγικότητα και τη γενναιότητα του μεγάλου Κρητικού, ο Αλέξανδρος τον τίμησε με χρυσό στεφάνι, αλλά έκαμε και κάτι άλλο: Έχτισε και παραχώρησε στους βετεράνους Κρητικούς πολεμιστές ολόκληρη πόλη που σύμφωνα με τον ιστορικό του 1ου αιώνα π.Χ. Διόδωρο «έκειτο επί της οδού της αγούσης από των ακτών της Παμφυλίας εις Φρυγίαν» (θεωρείται ότι βρισκόταν Β. της Αττάλειας, ίσως είναι η σημερινή πόλη Σουζόν) και   την ονόμασε «Κρητόπολιν». ..
Μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (στον οποίο ο Νέαρχος ήταν “παρών”), οι γνώμες για τον μεγάλο Κρητικό διχάζονται. Ο Φώτης Κόντογλου γράφει: «Πεθαίνοντας ο Μέγας Αλέξαντρος, ο Νέαρχος κράτησε την αρχηγία απάνου στα καράβια. Λένε μάλιστα πως πήρε μαζί του κάμποσα από δαύτα, και τράβηξε από τη θάλασσα της νοτιάς, που την ήξερε καλά, κι αρμένισε κάμποσο διάστημα στα νερά της Αβησσυνίας και της Μοζαμβίκης, με σκοπό να πάρει βόλτα την Αφρική και να’μπει στη Μέσα Θάλασσα από το μπουγάζι του Γιβραλτάρ και πως τον άρπαξε μια φουρτούνα και τον πέταξε σε κάποια στεριά της Αμερικής και πως εκεί πέθανε και κει βρέθηκε το μνημόρι του».
Άλλοι όμως μελετητές υποστηρίζουν «πως ξαναπήρε την παλαιά του σατραπεία, της Λυκίας και Παμφυλίας». Κατά τον Διόδωρο «το 317 π.Χ. ο Νέαρχος  είχε συμμαχήσει με τον σατράπη της Μεγάλης Φρυγίας, Αντίγονο…». Το όνομά του αναφέρεται κατόπιν το 315 π.Χ. «οπότε επιμελήθηκε τη ναυπήγηση του ισχυρού στόλου του Αντιγόνου στη Φοινίκη…».
Το 312 π.Χ. τον βρίσκουμε σύμβουλο και κηδεμόνα του Δημήτριου του Πολιορκητή. Κατόπιν τα ίχνη του χάνονται. Πιθανολογείται πως ο Νέαρχος σκοτώθηκε το καλοκαίρι του 3011 π.Χ. στη μάχη της Ιψούς. Ο τάφος του δεν είναι γνωστός.                                                                  «Ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος»…